TDK' ye göre acı ''Bir dış etkenin vücudun herhangi bir yerinde meydana gelen rahatsızlık hissi.'' olarak tanımlanmıştır.[1]
Kapı kontrol teorisi
Bir acı deneyimi yaşadığımızda farklı türden ağrı akımları ve ağrıyla ilgili olmayan akımlar nöronlar aracılığıyla beyne giderken bir darboğazdan geçerler ve bazı akımlar diğer akımlara baskın gelerek diğerlerini kapatırlar. Sürekli giden akımlar acı deneyimimiz, baskın gelen akımlar da dikkat derecemiz olabilir. Yani konsantrasyon ve dikkat seviyemiz o anda hissettiğimiz acının derecesini etkiler.[2][3]
Psikolojik rahatsızlıklar ve bilişsel çarpıtmalar
Bazı psikolojik rahatsızlıklar bize acının psikolojik doğası hakkında bilgi verebilir. Somotoform bozuklularında tıbbi olarak açıklanamayan bir şekilde hastalar bedenlerinde ağrı hissettiklerini söylerler gerçekten de bu tip ağrıların nedenleri fiziksel değildir tamamen psikolojiktir. Genelde bu hastalar fiziksel duyumlara aşırı duyarlıdırlar, bedenlerine aşırı düzeyde dikkat ederler, ağrılı olmayan yeri sanki ağrı varmış gibi algılayıp yorumlarlar. Ağrının ardından gelen ilgi, pekiştireç görevi görerek daha fazla ağrıya duyarlılık geliştirebilir genelde insanlar bu atakları bilinçli düzeyde yapmazlar. Özellikle kaygı bozuklukları ve panik bozukluklarında görülen felaketleştirme bilişsel çarpıtmasında insanlar küçücük bir olayı abartıp felaket olarak yorumlarlar. Panik atak geçiren biri kalbinin biraz hızlı atmasını felaketleştirip ''ölüyorum'' olarak yorumlar bu da bedensel tepkilerini daha fazla etkiler ve kısır döngüye girer. Felaketleştirme şeması psikolojik rahatsızlığa sahip olmayan insanlarda da görülebilir ve acı deneyimimizi etkileyebilir.[4][5]
Kişilik özellikleri
Kişilik özelliklerimiz acı ve ağrı duyarlılığımızı etkileyebilir. Çalışmalar nevrotik kişilik özelliği gösteren insanların acıya daha fazla duyarlı, dışadönük insanların ise acıya daha az duyarlı olduğunu göstermiştir.[6][7]
Acının kişiler arası farklılık göstermesinde etkili olan; dikkat, konsantrasyon, duyarlılık, pekiştireçler, bilişsel çarpıtmalar ve bazı kişilik özelliklerini açıklamaya çalıştım. Elbette bu konu üzerine söylenecek daha çok söz var.[1][1][2][3]
Kaynaklar
- sozluk. Türk Dil Kurumu Sözlük. Alındığı Tarih: 10 Ağustos 2024. Alındığı Yer: sozluk | Arşiv Bağlantısı
- physio. Gate Control Theory Of Pain. Alındığı Tarih: 10 Ağustos 2024. Alındığı Yer: physio | Arşiv Bağlantısı
- youtube. Kapı Kontrol Teorisi Nedir?. Alındığı Tarih: 10 Ağustos 2024. Alındığı Yer: youtube | Arşiv Bağlantısı
- John M. Neale, et al. (1974). Abnormal Psychology. Yayınevi: Türk Psikologlar Derneği. sf: 127-184.
- Funda Buharalı. Bilişsel Çarpıtmalar. Alındığı Tarih: 10 Ağustos 2024. Alındığı Yer: www.psikoterapi.pro | Arşiv Bağlantısı
- H. Grouper, et al. (2021). More Insight On The Role Of Personality Traits And Sensitivity To Experimental Pain. Journal of Pain Research, sf: 1837-1844. doi: 10.2147/JPR.S309729. | Arşiv Bağlantısı
- LWW. (2022). Exploring The Relationship Between Personality And Chronic... : Medicine. Medicine. doi: 10.1097/MD.0000000000035352. | Arşiv Bağlantısı
