Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan yazarlar kimlerdir?

Orhan Pamuk

Nobel Edebiyat Ödüllü Türk yazarımız Orhan Pamuk, 7 Haziran 1952'de İstanbul'da doğmuştur. Nişantaşı'nda, kalabalık bir ailede büyümüştür. Çocukluğundan ilk gençlik yıllarına kadar resimle ilgilenmiş ve ileride ressam olacağını düşlemiştir. Yirmi üç yaşından sonra romancı olmaya karar veren Pamuk, 1982 yılında ilk romanı "Cevdet Bey ve Oğulları"nı yayımlamıştır. Bu romanıyla Milliyet Yayınları Roman Ödülü'nü ve Orhan Kemal Roman Armağanı'nı kazanmıştır. Ardından sırasıyla Sessiz Ev, Beyaz Kale, Kara Kitap, Benim Adım Kırmızı, Kar, Masumiyet Müzesi, Kırmızı Saçlı Kadın ve Veba Geceleri gibi ünlü romanlar kaleme almıştır.

Orhan Pamuk’un makalelerinden bir seçki içeren "Öteki Renkler", hayatını ve edebiyatla ilişkisini anlatan yazı ve röportajlarından oluşan "Manzaradan Parçalar", resimli ve özel hatıra defterlerinden seçmeler içeren "Uzak Dağlar ve Hatıralar" gibi farklı türlerde eserleri de vardır.

Orhan Pamuk, 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü almış ve bu ödülü kazanan ilk Türk olmuştur. İsveç Akademisi ödülü verirken, Pamuk’un "doğduğu şehrin melankolik ruhunu ararken kültürlerin çatışması ve iç içe geçmesi için yeni semboller keşfettiğini" ifade etmiştir. Ödülü kazandığında henüz 54 yaşında olan Orhan Pamuk, Nobel kazanan en genç edebiyatçılardan biridir. 2007 yılında, Nobel konuşmasıyla birlikte diğer önemli ödül konuşmalarını "Babamın Bavulu" adıyla kitaplaştırmıştır.

Selma Lagerlöf

Selma Lagerlöf, Nobel Ödüllü ilk kadın yazar ve ilk İsveçli yazardır. Nils ve Uçan Kaz, General'in Yüzüğü, Portugallia İmparatoru gibi efsane ve masallara dayanan eserleriyle tanınmıştır. 1909 yılında "yüksek idealizm, canlı hayal gücü ve manevi algılama yeteneği ile karakterize yazıları için” Nobel Edebiyat Ödülü'nü almıştır.

George Bernard Shaw

1925 yılı Nobel Edebiyat Ödülü kazananı İrlandalı yazar George Bernard Shaw olmuştur. Ödülü "sıklıkla şiirsel bir güzellikle sunduğu hiciv içiren; idealizm ve insaniyet ile karakterize çalışmaları nedeniyle" kazanmıştır. Hem Nobel Edebiyat Ödülü'nü hem de Oscar'ı alan ilk kişidir. Tanrı Arayışındaki Siyahi Kız ve İnsan-Üstüninsan kitapları Türkçeye çevrilmiştir.

Grazia Deledda

1926 yılında Nobel Edebiyat Ödülü kazananı İtalyan yazar Grazia Deledda olmuştur. Ödülü "Derinlikle ve sempatiyle değindiği genel insani sorunları ve memleketindeki yaşamı tüm netliğiyle ele alan idealist, ilham verici yazıları için" almıştır.

Deledda, doğalcılık akımının önde gelen isimlerindendir. Cosima, Rüzgarlı Kasaba, Sardinya Efsaneleri ve Sevgi Yuvası kitapları Türkçeye çevrilmiştir.

Gabriela Mistral

1945 yılında Nobel Edebiyat Ödülü kazananı "güçlü duygulardan ilham alan lirik şiiriyle adını tüm Latin Amerika dünyasının idealist özlemlerinin simgesi haline getirdiği için" Şilili şair Gabriela Mistral olmuştur. Bu ödüle kazanan ilk Latin Amerikalıdır.

Hermann Hesse

1946 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi İsviçreli yazar Hermann Hesse, 2 Temmuz 1877'de Almanya'da doğmuştur. İlk şiirini yirmi beş yaşında yazmıştır. En ünlü eserleri Bozkırkurdu, Narziss ve Goldmund, Siddhartha, Peter Camenzind, Demian, Çarklar Arasında ve Boncuk Oyunu isimli romanlarıdır. Öykü, deneme, politik makale ve kültür alanında eleştirel yazıları da vardır.

Hermann Hesse, insancıllığı, barışseverliği ve insan yaşamını irdeleyen felsefesi ile tüm dünyada milyonlarca okura ulaşmıştır. 20. yüzyılın en önemli yazarlarındandır. 1946 yılında "yazılarındaki geleneksel insanlık idealleri ve stilinin yüksek kalitesi örneklerinde olduğu gibi, cesaret ve anlayış ile büyüyen ilham veren yazıları için" Nobel Edebiyat Ödülü almıştır.

