Yeni Soru Sor
Paylaşım Yap
Sorulara Dön
8

Parmak izleri hangi evrimsel süreçte oluştu?

Neden hepsi farkli
1,506 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
8 Cevap
Tc Hüseyin Türkmaya
Biyolog
Orijinal Soru: Neden her insanın parmak izi farklıdır?

Miras Bilimi: Parmak İzi Kalıbı Miras mı?

Science Buddies'den bir Babalar Günü miras soruşturması

Hiç daha küçükken babası gibi görünen bir çocuk gördünüz mü? Sıklıkla iki kişinin birbiriyle ilişkili olduğunu söyleyebiliriz çünkü yüz özellikleri veya saç rengi gibi birkaç benzer fiziksel özelliğe sahiptirler. Bunun nedeni, çocukların DNA'larının yarısını (genetik planlar) her bir ebeveynden almalarıdır. Peki ya parmak izleri gibi küçük bir şeye - bunlar kalıtsal bir özellik mi? Parmak izleri insanları tanımlamak için kullanılır, çünkü her kişinin parmak izleri benzersizdir, ancak insanlar benzer parmak izi desenlerine sahip olabilir. Bu Babalar Günü, parmak izi kalıplarının rastgele mi yoksa genetikten etkilenip etkilenmediğini araştırmak için bu etkinliği ailenizle birlikte yapabilirsiniz. Parmak izi deseninizin size verdiğiniz için babanıza (ve annenize) teşekkür edebileceğiniz sadece bir özellik olup olmadığını görebilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Doğmadan önce bile kendi benzersiz parmak izlerini almaya başladın! 10-24. Haftalarda, fetüsün parmak uçlarının epidermisinde (en dıştaki deri tabakası) gelişim sırtları oluşur. Bu çıkıntıların her parmak ve başparmak üzerinde oluşturduğu desenler, statik olan ve yaşla birlikte değişmeyen parmak izleri olarak bilinir - bu nedenle bir birey bebeklikten yetişkinliğe kadar aynı parmak izlerine sahip olacaktır. Desen büyüdükçe şekil değişir, ancak şekil büyür. (Bunun nasıl çalıştığı hakkında daha iyi bir fikir edinmek için, parmak izinizi bir balona yazıp balonu havaya uçurarak boyut değişikliğini modelleyebilirsiniz.) Her insanın zaman içinde değişmeyen benzersiz parmak izleri olduğundan, bu baskılar kullanılabilir tanımlama için. Örneğin, polis belirli bir bireyin suç mahallinde olup olmadığını belirlemek için parmak izlerini kullanır. Kesitlerin tam sayısı, şekli ve aralığı kişiden kişiye değişse de, parmak izleri desen türlerine göre üç genel kategoriye ayrılabilir: döngü, kemer ve ağırşak.

Parmak izi kalıplarının kalıtımsal bir bileşeni vardır, ancak kalıtım yoluyla alınmalarının genetiği karmaşıktır. (Çoklu genler dahil edilir.) Parmak izleri rahimde gelişirken bir kişinin ortamından da etkilenir. Bu nedenle, kalıtım yoluyla alınması muhtemel bazı parmak izi örneklerini görmüş olabilirsiniz (babalarıyla aynı desen tipine sahip bir oğul ve / veya kız gibi). Ancak bu, yakından ilişkili olduğunu bildiğiniz kişiler için her zaman böyle olmayabilir. Parmak izi desenlerinin nasıl miras alındığını daha net görmek için, ilk "Ekstra" adımda açıklandığı gibi çok daha büyük bir örnek boyutu kullanmanız gerekir. Her insanın parmak izleri benzersiz olduğundan ve aynı DNA'yı paylaşan aynı ikizlerin bile aynı parmak izlerine sahip olmadığı için, bu aynı zamanda parmak izlerinin genetik tarafından tamamen kontrol edilmediğini gösterir.

https://www.scientificamerican.com/article/succession-science-are-fingerprint-patterns-inherited/

768 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Trex. (22 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 22 Haziran 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
5
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Ufuk Derin
Öğrenci-Okur

Kısa: İki insanın parmak izi birbirinden farklı olmak zorunda değildir! Ama benzerlik olasılığının insan popülasyon büyüklüğüne nazaran daha küçük olmasından ötürü, neredeyse hiçbir zaman böyle bir denkliğe rastlanmaz. Ancak bu, iki kişinin parmak izinin aynı olamayacağı anlamına gelmez ki birkaç sefer bu duruma rastlanmıştır da... Ayrıca, parmak izlerinin farklı olmasının kişilerin ayırt edilmesiyle doğrudan bir alakası yoktur. Parmak izlerinin farklı olmasının ana nedeni, bir miktar genetik, büyük miktarda ise rastlantısal gelişen uç nokta (ekstremite) yüzeyleridir. Rastgele yere fırlatılan iki örtüsünün mikron düzeyinde birebir aynı şekilde buruşamıyor olmasıyla, parmak izlerimizin farklı şekillerde oluşması arasında hiçbir fark yoktur. Parmak izlerinin %100 aynı olma ihtimalinin düşüklüğünden dolayı, adli bilimlerde bu farklılık, birçok başka veriyle beraber ayırt edici bir faktör olarak kullanılır.

