Maymunlar neden evrim geçirdi?

Keşke sorunuzu biraz daha ayrıntılı sorsaydınız. Bu konuda güvenilir bilgi almak için doğru adrestesiniz ama hiç bir ayrıntı vermeden "Maymunlar neden evrim geçirdi" diye sorarsanız size "başka milyonlarca tür neden evrim geçirdiyse o yüzden: Çevreye uyum sağlama" diye cevap vermemiz lazım.

Ya da maymunlar neden evrim geçirdi derken sanki artık yeryüzünde hiç maymun kalmamış gibi davranmışsınız. Yani "Maymunlar neden evrim geçirdi de başka bir türe dönüştüler? Neden artık yoklar ya da bambaşka bir türe dönüştüler?" diyor gibisiniz. Çünkü böyle değil elbette. Maymunlar hâlen varlar ama evrim geçirmeye de devam ediyorlar. Diğer tüm türler gibi. Bu bitmiyor ki. Sayısız evrim aşamasından geçtiler. Hangisini soruyorsunuz acaba?

Hatta onun da ötesi, hangi maymunlar? Onlarca maymun türü var. Her biri, yaşadıkları dönem, coğrafya, iklim koşulları vs. sebebi ile bambaşka evrimsel dönüşümler yaşamış olmalılar. Yine diğer tüm türler gibi. Hangisini soruyorsunuz ki?

Ve bunu sormanızın amacı, "Maymunlar neden evrim geçirdiler de insanlar ortaya çıktı?" ise zaten birçok hatalı ya da eksik bilgiye sahipsiniz demektir.

Herhalde, sanırım, galiba bu soruyu, insanın evrimi ile ilgili olarak soruyorsunuz. Yanlış anlıyorsam özür... Bildiğimiz ve bugüne kadar gördüğümüz kadarı ile aynı cümle içinde maymun ve evrim kelimeleri kullanıldığında konu genelde insanın evrimidir. Eğer bunu soruyor iseniz, yani ne oldu da maymunlar evrim geçirip insana dönüştü diyor iseniz önce sahip olduğunuz birkaç yanlış ön bilgiyi düzeltmek gerekli.

Maymunlar evrim geçirip insanlar ortaya çıkmadı. Maymun ve insan aynı ortak atadan geldiler. Yani maymun ve insan, aynı büyükbabadan gelen torunlar gibi. Bu bir...

İkincisi, ortak atadan gelip insana, şempanzeye, orangutana, gorile dönüşen çok sayıda tür var her birinin farklı bir evrimsel macerası var. O nedenle ayrıştılar zaten.

Üçüncüsü, bu evrimsel dönüşümlerin hiç biri, tek bir etki ya da evrimsel etki ile olmadı. Milyonlarca yıl süren onlarca yüzlerce etki ile oldu. İklim, beslenme, üreme, avlanma, rakiplerle mücadele vs. çok sayıda uyum noktası belirli türleri başka türlere evrimleştirir. Burada da durum aynı.

Daha da özele ineyim ve sorunuzu anlamaya çalışayım: İnsanın atası nasıl bir evrim geçirdi de insan ortaya çıktı diye soruyor iseniz de bu da kimi bilim insanına göre 5, kimine göre 10, kimine göre 20 hatta belki 30 evrimsel değişim ile oldu. Her biri ayrı evrimsel aşamalar. Ama burada da şöyle bir sorun var. Bunların her biri, birbirinin devamı değil. O bitti, sonra diğeri başladı değil yani.

Bir katman daha derine iniyorum, 1'den 10'a kadar olan sayıları büyük, orta küçük olarak gruplasak çizgileri bir yerden çekmek zorundayız değil mi? Atıyorum 1-2-3 küçük, 4-5-6 orta, 7-8-9-10 büyük rakamlar desek... Neticede ortak atadan gelen evrimleşme bir noktadan sonra homo türüne yani insana ulaştı. Peki. O hangi aşama diyorsanız o da karışık. Hangi noktada ataydı, hangi noktada insana doğru giden yol başladı, hangi noktada insanımsı oldu, hangi noktada insan oldu? Bunların ortaya çıktığı örnek ve tarihler var ama daha önemlisi bunları ortaya çıkaran nedenler var. Hangisini soruyorsunuz acaba? Sanırım sorunuz bu... Öyle mi? "Neden" diye sormuşsunuz çünkü.