André Gide

1947 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Fransız yazar André Gide, 22 Kasım 1869 tarihinde Paris, Fransa'da doğmuştur. İlk kitapları, 1891'de yayımladığı "André Walter’in Defterleri" ve "Narkissos Üstüne İnceleme"dir. Yazı hayatına yaratıcılık dönemi 1902 yılında yayımladığı "Ayrı Yol" kitabıyla başlamıştır. Pastoral Senfoni, Dar Kapı ve Kalpazanlar en ünlü eserleridir. "Kalpazanlar", modern romanın en önemli örneklerinden kabul edilmektedir.

André Paul Guillaume Gide, 1947 yılında İsveç Akademisi tarafından "korkusuz bir hakikat sevdası ve keskin psikolojik anlayışı ile sunduğu insan sorunları ve durumları hakkındaki, kapsamlı ve sanatsal olarak kayda değer yazıları için" Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık bulunmuştur.

T.S. Eliot

1948 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi İngiliz şair ve yazar Thomas Stearns Eliot, 1888 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde dünyaya gelmiştir. Harvard Üniversitesi'nde eğitim almıştır. İlk şiir derlemesini 1917 yılında yayımlamıştır. Şiirleri modernist edebiyatın başyapıtları arasında gösterilmektedir. Şiirleri dışında oyunları, denemeleri ve eleştiri yazılarıyla da ün kazanmıştır.

T.S. Eliot, 20. yüzyıl edebiyatının dönüşümünde rol oynayan en etkili isimlerdendir. 1948 yılında "günümüz şiirine öncülük eden katkılarından" dolayı Nobel Edebiyat Ödülü’nü almıştır. Çorak Ülke ve İhtiyar Farenin Kediler Kılavuzu gibi eserleri Türkçeye çevrilmiştir.

William Faulkner

Nobel Ödüllü yazarlar listesine Amerikalı yazar William Faulkner ile devam ediyoruz. Faulkner, 25 Eylül 1897'de Mississippi'de dünyaya gelmiştir. 1924’te ilk şiir kitabını yayımlamıştır. İlk romanı Aşk ve Ölüm'dür. Kasım 1929’da yayımlanan romanı "Ses ve Öfke" başyapıtlarının ilkidir ve kitap yirminci yüzyılın klasikleri arasına girmiştir. 1930'da yayımladığı "Döşeğimde Ölürken" ile birlikte adından iyice söz ettirmeye başlamıştır. 1932 yılına Ağustos Işığı, 1936 yılında Abşalom, Abşalom!’u ve 1939 yılında Çılgın Palmiyeler kitaplarını yayımlamıştır. Hikâye kitabı "Kurtar Halkımı Musa" 1942 yılında yayımlanmıştır. Bu kitapta en bilinen hikâyelerinden "Ayı" da yer almaktadır. Polisiye hikâyelerinden oluşan "Duman" kitabı ise 1949 yılında yayımlanmıştır.

William Faulkner, 1949 yılında "modern Amerikan romanına güçlü ve sanatsal açıdan benzersiz katkılarından dolayı" Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür. İki defa Pulitzer Ödülü'nü kazanmıştır. Eserleri birçok dile çevrilen Faulkner, modern dünya romancılarının en iyilerindendir.

Bertrand Russell

1950 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi İngiliz edebiyatının usta yazarı ve düşünürü Bertrand Russell'dır. Russell, 18 Mayıs 1872'de Galler'de dünyaya gelmiştir. Aristokrat bir ailenin ferdidir. Önde gelen savaş karşıtlarındandır. Nükleer silahsızlanmayı savunmuştur. Düşünür ve eylem adamı olarak ön plana çıkmıştır. Nobel Edebiyat Ödülü'ne de "insancıl idealleri ve düşünce özgürlüğünü savunduğu çeşitli ve önemli yazılarından dolayı" layık görülmüştür.

Bertrand Russell'ın Aylaklığa Övgü, Eğitim Üzerine, Neden Hristiyan Değilim, Evlilik ve Ahlak, Din ile Bilim, Özgürlük Yolu, Politik İdealler, İktidar, İnsanlığın Geleceği gibi başlıca eserleri Türkçeye çevrilmiştir. Batı Felsefesi Tarihi ise Batı Felsefesi Tarihi 1. Cilt, Batı Felsefesi Tarihi Cilt 2, Batı Felsefesi Tarihi Cilt 3 şeklinde üç kitap halinde yayımlanmıştır. İlk kez Russell okumaya başlayacak okurlara en çok tavsiye edilen kitap ise yazarın, Felsefe Sorunları isimli kitabıdır.

Ernest Hemingway

1954 yılı Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Amerikalı yazar ve gazeteci Ernest Hemingway'dir. Hemingway, 21 Temmuz 1899'da Amerika Birleşik Devletleri'nde dünyaya gelmiştir. 1. Dünya Savaşı'nda Kızılhaç'ta ambulans şoförü olarak çalışmıştır. İspanya İç Savaşı ve 2. Dünya Savaşı’nda savaş muhabirliği yapmıştır. Bu sayede savaşı ve savaşın insan üzerindeki etkisini yakından gözlemleme fırsatına sahip olmuştur.

