Merhabalar, iyi formlar
MÖ 2000 senesinde; Güney Anadolu’da Kizzuvatna ve Işuva Krallıkları hakimken, Kuzey Anadolu’da Kaşkalar, Orta Anadolu’da Hattiler ve Batı Anadolu’da ise Luviler ve Arzava Krallıkları hakimdiler. Bu krallıkların yanı sıra krallıklara bağlı beyliklerde hüküm sürmekteydi.
Hattiler:
Hattiler, MÖ 2500 – 1700 arasında hüküm sürmülşerdir. Merkezleri Hattuş (Boğazköy) ve çevresiydi. Tarihi yazılarda ve belgelerde ilk kez Hattiler olarak geçmiştir. Dinî ve kültürel etkileri ardılları olan Hititler tarafındanda devam ettirilmiştir.
Kizzuvatnalar (Kizzuwatna):
Kizzuvatnalar, MÖ 2000’li yılların oratalarında hüküm sürmüşlerdir. Merkezleri Çukurova (Kilikya) bölgesinde kurulmuş önemli bir krallıktır. Adı ilk kez Hitit ve Mısır kaynaklarında geçer. Günümüz Adana, Osmaniye ve Mersin çevresinde yer alır.
Işuvalar (Išuwa):
Işuvalar, MÖ 2000-1200 yıllarında hüküm sürmüşlerdir. Merkezleri Doğu Anadolu’da özellikle bugünkü, Elazığ, Harput ve Keban çevresinde yer almış önemli bir yerel Anadolu Krallığıdır.
Kaşkalar:
Kaşkalar, MÖ 1200 yıllarına dek Anadolu’nun Kuzeyinde yaşayan, Hattiler ve Hititlere çok uzun süre bela olan, tarihe "Gerilla taktikleriyle" ön plana çıkan Anadolu halklarıydılar. Karadeniz’in güney kıyıları, özellikle bugünkü Kasatamonu, Amasya, Tokat, Çorum’un kuzeyindeydiler. Asıl merkezleri ise Hattiler’in ve Hititlilerin başkenti Hattuşaş (Boğazköy)’ün kuzayinde yer alıyorlardı.
Arzavalar:
Arzavalar, MÖ 1300 yılıllarına dek hüküm sürmüşlerdir. Batı Anadolu’da yaşamış, Hititlerle dönem dönem hem müttefik hem de düşman olmuş, Anadolu tarihinin önemli krallıklarından biriydiler. Merkezleri günümüz, Ege bölgesinin iç kesimleri, yani: Afyon, Kütahya, Uşak, Denizli civarı. Zaman zaman kıyıya kadar etki alanları olmuş olabilir. Arzava Krallığı zamanla Hititlere bağlı vassal krallık haline gelmişlerdir.
Luviler (Luwiler):
Luviler, MÖ 3000 yılının sonları ile 2000 yılının başlarında Güneybatı Anadolu’da yaşamış, Hint-Avrupa kökenli bir halktır. Hititler ile akraba olup aynı dil ailesine mensuplardır. Merkezleri Güneybatı ve Batı Anadolu özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde hakimiyet kurmuşlardır.
Purushanda Krallığı:
Purushanda, MÖ 2000 başlarında Orta Anadolu’da hüküm süren, Anadolu’nun erken dönem krallıklarından biridir. Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nın (yaklaşık MÖ 1950 – 1750) önemli siyasi merkezlerinden biridir. Merkezleri’nin kesin yerleri tartışmalıdır, ancak Karahöyük (Konya yakınları) veya Acemhöyük (Aksaray) civarında olduğu düşünülür.
Mama Krallığı:
Mama Krallığı, MÖ 2000 yılının ilk yarısında, özellikle Asur Ticaret Kolonileri Çağı (yaklaşık MÖ 1950 – 1750) sırasında Doğu Anadolu’nun güneyinde, muhtemelen bugünkü Malatya, Elazığ çevresinde hüküm sürmüş yerel bir Anadolu krallığıydı. Merkezleri Elazığ-Malatya civarında, Hurrilerle komşuydu. Kültepe (Kaniş) tabletlerinde isimleri sıkça geçer.
Zalpa (Zalpuwa) Krallığı:
Zalpa Krallığı, MÖ 2000 yılının başlarında Anadolu’da kurulmuş, Hititler öncesi döndemde etkili olmuş önemli krallıklardan biridir. Asur ve Hitit kaynaklarında adı geçen bu şehir devleti, hem tarihsel açıdan hem de efsaneler açısından dikkat çeker. Merkezi Kuzey Anadolu’da olduğu düşünülür. Büyük olasılıkla Karadeniz’e yakın, Kızılırmak’ın batısında, günümüzde: Sinop, Kastamonu veya Çorum civarında yer aldığı sanılmaktadır. Bazı kaynaklarda Güneydoğu Anadolu’da başka bir Zalpa daha geçtiği için, birden fazla Zalpa şehri olabileceği de düşünülür.
Kussara (Kuššara) Krallığı:
Kussara Krallığı, Anadolu’da MÖ 2000 yılının başlarında var olmuş, Hititlerin kuruluşunda büyük rol oynamış bir krallıktır. Hititlerin atası sayılan I. Pitana ve oğlu Anitta bu şehirde doğmuştur. Merkezi yerlerinin neresi olduğu hâlâ tam olarak bilinmiyor. Ancak araştırmacılar, Kussara’nın Kızılırmak’ın güneydoğusunda, Kayseri, Yozgat, Sivas üçgeninde bir yerlerde olduğunu tahmin ediyor.
Ekstra olarak,
Asur Ticaret Kolonileri (Karumlar):
Asur Ticaret Kolonileri, MÖ 1950 – MÖ 1750 yılları arasında Kuzey Mezopotamya’daki Asur şehir devleti ile Anadolu’daki yerli beylikler arasında kurulan ticaret ağına verilen isimdir. Asurlu tüccarlar, Anadolu’da ticaret yapmak için karum denilen yerleşim yerlerine gelmişlerdir. Genelde büyük yerli kentlerin yakınlarında kurulmuştur. En ünlü Karum, Kaniş Karumu’dur. (Kültepe – Kayseri) Diğer önemli merkezler: Alişar, Acemhöyük, Boğazköy, Sapinuwa ve diğer önemli merkezlerdir.
Sevgi ve saygıyla kalınız..
Kaynaklar
- A. Özmen. (2021). Anadolu Uygarlıkları. ISBN: 9786257165624.
- E. Akurgal. (2014). Anadolu Uygarlıkları. ISBN: 9786054657902. Yayınevi: Phoenix Yayınevi.
- Y. Güngör. (2014). İlk Çağ Anadolu Medeniyetleri. ISBN: 9786055100247. Yayınevi: Umuttepe.
- M. A. Kaya. (2017). Türkiye’nin Eskiçağ Tarihi Ve Uygarlıkları I (Tarih Öncesi Çağlardan Demir Çağına Kadar). ISBN: 9786059521659. Yayınevi: Bilge Kültür Sanat.