Öyle diyelim. Eğer öyle ise önce maymun (aslında ortak ata) nerede bitti, insan nerede başladı onu koyalım: Bu, düşünmedir. İnsanı insan yapan düşünme becerisi. İnsanın atası hangi gerekçeyle düşünmeye başladı, hangi çevresel etki onu düşünmeye zorladı? Yani sorunuzdaki "maymunlar neden evrim geçirdi?" sorusunun düzeltilmiş hali anlayabildiğim kadarı ile bu. Bunun cevabının da birkaç aşaması var. Beslenme biçiminin değişmesi bunlardan biri örneğin. Neden beslenme biçimi değişti, çünkü insan atasının beslenme olanaklarını kaybetti. Neden? İklim ve bitki örtüsü değişti vs. Daha farklı beslendi. Bu nasıl oldu, el becerisi gelişti. Neden? Eller boşta kaldı. O niye çünkü dört ayakla yürürken dik yürümeye başladı. O niye, çünkü ağaçtan yere indi. Bunların her biri, yüzbinlerce yıllık aşamalar.

Bu aşamaların en önemlisi gerçekten değişken. Farklı evrimciler, bilim insanları farklı aşamaları en önemli aşama ve insanın ortaya çıkışının kıvılcımı olarak görüyor olabilir. Kesin öyledir zaten. Benim gibi cahil bir amatörün fikrini soracak olursanız, herhalde, sanırım, galiba bu ağaçtan yere inmektir. Atalarımızın ayakları, dallara tutunmak için biçimlenmişti. Bugünkü maymunların ayakları gibi. Ağaçlarda yaşıyordu atalarımız. İklim değişti, ormanlar azaldı, ağalarda yaşayıp beslenmek zorlaştı ve insan yere indi. Ama atalarımızın hem ayakları hem de vücutları, yere yaşamaya pek uygun değildi. Ayaklar tutunucu, yürüyücü değil. Kollar fazla uzun ve ağır. Bacaklar çok kısa ve kıvrık. Gövde öne doğru, bel öne eğik vs. Ne zaman ki ayak baş parmağı yandan şimdiki gibi öne geldi, bel öne eğik değil dik hale geldi ve kollar da dallara uzanma görevi edinmiş halden kurtulup yürürken sallanmaya uygunlaştı işte dik yürüyen insanımsı olduk.

Artık ağaçtan meyve yiyemiyoruz, ne lazım? Avlanmak ve toplayıcı olmak. Yani geniş alanları gezmek, avlayacak hayvan ya da meyve, tohum, yumru bulmak falan. Uzun uzun gezeceğiz. Nerede? Afrika'da. Güneş bol, ağaç az. Ne olacak? O post, kıllar ve tüyler dökülecek. Çünkü çok sıcak. Çok hızlı koşamıyoruz ceylanı tavşanı yakalayamazsın, mızrak taş vs. lazım. Alet yapmak lazım. E zaten ayağa kalktık, kollar eller yanlarda sallanıyor, bir işe yaradıkları yok bari alet yapalım. Alet yapmak için el becerisi gelişecek ama o aletleri nasıl akıl edeceğiz? Beyin lazım. Birkaç hayvanı tesadüfen yakaladın, et yedin ve protein aldın. Ağaçta meyve yaprak yiyorduk şimdi et yiyoruz. Beyin gelişiyor. Beyin geliştikçe el becerisi ve yetenek gelişiyor, daha iyi avlanıyoruz. Daha kaliteli avlandıkça yine beyin gelişiyor. İkisi birbirini tetikliyor...

Bir bu kadar daha anlatabilirim... Tüm bu anlattıklarımdan çıkacak bir sonuç var: Sorduğunuz sorunun cevabının, giriş kısmı bu kadar... Bilmiyorum, buraya kadar okudunuz mu ama okuduysanız şunu fark ediniz: Henüz girişi ve açıklamayı okudunuz. Sorunuz şöyle bir soru: "Dünya nasıl oluştu?" Cevap: 3800 sayfalık dört ciltten oluşan bir kitap. :) Size nasıl cevap verelim ki? :) Yayın eviyle anlaşma yapıp mı gelsek ne yapsak?

Artık ben devam etmeyeyim, dünyada bu kadar büyük bilim insanları, kaynaklar, ustalar, Çağrı Mert Bakırcı varken bana söz düşmez... Aşağıya kaynak veriyorum. O kaynak da Evrim Ağacı derlemesi zaten. Daha da okkalı bilgi için Josef H. Reichholf'un İnsanın Evrimi kitabını, en az iki kez okuyunuz lütfen. (Ben üç kez okudum. Ya da dört. Beş olabilir) Ama lütfen, okuyunuz...

Sağlıcakla...