Hemingway'in ilk kitabı 1923 yılında yayımladığı "Üç Öykü ve 10 Şiir"dir. İlk romanı Güneş de Doğar 1926 yılında yayımlanmıştır. 1927 yılında yayımlanan Kadınsız Erkekler isimli kitabıyla "kısa öykü türünün üstadı" şeklinde anılmaya başlamıştır. 1929'da yayımlanan Silahlara Veda yazarın savaş anılarından izler taşımaktadır. En başarılı eserlerinden Çanlar Kimin için Çalıyor 1940 yılında tamamlanmıştır ve İspanya İç Savaşı'nı anlatmaktadır. Irmaktan Öteye Ağaçların İçine eserinin arka planında ise 2. Dünya Savaşı'nı işlemiştir.

Ernest Miller Hemingway, 1952 yılında başyapıtı olan Yaşlı Adam ve Deniz eserini yayımlamıştır. Kitabı yayımladıktan iki yıl sonra İsveç Akademisi tarafından "en son Yaşlı Adam ve Deniz eserinde gösterdiği anlatım sanatındaki ustalığı ve çağdaş stil üzerindeki etkisi nedeniyle" Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür.

Albert Camus

En genç Nobel Ödüllü yazarlarımızdan olan Albert Camus 7 Kasım 1913'te Cezayir'de dünyaya gelmiştir. İlk eserleri Tersi ve Yüzü ile Düğün'ü Paris'te olduğu dönemde yayımlamıştır. Edebiyat dünyasında asıl şöhretini ise, 1942 'de yayımlanan Yabancı isimli romanı ve Sisifos Söyleni isimli felsefi denemesi ile kazanmıştır. Eserleri varoluşçu izler taşımaktadır ve yazar, absürdizm akımının öncülerindendir. Camus, edebiyat ve düşünce alanlarındaki yetkinliğini Başkaldıran İnsan, Yaz, Sürgün ve Krallık, Veba, Düşüş gibi eserleriyle kanıtlamıştır. Mutlu Ölüm ve İlk Adam isimli romanları ise ölümünün ardından yayımlanmıştır.

Albert Camus, 1957 yılında "insan vicdanının sorularını akıllı bir ağırbaşlılıkla aydınlatan önemli edebi eseri için" Nobel Edebiyat Ödülü'ne değer görülmüştür. Günümüzde edebiyat ve düşünce dünyasının en tanınan yazarlardan biridir.

Boris Pasternak

Nobel Edebiyat Ödüllü yazarlar listemize Rusya ile yani şair, yazar ve çevirmen Boris Pasternak ile devam ediyoruz. Pasternak, 10 Şubat 1890'da Moskova’da dünyaya gelmiştir. Entelektüel bir çevrede büyümüştür. İlk şiirleri 1913 yılında yayımlanmıştır. 1929 yılında eserleri arasında önemli bir yere sahip olan Bir Hikaye’yi yazmıştır.

Boris Pasternak, 1920'li yıllarda Rusya'da "şairlerin şairi" ünvanını kazanmıştır. 1934 yılında Yazarlar Birliği'nin kongresinde yaptığı konuşma sayesinde Lunaçarski tarafından SSCB'nin en iyi şairi ilan edilmiştir. 1957'de yayımlanan Doktor Jivago isimli romanı büyük ilgi görmüştür. 1958 yılında "hem çağdaş lirik şiir hem de büyük Rus destan geleneği alanlarındaki önemli başarılarından dolayı" Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık bulunmuştur. Fakat ödülü SSCB yetkililerinin onaylamaması sebebiyle reddetmiştir.

Ivo Andric

1961 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü Yugoslav yazar Ivo Andrić almıştır. Andriç, 9 Ekim 1892’de Bosna-Hersek’te dünyaya gelmiştir. İlk eseri 1918 yılında yayımlanan Ex Ponto isimli şiir kitabıdır. Kitaplarında, 20. yüzyılın başlarındaki Bosna'dan hareketle tüm insanlığın sorunlarına değinmiştir. Yüzden fazla hikâye yazmıştır. İkinci Dünya Savaşı yıllarında Drina Köprüsü, Travnik Günlüğü ve Hanımefendi eserlerini kaleme almıştır. Lanetli Avlu kitabını ise savaştan sonra yayımlamıştır.

İvo Andriç, 1961 yılında "ülkesinin tarihinden seçtiği temaların izini sürdüğü ve insanlığın kaderini tasvir ettiği güçlü destansı dili için" Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık bulunmuştur. Ödülü aldıktan sonra, ünü tüm dünyada artmıştır. Birçok farklı ödül daha kazanmıştır. Ömer Paşa isimli romanı, ölümünden sonra yayımlanmıştır.

John Steinbeck

1962 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü Amerikalı yazar John Steinbeck almıştır. Steinbeck, 1902 yılında California'da dünyaya gelmiştir. Erken yaşta yazar olmaya karar vermiştir. Romanlarında çoğu zaman mekan olarak çiftlikleri seçmiş, emekçilerin hayat koşullarını ve ilişkilerini işlemiştir. İlk romanı 1929 yılında yayımlanan Altın Kupa’dır. Edebiyat dünyasında adını 1935'te yayımlanan Yukarı Mahalle romanıyla duyurmuştur. Ardından ise Bitmeyen Kavga, Fareler ve İnsanlar, Gazap Üzümleri, Sardalye Sokağı, Cennetin Doğusu, İnci kitaplarını yayımlamıştır. Bu eserlerin her biri klasikler arasında gösterilmektedir.