Kısa 2: Parmak İzleri Ne İşe Yarıyor?

Parmak izlerinin evrimsel biyoloji açısından anlamı, temel olarak sürtünme kuvvetini arttırıcı etkiye sahip oluşudur. Örneğin bu nedenle su içerisindeyken parmaklarınız büzüşür. Bu, kavrayacağınız cisimleri daha kolay tutmamızı sağlayan bir adaptasyondur. Bilindiği üzere, sürtünme kuvveti yüzeyler arası bir "düzensizlik katsayısı" veya "sürtünme katsayısı" ile doğru orantılıdır. Bir yüzeyin mikro ve nano boyuttaki düzeni, düzensizleştikçe ve iniş-çıkışlar arttıkça sürtünme katsayısı artar ve dolayısıyla sürtünme katsayısı da artar. El kullanımı önem arz eden hayvanlarda bu "parmak izi" olarak anılan; halbuki sadece bir "pürüzlülük" olarak görebileceğimiz yapılar evrimleşmiştir. Parmak izlerine, özellikle tırmanıcı ve ellerini yoğun olarak kullanan bazı diğer hayvanlarda da rastlanır. Goril ve şempanze başta olmak üzere pek çok primatta, Avusturalya'da yaşayan koalalarda Kuzey Amerika'daki bazı susal memelilerde bu yapılara rastlanır. Yapılan bir araştırma göstermiştir ki, elektron mikroskobu kullanılsa bile bir koala ile bir insanın parmak izleri birbirinden ayırt edilememektedir veya çok zorlanılmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Detay bilgiler: Parmak izleriyle ilgili şaşırtıcı olan şey, parmak izi desenini oluşturan etmenler hakkında çok az bilgi sahibi olmamızdır. Yapılan araştırmalar, birçok karmaşık kişisel özelliğimiz gibi parmak izi desenlerinin de genetik ve çevresel faktörlerin kontrolünde belirlendiğini gösteriyor.

Parmak izleri doğum öncesinde gelişir ve hayat boyu aynı kalır. Şeritler fetüs gelişiminin üçüncü ayında gelişmeye başlar ve altıncı ayda son şeklini alırlar. Bu şeritlerin görevleri tam anlamıyla aydınlatılamadıysa da, dokunma hassasiyetini arttırdığı düşünülüyor. Bununla paralel bir çalışmayı buradan okuyabilirsiniz.

İnsanlarda çok çeşitli parmak izlerine rastlanabilmektedir. Bilim insanları ve Adli Tıp uzmanları bunları 7 ana başlıkta toplar: 

  • Arch (Yay)
  • Tentarch (Çadır Yay)
  • Right Loop (Sağ Döngü)
  • Left Loop (Sol Döngü)
  • Double Loop (Çift Döngü)
  • Right Pocked Loop (Sağ Çukurlu Döngü)
  • Left Pocked Loop (Sol Çukurlu Döngü)
  • Whorl (Halkasal)
  • Mixed (Karışık)

Bir insanın parmak izleri, parmaklardaki uzun şeritlerin oluşturduğu desen (İng: "Dermatoglyph") ile meydana gelir. Bu şeritler ayrıca, ayak parmaklarımızda, avcumuzda ve topuklarımızda da bulunurlar. Bebeklerin ve annelerin topuk izlerinin aynı olduğuna dair bir diğer gerçeklik analizimizi buradan okuyabilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Bu uzun şeritlerin boyutları, şekilleri ve aralarındaki mesafeler, genetik faktörlerden etkileniyor gibi gözükmektedir. Araştırmalar farklı genlerin bir araya gelerek etki gösterdiğini, yani kalıtım deseninin kolay anlaşılabilir olmadığını ileri sürmektedir. Kas, yağ ve deri altı kan damarları gibi katmanların gelişimini kontrol eden genlerin hepsi şerit desenlerinin oluşumunda rol oynayabilmektedir. Fetüs gelişiminde, rahim içi ortam koşulları da dahil olmak üzere sayısız değişken bu şeritlerin daha ince detaylarının oluşumunda etkilidir. Bu tarz değişimler her insanın parmak izlerinin farklı olmasının sebebidir.

