Metafizik, felsefenin en önemli alt dallarından biridir. Metafizik, genel bir ifadeyle “varlığa ilişkin genel ve rasyonel soruşturma” olarak tanımlanabilir. Bu tanıma bizi ulaştıran en açık durum, felsefenin, en azından Batı’daki serüvenine, “doğa felsefesi”, yani metafizik olarak başlamış olmasıdır.
Metafiziğin konusu bir bütün olarak varlık olup metafizik sözcüğü de o varlığı varlık olmak bakımından ele alan disiplini ifade eder. Buna göre, diğer bilimlerin varlığı belli açılardan inceledikleri yerde, metafizik varlığı olabilecek en genel özellikleriyle ele alır ve öncelikle var olmanın, bir varlık olmanın ne anlama geldiğini soruşturur.
Thales, Pythagoras, Parmenides, Herakleitos ve Demokritos gibi ilk filozoflar, geliştirdikleri felsefi sistemlerde bir görünüş-gerçeklik ayrımı yaparak neyin gerçekten var olduğunu araştırmışlardır. Ardından Platon, günümüzden yaklaşık 2500 sene önce yine aynı ayrım temelinde kendi özgün ve büyük metafizik sistemini inşa etmiştir.
Metafizik için, felsefenin en temel disiplinlerinden birisidir, demiştik. Bu durumu açıklayan bir başka durum da metafizik terimini kendisine borçlu olduğumuz Aristoteles’in metafiziği “ilk felsefe” olarak nitelemesidir. Aristoteles varlığa ilişkin araştırmalarıyla metafiziğin sonraki gelişimini büyük ölçüde belirlediği gibi, metafiziğe yönelik tepkilerin de bir anlamda kaynağında bulunmuştur. Aynı zamanda bu alanın ilk ve en temel eserini de Aristoteles kaleme almıştı.
Aristoteles, filozofun her şeyden önce doğal dünyadaki varlıkların özünü, hareket halindeki töz ya da maddenin özelliklerini araştırmak gibi bir görevi olduğu kanaatindedir. Aristoteles’e göre, filozof ikinci olarak da var olan her şey için geçerli olan hakikatleri, bütün varlıkların tabi olduğu genel ilkeleri, “varlığın varlık olmak bakımından” karakteristiklerini gözler önüne sermek ve şeylerin en gerçeği olan varlığın doğasını incelemek durumundadır.
Bu araştırmalardan birincisi, açıktır ki duyu yoluyla gözlemlenen somut varlıkların daha az genel bir bilimi olarak fizik biliminin kapsamı içinde kalır. Aristoteles fiziğe, zamanında bilim ile felsefe arasında bir ayrım bulunmadığı için, “ikinci felsefe” adını vermiştir. İkinci araştırma türü ise duyulara alabildiğine uzak, bu yüzden ancak akıl yoluyla kavranabilir soyut konuların ve genel olarak varlığın bilimi anlamında (Yunanca “to on” var olan, “logos” da bilim anlamına geldiğine göre) ontoloji’ye tekabül etmektedir. Aristoteles, bu ikinci bilime de “ilk felsefe” adını vermiştir.
Başka bilim ve sanatlarla ilgili olarak da yazmış olduğu gibi, söz konusu iki disiplin üzerine de iki ayrı kitap kaleme alan Aristoteles’in yazma eserleri, onun ölümünden sonra kaybolmuştur. Bu eserler sonradan öğrencilerinden biri olan Rodoslu Andronikos tarafından gün ışığına çıkartılıp tasnif edilmiştir. O, “ilk felsefe”yle ilgili eserine bir ad bulmaya çalışırken ona üstadın “ikinci felsefe”ye ayrılmış kitabı olarak “Fizik’ten sonra gelen eser” anlamına gelecek şekilde Metafizik (meta ta phusika) adını vermiştir. Bileşik sözcükteki meta ön eki, Yunancada sonra ya da ötesi anlamına gelmektedir.
Metafizikle bilinçli biçimde uğraşan ilk filozoflar eski Yunan filozoflarıdır. İlk kez bu düşünürlerin ele aldığı temel metafizik sorun, zihin tarafından bilgi nesnesi edinilebilen; ama gerçek dünyada bulunmayan şeylerin (örneğin sayıların), genel olarak biçimlerin varlığı ve niteliğidir.
Eski Yunan felsefesi algılanabilir gerçek dünya ile düşünülen zihinsel bir idea dünyasını ayırt etmiş, daha sonra metafizik ile ilgilenen felsefeciler de soyutlamalar ile tözler arasındaki ilişkiler üzerinde durmuşlar, bunların ikisinin de mi gerçek olduğu, yoksa birinin ötekinden daha mı çok gerçeklik taşıdığı sorununu tartışmışlardır. Dolayısıyla doğa, zaman ve uzam, Tanrı’nın varlığı ve nitelikleri gibi sorunları biçim ile idea arasındaki ilişkiyi kavrama çabasıyla irdelemişlerdir
Kaynaklar
- Ö. YILDIRIM. Metafizik Nedir? » Felsefe Hakkında Her Şey.... (23 Ekim 2022). Alındığı Tarih: 12 Nisan 2023. Alındığı Yer: Felsefe hakkında her şey... | Arşiv Bağlantısı