John Steinbeck, 1962 yılında "sempatik mizah ve keskin sosyal algıyı birleştiren gerçekçi ve yaratıcı yazılarından dolayı" Nobel Edebiyat Ödülü almıştır. Birçok kitabı sinemaya uyarlanmıştır. Güncelliğini kaybetmeyen eserleri sayesinde edebi şöhreti günümüzde de devam etmektedir.

Jean-Paul Sartre

1964 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü "Zengin fikirlerle, özgürlük ruhu ve hakikat arayışıyla dolu, geniş kapsamlı bir etki yaratan eseri için" Fransız yazar ve düşünür Jean Paul Sartre kazanmıştır. Fakat Sartre, bu ödülü kabul etmemiştir. Böylece Nobel Ödülü'nü reddeden ilk kişi olmuştur.

Jean-Paul Sartre, 21 Haziran 1905'te Paris'te dünyaya gelmiştir. Geliştirdiği Varoluşçu felsefesi ve romanları ile tanınmıştır. Siyasetteki etkinlikleriyle çağına damga vuran düşünürlerden olmuştur. Etkileri yalnızca Fransa ile sınırlı kalmamış, tüm dünyaya yayılmıştır. 1980 yılında vefat ettiğinde Paris'teki cenazesine 25 binden fazla kişi katılmıştır. Sartre'ın en ünlü eserleri şunlardır: Bulantı, Akıl Çağı, Yaşanmayan Zaman, Yıkılış, Aydınlar Üzerine ve Duvar.

Mihail Şolohov

1965 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı "Rus halkının hayatındaki tarihi bir dönemi anlattığı Don destanındaki sanatsal gücü ve bütünlüğü için" Sovyet yazar Mihail Aleksandroviç Şolohov olmuştur.

Mihail Şolohov, 24 Mayıs 1905'te Rusya'da, Don Bölgesi'nde doğmuştur. Annesi Kazaktır. 19 yaşında ilk hikayesi Doğum Lekesi'ni yazmıştır. 1926 yılında ilk kitabı Don Hikayeleri yayımlanmıştır. Kitapta, 1. Dünya Savaşı ile İç Savaş yıllarındaki Kazakların başkaldırmalarını anlatmaktadır. 1928 yılında ise geniş bir tarih sürecini kapsayan dört ciltlik romanı Durgun Don romanını yayımlamıştır. Kitap Durgun Don 4 Cilt Takım şeklinde satılmaktadır. Bu roman büyük ses getirmiş, Stalin Nişanı'na ve Stalin Ödülü'ne layık görülmüştür. 1932 yılında yayımlanan Uyandırılmış Toprak romanı ise Şolohov'un 2. büyük eseridir. Uyandırılmış Toprak 2 Cilt Takım şeklinde satılmaktadır.

Samuel Beckett

1969 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı "roman ve drama türlerinde yeni biçimlerde oluşturduğu eserlerini, modern insanın yoksunluğu üzerine kurguladığı için" İrlandalı yazar Samuel Beckett olmuştur.

Beckett, 13 Nisan 1906'da İrlanda'da dünyaya gelmiştir. Yazmaya James Joyce ve Marcel Proust üzerine denemelerle başlamıştır. James Joyce'tan etkilendiği için "son modernistlerden" biri olarak değerlendirilmektedir. Eserleri ile birçok yazarı etkilemiş ve böylece de "ilk postmodernistlerden" biri olmuştur. "Absürt Tiyatro" akımın en önemli yazarıdır. Beckett'in en bilinen eserleri: Godot'yu Beklerken, Murphy ve Sıradan Kadınlar Düşü'dür.

Pablo Neruda

Şilili şair ve yazar Pablo Neruda, 1971 yılında İsveç Akademisi tarafından "bir kıtanın kaderini ve hayallerini canlandıran şiirleri için" Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık bulunmuştur.

Neruda, 23 Eylül 1973'te Şili'nin başkenti Santiago'da dünyaya gelmiştir. İlk şiir kitabı 1921'de yayımlanan Festival Şarkısı'dır. En ünlü eserleri: Ayaklarına Dokunurum Gölgede, Evrensel Şarkı, Kaptanın Dizeleri, Kuşlar Sanatı, Yeryüzünde Konaklama, Kuruntular Kitabı ve Yüz Aşk Sonesi'dir.

Heinrich Böll

Nobel Ödüllü Alman yazarlardan Heinrich Böll, 21 Aralık 1917'de Köln'de dünyaya gelmiştir. Şiir yazmaya 17 yaşında başlamıştır. İlk kısa öyküsü 1947 yılında yayımlanan Haberci'dir. Ardından romanları Ademoğlu Neredeydin?, Ve O Hiçbir Şey Demedi yayımlanmıştır. Kitaplarında 2. Dünya Savaşı'nı, savaşın acılarını anlatmıştır. Savaş sonrasında gördüğü acı çeken çocuklar yazara, Babasız Evler isimli romanını yazdırmıştır. Türkçeye çevrilen diğer eserleri şunlardır: Palyaço, Nehir Kıyısı Kadınları, İlk Yılların Ekmeği, Trenin Tam Saatiydi ve çocuk kitabı olan Balık Tutma Dersi’dir.