Genel olaraksa, parmak izlerin yapısının temel hatlarını genlerin belirlediğini söyleyebiliriz. Yani genellikle bu kategorilerden hangilerine düşeceğiniz ve ana belirleyici noktaların (ayırt edici tümsekler ve çukurlar) nerede oluşacağını genlerimiz kontrol eder. Buna rağmen, tüm detayları genler belirlemez. Zira tek yumurta ikizlerinin bile parmak izleri birbirinden farklıdır.

Bu çok da şaşırtıcı olmamalıdır: Çünkü tek yumurta ikizlerinin saç tellerinin her birinin kafa derisindeki konumu da birebir aynı değildir. Çünkü bu da büyük oranda rastlantısaldır. Fakat temel unsurlar, genetik olarak belirlenir. Yani tek yumurta ikizlerinin parmak izlerinin benzerliği, sizinle bizim parmak izlerimizin benzerliğinden fazla olacaktır. Ancak genetik temelde belirlenen çerçeveden sonra meydana gelen detaylı oluşum neredeyse tamamen rastlantısaldır. Çünkü parmakların gelişimi sırasında, en uç noktalarda üretilen derinin fizikte "yüzey bükülümü" (surface buckling) denen bir olay sonucu rastlantısal bir şekilde bükülmesi, parmak izlerinin birbirinden farklı olmasının ana nedenidir. Bu tıpkı, yere doğru rastgele fırlatılan bir çarşafın kıvrılıp, buruşup, katlanmasına benzer.

Parmak izlerinin aynı olmamasının nedeninin rastlantısal olmasını şu örnekle izah edebiliriz: Düz bir yüzeye bozuk bir parayı atacak olursanız, atomu atomuna %100 aynı noktada iki defa durdurma ihtimaliniz yok denecek kadar azdır. Çünkü paranın duracağı noktayı sayısız değişken belirler ve bu değişkenlerin neredeyse tamamı sizin kontrolünüz dışındadır. Eğer alanı yeterince büyük tutarsanız para örneği ile parmak izi örneği birebir aynı olabilir. Örneğin bir futbol sahasına 100 metre yüksekten bir bozuk para atmayı düşünün. Belki aynı yere düşme ihtimali yok denecek kadar azdır ama imkansız değildir. Parmak izleri de aynı şekilde, sayısız değişkenin (kan basıncı, beslenme tipi, ortam derişimi, embriyonun kas yapısı, duruş biçimi, rahim sıcaklığı vs.) etkisi altında rastlantısal olarak oluşurlar. Bu sebeple iki kişinin parmak izinin aynı olması ihtimali imkansız değilse de, son derece düşüktür. Ancak birebir aynı parmak izine sahip iki (veya daha fazla) insanın var olması durumu, sandığımızdan sık olan bir durumdur.

İkizlerin parmak izlerinin birbirinden farklı olması gibi, insanların her bir parmağının izi de birbirinden farklıdır. Yine, genetik temelli olduğu için, çoğu izin yapısı yukarıdaki kategorilerden birine (veya birkaçına) düşer; ancak detayları farklı farklıdır. Çünkü gelişim sırasında işaret parmağınızın başından geçenlerle orta parmağınızın başından geçenler aynı değildir; bu da fiziksel farklılıkları yaratır.

Dermatoglif oluşumunda etkili olan genlerin bazıları tanımlanabilmiştir. Parmak izine sahip olmama veya anormallikler ile karakterize edilen nadir hastalıklar, oluşumlarına dair bazı ipuçları sağlarlar. Örneğin, parmak izine sahip olmama adermatoglyphia durumu parmak izlerinin bulunmamasından bazı durumlarda ise farklı deri anormalliklerinden kaynaklanır. Adermatoglyphia, SMARCAD1 geninde oluşan mutasyonlardan kaynaklanır. Bu gen parmak izi oluşumunda önemli rol oynamasına rağmen, bu oluşumun başlangıç aşaması ile bağlantısı bilinmemektedir.

İki Kişinin Aynı Parmak İzine Sahip Olma Olasılığı Nedir?

