Evrendeki pek çok şey dönüyor: Dünya, diğer gezegenler, uydular, Güneş, hatta galaksiler bile. Peki, bu dönüşler ne zaman, niçin ve nasıl başladı? Bilim tam olarak buna "bilinmiyor" demese de, elimizde güçlü bir açıklama var: Açısal momentumun korunumu.
Güneş Sistemi yaklaşık 4,6 milyar yıl önce dev bir gaz ve toz bulutunun çökmesiyle oluştu. Bu bulut, kendi kütleçekimiyle dönmeye başladı. Dönen bu bulut yoğunlaşarak gezegenleri ve diğer gök cisimlerini oluşturdu; Dünya da bu süreçte kendi dönüşünü kazandı. Newton’un birinci hareket yasasına göre, bir cisim hareketini ancak bir dış kuvvet durdurursa değiştirir. Uzayda sürtünme gibi bir engel olmadığı için Dünya, milyarlarca yıldır dönmeye devam ediyor.
Bu dönüşü anlamak için basit bir örnek düşünelim: Lavabodan su boşaltırken tıpayı çektiğinizde su döne döne akar. Dünya da oluşumu sırasında benzer bir şekilde dönmeye başladı ve uzayda onu durduracak bir kuvvet olmadığı için bu hareketini sürdürüyor. Masada çevirdiğimiz bir basketbol topu ise bir süre sonra durur. Neden? Çünkü Dünya’da hava sürtünme yaratır, bu da enerji kaybına yol açar. Uzayda ise böyle bir kayıp olmadığı için dönüşler kalıcıdır.
Peki, ya Dünya’yı yavaşlatacak bir güç olsaydı? Dönme enerjisi öyle büyük ki, okyanuslar kaynayabilir, kayalar eriyebilir, volkanlar patlayabilirdi. Eğer tamamen dursaydı, bir tarafı sürekli gündüz, diğer tarafı sürekli gece olurdu. Neyse ki bu, sadece bilimkurgu filmlerinde karşımıza çıkıyor!
Ancak Dünya’nın dönüşü gerçekten de yavaşlıyor. Ay, Güneş ve diğer gök cisimlerinin kütleçekimi gelgitlere neden oluyor; bu gelgitler de sürtünme yaratarak Dünya’yı frenliyor. Bilim insanları bu yavaşlamayı yüzyılda 2 milisaniye olarak hesapladı. Hatta 340 milyon yıl önce bir günün 22 saat, bir yılın 397 gün olduğunu ortaya çıkardılar. Milyonlarca yıl sonra bir gün belki 48 saat olabilir!
Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki bu dönüşü, yani "rotasyon", günlerin oluşmasını sağlıyor ve atmosferin dengede kalmasına yardımcı oluyor. Kısacası, Dünya dönüyor çünkü oluşumundan gelen açısal momentumunu koruyor ve bunu durduracak ciddi bir dış etken yok.[1][1]
Kaynaklar
- uzay. Dünya Neden Döner ? | Uzay.org. (18 Ocak 2016). Alındığı Tarih: 29 Mart 2025. Alındığı Yer: uzay org | Arşiv Bağlantısı