Heinrich Böll, 1972 yılında "zamanına ilişkin geniş bir bakış açısı ile hassas karakterizasyon becerisinin birleşimi sayesinde Alman edebiyatının yenilenmesine katkıda bulunan yazıları için" İsveç Akademisi tarafından Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık bulunmuştur.

Elias Canetti

1981 yılı Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Elias Canetti olmuştur. Canetti 25 Temmuz 1905'te Rusçuk'ta dünyaya gelmiştir. En ünlü eseri, dünya edebiyatının başyapıtlarından biri sayılan Körleşme'dir. Kitaplarını Eserlerini Almanca yazmıştır. İnsanın Taşrası, Ölüm Can Düşmanım, Kulaktaki Meşale, Kurtarılmış Dil, Sinek Azabı, Kitle ve İktidar kitapları da Türkçeye çevrilmiştir.

Gabriel Garcia Marquez

1982 yılı Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Latin Amerika'da Gabo lakabıyla tanınan Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez olmuştur. Ödülü "fantastik ve gerçekçi yazımın zengin bir hayal gücü dünyasında birleştiği, bir kıtanın yaşamını ve çatışmalarını yansıtan romanları ve kısa öyküleri için" kazanmıştır.

Márquez, 6 Mart 1927'de Kolombiya'da dünyaya gelmiştir. Büyülü gerçekçilik sanat akımının en ünlü yazarlarındandır. İlk önemli yapıtı 1955 yılında yayımlanan Yaprak Fırtınası'dır. Ardından sırasıyla Albaya Mektup Yok, Hanım Ana'nın Cenaze Töreni ve Şer Saati kitaplarını yayımlamıştır. 1967 yılında yayımlanan Yüz Yıllık Yalnızlık romanı ise Gabriel Garcia Marquez'in en ünlü eseridir. Bu kitabından esinlenerek yazdığı öykülerini İyi Kalpli Erendira kitabında bir araya getirmiştir. 1972'de yayımlanan Mavi Köpeğin Gözleri, 1975'te yayımlanan Başkan Babamızın Sonbaharı, 1985'te yayımlanan Kolera Günlerinde Aşk ve 1989'da yayımlanan Labirentindeki General kitapları da oldukça ünlüdür. Márquez, tüm bu eserleri ile 20. yüzyılın en önemli yazarlarından olmuştur.

Necib Mahfuz

Nobel Ödüllü Mısırlı yazar Necib Mahfuz, Nobel ödülü kazanan ilk Müslüman ve tek Arap yazardır. 1988 Nobel Edebiyat Ödülü'nü "tüm insanlık için geçerli bir Arap anlatı sanatı oluşturduğu, nüans bakımından zengin - kimi zaman akılcı bir gerçekçilik, kimi zaman belirsizliği andıran - eserleri için" kazanmıştır.

Mahfuz, 11 Aralık 1911'de Mısır'ın başkenti Kahire'de dünyaya gelmiştir. İlk romanı 1939'da yayımlanan Abes el-Akdar'dır. 1946'da Hân el-Hâlîlî isimli romanını yayımlamıştır. 1956-1957 arasında yayımlanan ve adlarını Kahire’deki cadde isimlerinden alan Kahire Üçlemesi: Saray Gezisi, Şevk Sarayı ve Şeker Sokağı roman üçlemesiyle ününü artırmıştır. Necib Mahfuz kariyeri boyunca 30'dan fazla roman, 300'den fazla kısa hikaye yayımlamış velut bir yazardır. Karnak Kafe, Hırsız ve Köpekler, Başkanın Öldürüldüğü Gün, Dilenci, Aynalar, Kahire Modern ve Cebelavi Sokağı’nın Çocukları gibi kitapları da Türkçeye çevrilmiştir. Ortadoğu'nun Balzac'ı olarak anılmaktadır.

Nadine Gordimer

1991 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Güney Afrikalı yazar Nadine Gordimer olmuştur. Ödülü "muhteşem destansı yazılarıyla insanlığa çok büyük faydalar sağlayan yazıları için" kazanmıştır. Yuvayı Keşfetmek, Oğlumun Öyküsü, July’ın İnsanları kitapları Türkçeye çevrilmiştir.

Toni Morrison

1993 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Amerikalı yazar Toni Morrison olmuştur. Nobel Ödülü kazanan ilk siyahi kadın yazardır. Ödülü "Amerikan gerçekliğinin önemli bir yönüne hayat veren, vizyon gücü ve şiirsel anlamla karakterize romanları için" kazanmıştır.

Toni Morrison, 18 Şubat 1931'de Amerika'da dünyaya gelmiştir. Afro-Amerikalı bir ailenin çocuğudur. "Afro-Amerikan" edebiyatının gelişmesi ve tanınmasında etkin rol oynamıştır. Eserlerinde genel anlamda Amerika'daki ırkçılık ve bu ırkçılığın yıkıcı sonuçlarını işlemiştir. İlk romanı 1970'te yayımlanan En Mavi Göz'dür. En ünlü romanı 1987'de yayımlanan Sevilen'dir. Caz, Cennet, Katran Bebek, Aşk, Tanrı Çocuğu Korusun ve Merhamet gibi kitapları da Türk okuru tarafından çok sevilmektedir.

