Önce mutasyon oranlarına bakalım. Mutasyon oranı olarak bilinen sayılar, bir türün genomundaki tek bir bazda, tek bir nesil içerisinde meydana gelebilecek mutasyonların sayısı olarak belirtilmektedir. Bu sayılar genellikle 10 üzeri -5 veya 10 üzeri -8 gibi çok küçük sayılardır. Bunun sebebi, az sonra göreceğimiz gibi, canlıların genomlarındaki baz sayısının milyarlarla ifade ediliyor olmasındandır. Mutasyon oranları ise bu milyarlarca baz dizisinden sadece 1 tanesinde meydana gelebilecek mutasyon oranlarını belirtmektedir.
Bazı örnekler verelim: bildiğimiz en yüksek mutasyon oranlarını RNA virüslerinde (retrovirüslerde) görürüz. Yaklaşık 10.000 baz dizisinden oluşan ufak genomlara sahip bu "cansız" varlıklardaki mutasyon oranı, gen başına ve nesil başına 0.1 ila 1 mutasyon arasında değişir. İstatistiki olarak ve oldukça karmaşık metotlarla hesaplanan bu sayılara göre her bir replikasyon sonucunda, bir virüsün tüm genomunda yaklaşık 1000 ila 10.000 mutasyon meydana gelir. Virüslerin dakikalar içerisinde çoğalabildikleri düşünüldüğünde, bu sayıların ne kadar fazla olduğu anlaşılabilir. Günde 10.000 defa bölünebilen bir virüste tek bir gün içerisinde 10-100 milyon mutasyon meydana gelebilir. Bu da virüslerin aşırı hızlı evrim geçirebilmesinin nedenini açıklamaktadır.
DNA'ya sahip mikroskobik canlılarda ise ortalama olarak bu sayı, genom ve bölünme başına 0.003 civarındadır. Yani ortalama olarak 100.000 baz dizilik bir genoma sahip bir bakteride, her iki bölünme arasında 300 civarında mutasyon meydana gelir. Bakterilerin 20 dakikada bir nesil atlayabildiği düşünülürse, 1 gün içerisinde bakterilerde 36.000 mutasyon meydana gelir (tek bir bireyin 1 günde 1 defa bölündüğü varsayılırsa).
Ökaryotik canlılarda ise bu oran ortalama olarak genom ve cinsel nesil başına 0.1 üzeri -100 mutasyondur. Görüldüğü gibi canlı karmaşıklaştıkça, mutasyon oranları da azalmaktadır. Bunun bir sebebi, tamir ve koruma mekanizmalarının giderek karmaşıklaşması ve güçlenmesidir. Ökaryotik çok hücrelilerin tekil hücrelerine baktığımızda ise, az sonra göreceğimiz gibi ezici çoğunluğu nötral olan mutasyonlar çıkarıldığında, geri kalan etkili mutasyonların oranlarının hücre bölünmesi başına 0.003 mutasyon civarında olduğu görülür.
Şimdi diğer çeşitlilik mekanizmalarına bakalım:
Konjugasyon: Bakteriyel konjugasyon hücre teması yoluyla bakteriler arasında genetik malzeme aktarımıdır.
Transformasyon: Moleküler biyolojide transformasyon, bir hücrenin içine dışarıdan bir DNA parçasının girmesi ve hücrenin genomuyla bütünleşmesi sonucu hücrede gerçekleşen genetik değişikliğe denir. Hücre dışında bulunan serbest DNA parçaları ancak kompetent haldeki bakteri, mantar, alg, maya ya da bitki hücrelerine girebilir.
Transdüksiyon: Transdüksiyon, genetik terim olarak; bir bakteride çeşitli rekombinasyonların gerçekleşmesini sağlayan olaylardan biridir. Bakterilerde gerçekleşen rekombinasyonlar, onların çevreye daha kolay uyum sağlamalarına yardım ettiği için, bakteriyel yaşamda önemli bir yere sahiptir.
Evrim Ağacı'ndan da linkler atıyorum.
https://evrimagaci.org/mutasyon-nedir-110
https://evrimagaci.org/konjugasyon-6888
https://evrimagaci.org/transformasyon-6018
https://evrimagaci.org/transduksiyon-5698
https://evrimagaci.org/evrim-mekanizmalari-11-plazmidler-ve-yatay-gen-transferi-248
Kaynaklar
- Yazar Yok. Kaynak 1. (24 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 24 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
- Yazar Yok. Kaynak 2. (24 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 24 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
