Hayır. Genellikle tam tersi: yüksek voltaj elektrik çarpması sonrası insanlar bilişsel konularda "çok iyi" hale gelmiyor. İddiaları destekleyen sağlam, kontrollü kanıt yok; literatür daha çok dikkat, bellek ve yürütücü işlevlerde düşüşe işaret ediyor. Olağanüstü yetenek kazanımı varsa da aşırı nadir ve bağlama çok bağımlı bir istisna.
Kanıt tarafında tablo netleşiyor. Elektrik ya da yıldırım yaralanmasından sonra sinir sistemi yaygın biçimde etkileniyor; akut dönemde de, haftalar-aylar içinde gecikmeli biçimde de ortaya çıkan bir nöropsikolojik sendrom tanımlanıyor. Sözel bellek zayıflıyor, reaksiyon süreleri uzuyor, dikkat ve inisiyatif düşüyor; depresyon, anksiyete ve yorgunluk eşlik edebiliyor. Yani baskın desen bozulma; üstünleşme değil. Nörobiyolojik düzeydeyse hipokampus gibi devrelerde stres hormonları ve glutamaterjik aşırı uyarılma ile oksidatif süreçlerin etkisi tartışılıyor.
Peki "yeni bir dil konuşmak" nereden çıkıyor? Burada çoğu anlatı Foreign Accent Syndrome (yabancı aksan sendromu) ile karışıyor; kişi ana dilini farklı bir aksanla konuşuyor gibi duyuluyor. Bu yeni bir dili bir günde öğrenmek değil; tipik olarak sol yarıkürede motor konuşma ağlarını tutan lezyonlarla ilişkili bir konuşma-motor planlama bozukluğu. Yanında afazi, yürütücü işlev sorunları ve konuşma-motor kontrolünde aksamalar var. Yani mucizevi çokdilliğe sıçrama yok; aksan ve akıcılıkta örüntü değişikliği var.
Nadir istisnalar konusundaysa ölçüyü kaçırmamak gerekiyor. Beyin hasarı sonrası belirli dar alanlarda (örneğin görsel sanatlar ya da hesaplama) belirginleşen yeteneklerden söz eden vaka raporları var, ancak elektrik yaralanmasına özgü, tekrarlanabilir bir "matematik dehasına dönüşüm" kanıtı yok. Burada seçici hatırlama, iyileşme sürecinde belirli işlere odaklanma, duygudurum yükselmeleri ve basitçe anekdot etkisi de var. Dolayısıyla eleştirel kalmak en doğrusu. Şüphe varsa nöroloji ve nöropsikoloji tarafından ayrıntılı değerlendirme, gerekirse konuşma-dil terapisi ve hedefe yönelik rehabilitasyon en isabetli yol.
Kaynaklar
- Christopher J. Andrews. (2017). Neurological And Neuropsychological Consequences Of Electrical And Lightning Shock: Review And Theories Of Causation. Neural Regeneration Research, sf: 677-686. doi: 10.4103/1673-5374.206636. | Arşiv Bağlantısı
- Peter Mari\u00ebn. (2019). Neurological Aspects Of Foreign Accent Syndrome In Stroke Patients. Journal of Communication Disorders, sf: 94-113. doi: 10.1016/j.jcomdis.2018.12.002. | Arşiv Bağlantısı