Kenzaburō Ōe

Nobel Ödüllü Japon yazar Kenzaburo Oe ödülünü 1994 yılında almıştır. Nobel'i "insanlığının bugünkü kötü durumunu kaygılı resmiyle yoğunlaşan; efsane ve gerçeğin karışımından oluşan, şiirsel gücüyle oluşturduğu hayal dünyası için" almıştır.

Kenzaburo Oe, 31 Ocak 1935'te Japonya'da doğmuştur. Kitaplarında 2. Dünya Savaşı sonrasında yetişen kuşağın duygularını ve hayal kırıklığını anlatmıştır. 1957'de Kurbanı Beslemek, 1964'te Kişisel Bir Sorun, 1967'de Sessiz Çığlık, 1969'da Delilikten Kurtar Bizi eserlerini yayımlamıştır. Eserlerinde güçlü toplumsal ve siyasal eleştiriler vardır.

José Saramago

1998 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Portekizli yazar Jose Saramago olmuştur. Ödülü "hayal gücü, şefkat ve ironi ile desteklenen benzetmelerle sürekli olarak ele alınması zor bir gerçeği bir kez daha kavramamızı sağladığı için" kazanmıştır.

Jose Saramago, 16 Kasım 1922'de Portekiz'in başkenti Lizbon'da dünyaya gelmiştir. İlk romanı 1947 yılında yayımlanan Günah Ülkesi'dir. 1995'te yayımlanan Körlük isimli romanıyla birlikte adı geniş kitlelerce duyulmuştur. Kitap büyük beğeni toplamıştır. Başarısı Görmek, Bilinmeyen Adanın Öyküsü, Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş, Kabil, Kopyalanmış Adam, Yitik Adanın Öyküsü ve Filin Yolculuğu kitaplarında da devam etmiştir. Saramago'nun roman dışında deneme ve Belki De Neşe gibi şiir kitapları da vardır.

Günter Grass

1999 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Alman yazar ve ressam Günter Grass olmuştur. Ödülü "neşeli kara masallarıyla tarihin unutulmuş yüzünü canlandırdığı için" kazanmıştır.

Günter Grass, 16 Ekim 1927'de Polonya'da doğmuştur. Alman edebiyatının en ünü yazarlarındandır. İlk romanı Teneke Trampet'i 1959'da yayımlamıştır. Türkçeye çevrilen eserlerinden bazıları şunlardır: Sonluluk Üzerine, Kutu Karanlık Oda Hikayeleri, Kafadan Doğumlar - Germania, Kurbağa Güncesi.

Doris Lessing

2007 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Britanyalı yazar Doris Lessing olmuştur. Ödülü "bölünmüş bir medeniyeti şüphecilik, tutku ve hayal gücüyle ele alan kadın hareketinin destancısı olduğu için" almıştır.

Doris Lessing, 22 Ekim 1919'da Kirmanşah'ta doğmuştur. İlk romanını 1950'de yayımlamıştır. En ünlü romanı 1962'de yayımlanan Altın Defter'dir. Bu kitap kadın hareketinin köşe taşlarından biri olarak kabul edilir. Türkü Söylüyor Otlar, Beşinci Çocuk, Kedilere Dair, İyi Bir Evlilik, Şiddetin Çocukları gibi kitapları Türk okuru tarafından sevilmektedir.

Mario Vargas Llosa

Nobel Edebiyat Ödülü 2010 yılı kazananı Perulu yazar Mario Vargas Llosa olmuştur. Ödülü "bireyin direnişi, isyanı ve yenilgisine dair etkileyici görüntüleri ve güç yapılarının haritasını çizdiği için" kazanmıştır.

Mario Vargas Llosa, 28 Mart 1936'da Peru'da doğmuştur. İlk eseri 1952'de çıkan "İnkanın Kaçışı" isimli oyundur. İlk romanı 1963'te yayımlanan "Kent ve Köpekler"dir. Kitap yayımlandığında tüm dünyada beğeni ile karşılanmıştır Teke Şenliği, Masalcı, Hınzır Kız, Julia Teyze, Yeşil Ev, Dünya Sonu Savaşı ve Kelt Rüyası gibi kitapları birçok dile çevrilmiştir. Latin Amerika'nın usta kalemlerindendir.

Mo Yan

Nobel Ödüllü Çinli yazar Mo Yan, ödülünü 2012'de almıştır. Nobel'i "sanrısal gerçekçilikle halk hikayelerini, tarihi ve çağdaşı birleştirmedeki ustalığı için" kazanmıştır.

Mo Yan (Guan Moye), 17 Şubat 1955'te Çin'de doğmuştur. Kızıl Darı Tarlaları kitabı aynı isimli filme konu olmuş ve ünü tüm dünyada artmıştır. Çin'in en ünlü ve en sık yasaklanan yazarlarındandır. Başlıca eserleri İri Memeler ve Geniş Kalçalar, Yaşam ve Ölüm Yorgunu, İçki Cumhuriyeti, Saydam Turp ve Değişim'dir.