Aynı parmak izine sahip olma durumunun istatistiki verileri yoktur, çünkü suçlu raporlarında veya polis raporlarında birbiriyle eş çıkan parmak izlerine neden olan parmaklar, daha sonradan karışıklığa sebep olmaması için kayıttan çıkarılırlar. Bu sebeple eş parmak izlerinin ne sıklıkta görüldüğünü bilmenin tam olarak bir yolu yoktur. Ancak tıpkı para örneğinde olduğu gibi, yüz milyonlarca denemenin bazı iki tanesinde, tamamen şans eseri, paranın %100 aynı yerde durma durumu doğabilir. İşte bu durum, milyarlarca insanı barındıran ve yüz milyarlarcasının tarihte yaşadığı bir gezegende, tıpatıp aynı parmak izine rastlanmasının mümkün olabildiğini göstermektedir. Çok düşük bir olasılıktır; ancak imkansız değildir. Uç bilimler konusunda oldukça kapsamlı araştırmaları olan, Darwin'in kuzeni Sir Francis Galton, iki kişinin aynı parmak izine sahip olma olasılığının yaklaşık 64 milyarda 1 olduğunu hesaplamıştır. Son 52.000 yıl içerisinde Dünya üzerinde yaşayan insan sayısının ise 107 milyar civarında olduğu düşünülmektedir. Şu anda ise Dünya'da 6.916 milyar insan yaşamaktadır. Elbette bir olasılığın 64 milyarda 1 olması, onun hiç olmayacağı anlamına gelmez. 

Gerçekten Güvenilir mi?

Günümüzde parmak izlerinin güvenirliği ve doğruluğu uzman kurumlarca sorgulanmaktadır. Çünkü parmaklarda oluşan yara izlerinin, genetik ve hormonal sorunların, vb. durumların parmak izlerini değiştirebildiği ve bozabildiği bilinmektedir. Bu yüzden modern adli bilimlerde çok daha kapsamlı sınıflandırmalar üzerinde çalışılmakta ve sadece parmak izine başvurmaktan kaçınılmaktadır.

191 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Evrim Ağacı. (1 Aralık 2019). Alındığı Tarih: 1 Aralık 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
3
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Muhsin Alperen Yılmaz
UNVANIM YOK BEYİM
Orijinal Soru: Neden her insanın parmak izi farklıdır?

Her canlının nükleotit dizilimi kendine özgüdür de ondan.Nükleotitle DNA yı oluşturan yapı birimleridir.Adenin,timin,guanin,sitozin, ve RNA daki urasil.Bilindiği gibi bu nükleotitler uygun şartlarda karşılıklı olarak eşlendiğinde DNA yı oluştururlar.Ve bu eşlenme durumu yani dizilim canlıya özgüllük kazandırır.

299 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Dna,Gen,Nükleotit Nedir? . (22 Haziran 2020). Alındığı Tarih: 22 Haziran 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
2
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Yasemin Akın
1. nesil yazar
Orijinal Soru: Herkesin kendine özgü bir parmak izi var ancak tek yumurta ikizlerinde herhangi bir benzerlik olabilir mi bu konuda, doku paylaşımı mümkün mü?

Tek yumurta ikizlerinde parmak izi oldukça benzerdir fakat hiçbir çalışmada bu ikizlerin %100 aynı parmak izine sahip olduğu bulunmamıştır. Tek yumurta ikizlerindeki benzerlik DNA diziliminden kaynaklanır çünkü parmak izi oluşumu büyük oranda genetik faktörlerden kaynaklanır. Farklılıklar ise rahim içindeki çevresel etmenlerdir. Parmak izi oluşumu embriyonik dönemde 13-19. haftalarında meydana gelir ve rahim içindeki besinlere erişim, göbek kordonu uzunluğu, genel kan akışı, kan basıncı, rahim içindeki pozisyon, parmak büyümesinin genel oranı gibi çevresel faktörler tarafından etkilenir.

213 görüntülenme

Kaynaklar

  1. Healthline Parenthood. Why Twins Don’t Have Identical Fingerprints. (8 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 8 Aralık 2020. Alındığı Yer: Healthline Parenthood | Arşiv Bağlantısı
2
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Yusra Aslan
Yusra Aslan
102K UP
Üniversite Öğrencisi
Orijinal Soru: Herkesin kendine özgü bir parmak izi var ancak tek yumurta ikizlerinde herhangi bir benzerlik olabilir mi bu konuda, doku paylaşımı mümkün mü?

Tek yumurta ikizlerinin bir çok özelliğinde olduğu gibi parmak izleri de farklıdır fakat büyük oranda benzerlik gösterir. Hatta görüntü tekniklerinin yeterince gelişmediği dönemlerde ikizlerin tek yumurta mı, çift yumurta ikizi mi olduğu parmak izlerinden tahmin edilmeye çalışılırmış.

0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close