Elektrikler gidince niye sabit telefonlar gitmez?

Hat bağlantısı her telefon makinesi, merkezi bir santrale T ve R diye adlandırılan bir çift tel ile bağlanır. Telefon makinesi Off-Hook (telefon açık) durumunda yaklaşık 600 ohm empedans gösterir. Bu konumda telefon makinesi hattan 20-120 ma akım çekmeye başlar ve buna döngü akımı denir. Telefona gelen hat besleme voltajı, telefon On-Hook (telefon kapalı) durumdayken 24 veya 48 Vdc standartlarındadır. (24 Vdc sadece özel telefon santrallerinde kullanılmakta olup şehir santrallerinde bu voltaj 48 Vdc’dir). Bu durum telefon Off-Hook (telefon açık) durumuna geçip hattan akım çekmeye başladığında 6-8 Vdc olur. Bir telefon makinesinin zili hattan gelen yaklaşık 75 Vac 20-40 Hz ile çalar. Bir telefon makinesinin merkezi santrale uzaklığı ortalama 4-6 km olabilir.

Şaşırtıcı gelebilecektir ama telefon evlerimizdeki en basit cihazdır. O kadar basittir ki, ana yapısı yüz yıldır değişmemiştir. Eğer 1920`li yıllardan kalma bir antika telefon bulabilirseniz, fişini duvardaki prize takın ve ne kadar düzgün çalıştığını bir test edin.

Telefon ’un çalışma sistemi de oldukça basittir. Evinizin bir ucuna bir telefon makinesi, diğer ucuna da bir başka telefon makinesi koyarak, yukarıdaki şekildeki gibi araya bir 9 voltluk bir pil ve bir rezistans yerleştirip, bunları birbirlerine bağlarsanız, kendi interkom sisteminizi oluşturmuş olursunuz. Yaptığınız bu sisteme ayrıca bağlayacağınız telefonlar ile de kendi aranızda rahatça görüşmeler yapabilirsiniz.

Binaların tesisatlarında, telefonlarımızı duvardaki duylara ve oradan da santrallere bağlayan, genellikle biri kırmızı, diğeri yeşil renkli olan iki adet kablo bulunur. Bu kablolardan yeşil olanı konuşma için ortak hat olup, kırmızı olanı da santralden telefonumuza 6 ile 12 volt arası, 30 mili amper seviyesinde bir akım taşır. Eğer basit bir granüllü ahizeye sahipseniz sesinizin dalgaları, bu granülleri az veya çok sıkıştırarak, santralden kırmızı kablo ile verilen, yaklaşık bu 9 voltluk akımın karşı tarafa değişik kuvvetlerle gitmesini sağlar. Karşı tarafın kulaklığında da bu defa tam tersi olur ve bu değişik akımlar titreşim yolu ile sese çevrilir.

Telefon konuşmasını ileten bu çok zayıf akımı çok uzaklara taşıyabilmek için bir frekans limitlemesi yapılmıştır. Yani frekans olarak 400 Hz’in (saykılın) altında ve 3400 Hz’in (saykılın) üstündeki sesleri sistem kabul etmez, yok farz eder. Bu nedenledir ki, bazılarının sesleri telefonda daha farklı duyulur.

Telefonun çalışabilmesi için gerekli olan, 6 ila 12 volt akımın telefon santralinden gelen kırmızı renkli bakır tel ile sağlandığını belirtmiştik. Bu nedenle evinizde elektrik yokken bile, telefona gerekli akım santralden sağlandığı için, telefonunuz elektrik kesikken bile çalışmaya devam edecektir.

Peki telefon santralinin elektriği kesilirse ne olur? Bu duruma karşı santrallerde oldukça büyük ve güçlü bir batarya sistemi bulunmaktadır. Ayrıca bir de yedek elektrik jeneratörü kullanılır ki, cereyanın kesilme durumunda bütün telefon şebekelerini beslerler ve telefonların çalışmalarını sağlarlar.

Şimdi de bir elektrik devresi üzerinden bir telefon konuşmasının yapılması sırasında meydana gelen olaylar nelerdir, onları bir ele alalım.

Ses enerjisi mekanik enerjiye dönüşür.

Mekanik enerji elektrik enerjisine dönüşür.

Elektrik enerjisi nakledilir.

Karşı tarafta elektrik enerjisi manyetik enerjiye dönüşür.

Manyetik enerji mekanik enerjiye dönüşür.

Mekanik enerji ses enerjisine dönüşür.

Elektrik titreşimlerinin iletkenlerdeki yayılma hızı esas titreşimlerinin havadaki yayılma hızından birkaç yüz bin kere daha fazla olduğundan (200–300 bin km/sn mertebesinde) telefon ile konuşanlar, aradaki uzaklığa rağmen, karşı karşıya bulunuyorlarmış hissine sahiptirler. Telefon sistemi üç ana görev yapar. İki abone arasında konuşma irtibatını sağlar ve aboneler arasında çağırma, meşgul çevirme, ses sinyalleri üretir. Otomatik olmayan manyetolu telefonlarda bu işlemler elle yapılır.