Alice Munro

2013 Nobel Edebiyat Ödülü kazanını Kanadalı yazar Alice Munro olmuştur. Ödülü "çağdaş kısa öykünün ustası" olduğu için kazanmıştır.

Alice Munro 10 Temmuz 1931'de Kanada'da doğmuştur. Mutlu Gölgelerin Dansı eserini 1968'de, Gençlik Arkadaşım'ı 1990'da, Aleni Sırlar'ı 1994'te, Çocuklar Kalıyor'u 1998'de, Castle Rock Manzarası’nı 2006'da, Sevgili Hayat'ı 2012'de, Nefret-Arkadaşlık-Flört-Aşk,-Evlilik'i 2001'de ve Bazı Kadınlar'ı 2009 yılında yayımlamıştır. Kanadalı eleştirmenler tarafından "Bizim Çehov’umuz" olarak anılmaktadır.

Bob Dylan

2016 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Amerikalı müzisyen ve yazar Bob Dylan olmuştur. Ödülü "Amerikan müzik geleneği içinde yeni şiirsel ifadeler yarattığı için" kazanmıştır. Nobel, Pulitzer, Oscar ve Grammy ödüllerinin hepsini alan ilk kişidir.

Bob Dylan, 24 Mayıs 1941'de Amerika'da doğmuştur. 1963'te yayımladığı The Freewheelin' Bob Dylan albümü ile büyük ses getirmiş. Söz yazarlığına yeni bir boyut kazandırmıştır. Tüm zamanların en çok satan müzisyenlerindendir. Çizim ve resim kitapları vardır. Eserleri büyük sanat galerilerinde sergilenmiştir. Nobel alırken yaptığı konuşmanın metni Nobel Konuşması - Bob Dylan adıyla kitaplaştırılmıştır. Tek romanı 1971'de yayımlanan Tarantula'dır.

Kazuo Ishiguro

2017 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Japon asıllı İngiliz romancı Kazuo Ishiguro olmuştur. Ödülü "büyük duygusal güce sahip romanlarında dünya ile hayali algı arasındaki uçurumu ortaya çıkardığı için" kazanmıştır.

Kazuo Ishiguro, 8 Kasım 1954'te Japonya'da doğmuştur. İlk romanı Uzak Tepeler 1982'de yayımlanmıştır. İkinci romanı 1986'da yayımlanan Değişen Dünyada Bir Sanatçı'dır. Ardından sırasıyla Günden Kalanlar, Avunamayanlar ve Öksüzlüğümüz yayımlanmıştır. En ünlü eseri Beni Asla Bırakma, Time'ın İngilizce yazılmış en iyi 100 roman listesine girmiştir. İlk öykü kitabı Noktürnler: Müziğe ve Günbatımına Dair Öyküler, 2009 yılında yayımlanmıştır. 2015 yılında yayımlanan Gömülü Dev romanı edebiyat dünyasında büyük ses getirmiştir.

Peter Handke

Nobel Edebiyat Ödülü 2019 kazananı Avusturyalı yazar Peter Handke olmuştur. Ödülü "insan deneyiminin sınırlarını ve özgüllüğünü dilsel ustalıkla araştıran etkili bir çalışmaları için" almıştır.

Yazarın; Gerçek Duyguların Saati, Karanlık Bir Gecede Sessiz Evimden Çıktım, Solak Kadın, Kalecinin Penaltı Anındaki Endişesi ve Çocuğun Öyküsü gibi birçok kitabı Türkçeye çevrilmiştir.

Olga Tokarczuk

2018 Nobel Edebiyat Ödülü kazananı Polonyalı şair Olga Tokarczuk olmuştur. Ödülü "sınırların geçişini bir yaşam biçimi olarak ansiklopedik tutkuyla temsil eden anlatısal hayal gücü için" kazanmıştır. En ünlü kitabı Koşucular'dır. Kadimzamanlar ve Diğer Vakitler, Son Hikayeler ve Sür Pulluğunu Ölülerin Kemikleri Üzerinde kitapları da Türkçeye çevrilmiştir.

Peter Handke

Nobel Edebiyat Ödülü 2019 kazananı Avusturyalı yazar Peter Handke olmuştur. Ödülü "insan deneyiminin sınırlarını ve özgüllüğünü dilsel ustalıkla araştıran etkili bir çalışmaları için" almıştır.

Yazarın; Gerçek Duyguların Saati, Karanlık Bir Gecede Sessiz Evimden Çıktım, Solak Kadın, Kalecinin Penaltı Anındaki Endişesi ve Çocuğun Öyküsü gibi birçok kitabı Türkçeye çevrilmiştir.

Annie Ernaux

Nobel Edebiyat Ödülü 2022 kazananı Fransız yazar Annie Ernaux olmuştur. Ödülü "kişisel hafızanın köklerini, yabancılaşmalarını ve kolektif kısıtlamalarını açığa çıkarmaktaki cesareti ve klinik keskinliği için" almıştır.

