Gök depremleri var mıdır?

Depremler sismik dalgalardır ve mekanik kökenlidir. Model olarak bu olayları açıklarken, dalgalarla olan benzerliği kullanarak birçok olayı "dalga" adı altında açıklıyoruz. Fakat bu onların her birini, birbiriyle özdeş şeyler yapmıyor. Depremlerde mekanik bir olay sonrasında, büyük miktarda enerji açığa çıkarken bu dalgalar üretiliyor.

Yani anlaşılması gereken durum, depremin sonucunda dalganın oluştuğudur, dalganın depremi oluşturduğu değil. Masaya vurduğunuzda, orada bir dalga yaratırsınız. Fakat masa durduk yere dalgalanmaz. Dolayısıyla dalgaların oluşum kökeni gereği, soru biraz aydınlanmış oluyor.

Yıldızlarda da benzeri durumlardan ötürü depremler gerçekleşebiliyor. Örneğin Güneş'te gerçekleştiği bilinen 11 büyüklüğünde depremler var ki nötron yıldızlarında bu değerlerin 32 büyüklüğüne ulaşabileceği tahmin ediliyor. Bunlar orada gerçekleşen şiddetli enerji salınımına neden olan olayların sonucunda yayılan dalgalar, yine aynı şekilde. Keza yıldızların içerisindeki salınımları inceleyen astrosismoloji alanı da işin bambaşka bir boyutu.

Fotonlar da birer dalgadır, fakat elektromanyetik dalgalardır. Ses gibi mekanik dalgalar değildirler. Fakat mikrodalga örneğini inceleyecek olursak, su gibi polar molekülleri titreştirerek, cismin ısınmasına yol açabilirler. Lakin bunun deprem tanımımıza uymadığı açık.

Keza gravitasyonel dalgalar da ilginç bir bakış açısı. Onlar da içimizden geçtiklerinde bizi bir nevi esnetip büzüştürürler. Bu analojik olarak depreme içlerinden en çok benzeyeni olabilir. Bize ulaşan dalgalar, atom çekirdeğinin çapından da ufak değişimlere neden olduğu için, ölçmesi dahi çok zor oldu. Lakin iki karadeliğin birleşerek gravitasyonel dalga yayıp, etraflarındaki nesneleri fiziksel olarak bozmaları, sanırım depreme benzer bir olay gibi düşünülebilir.

Lakin bunların dinamikleri kendi içlerinde farklılıklar gösterdiği için aynı tanımların kullanılmaması gerektiğini düşünüyorum. Üretilen dalgaların yapısı bile çok farklı. Benzerlikler çoğunlukla analojik.