Annie Ernaux 1 Eylül 1940'da Fransa'da doğmuştur. İlk romanı Boş Dolaplar'dır. Bir Kadın, Seneler, Yalın Tutku, Olay ve Babamın Yeri kitapları da Türkçeye çevrilmiştir. Eserlerinde kendi deneyimlerinden yola çıkarak toplumdaki sınıf atlama, evlilik, kadın özgürlüğü, cinsellik, yaşlılık ve ölüm gibi konuları işlemiştir.

Jon Fosse

2023 yılı Nobel Edebiyat Ödülü kazanını Norveçli yazar Jon Fosse olmuştur. Ödülü "dile getirilemeyeni dile getiren yenilikçi oyunları ve düzyazıları için" kazanmıştır.

Jon Fosse, 29 Eylül 1959'da Norveç'te dünyaya gelmiştir. İlk romanı 1983'te yayımlanmıştır. İlk oyunu 1994'te sahnelenmiştir. Roman, öykü, şiir, çocuk kitabı ve deneme gibi birçok türde eseri bulunsa da daha çok yazdığı oyunlarla ön plana çıkmıştır. Eserleri en çok sahnelenen Norveçli oyun yazarındandır. Türkçeye çevrilen eserlerinden bazıları: Melankoli, Sabahtan Akşama ve Üçleme.

Nobel Edebiyat Ödülü'nün Tanımı Nedir?

Nobel Edebiyat Ödülü, Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine, 1901 yılından bu yana İsveç Akademisi üyelerinin oluşturduğu komite tarafından verilen uluslararası bir edebiyat ödülüdür. Dünyanın en saygın ödülleri arasında gösterilmektedir. Kazananlar bir madalya, bir diploma ve miktarı yıllara göre değişen nakit para ile ödüllendirilmektedir.

Alfred Nobel (21 Ekim 1833, İsveç – 10 Aralık 1896, İtalya), dinamitin mucidi İsveçli kimyager ve mühendistir. Bilimsel çalışmalarının yanı sıra yazınsal faaliyetleri de olmuş birisidir. Gençliğinde şiirle ilgilenmiştir. Yayınlanmamış iki roman taslağı ve bir oyun taslağı vardır. 1895 tarihli vasiyetiyle; kimya, fizik, edebiyat, barış ve fizyoloji veya tıp alanlarında olmak üzere beş dalda Nobel Ödülleri'ni başlatmıştır.

Nobel'in edebiyat alanındaki ödülleri İsveç Kraliyet Akademileri’nden biri olan İsveç Akademisi tarafından verilmektedir. İsveç Akademisi, 1786 yılında İsveç Kralı 3. Gustav tarafından kurulmuştur. Görev süresi ömür boyu olan on sekiz üyeden oluşmaktadır. Üyeler İsveçli yazarlar, dilbilimciler, edebiyat profesörleri, tarihçiler ve önemli hukukçulardır.

Nobel Edebiyat Ödülü'nün Amacı Nedir?

Nobel Edebiyat Ödülü’nün amacı "uluslararası alanda edebiyatın ilerlemesine, kültürel anlayışın genişlemesine ve insanlık için değerli düşüncelerin yayılmasına katkı” sağlamaktır.

İlk Nobel Edebiyat Ödülü 1901 yılında, Fransız şair Sully Prudhomme'a verilmiştir. Ödül verilirken tek bir kitap değil, yazarın tüm eserleri göz önünde bulundurularak verilmektedir. Yüz yılı aşkın bir süredir verilmeye devam eden Nobel Edebiyat Ödülü her yıl edebiyatseverler, eleştirmen ve yazarlar tarafından heyecanla beklenmektedir.

Nobel Edebiyat Ödülü'nün Değeri ve Prestiji Nedir?

Nobel Edebiyat Ödülü; sonradan tüzükte yapılan değişiklikler, İsveç Akademisi’nin yapısı ve vasiyette belirsiz olan ibareler nedeniyle çok tartışılan ve eleştirilen bir ödül olmasına rağmen edebiyat alanında dünyanın en saygın ödüllerindendir. Diğer edebiyat ödüllerden ayrılmasının başlıca nedenleri en eski ve saygın uluslararası edebiyat ödülü olması ile yüksek bir maddi karşılığının olmasıdır.

Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan yazarların eserleri öncesinde çevrilmemişse ödülü aldıktan sonra çevrilmektedir. Böylece tüm dünyada tanınması için fırsat oluşmaktadır. "Nobel Edebiyat Ödüllü" etiketine sahip kitaplar, okuyucuların daha fazla ilgisini çekmektedir. Alıp okumaya özendirmektedir. Kısacası tüm eleştirilere rağmen Nobel Edebiyat Ödüllü, edebiyat alanındaki diğer ödüllere kıyasla en prestijli ödüldür.

2023 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Norveçli yazar Jon Fosse oldu. İsveç Akademisi tarafından yapılan açıklamada, “dile getirilemeyeni dile getiren yenilikçi oyunları ve düzyazıları” nedeniyle ödüle layık görüldüğü belirtildi. Böylece Nobel Edebiyat Ödülü, 1901-2023 yılları arasında 120 Nobel Ödülü sahibine 116 kez verilmiş oldu.^[1]