Dominant bir özellik fenotipte her zaman kendini gösterir mi? Göstermiyorsa bunun sebebi nedir?

İnsanda karakteri belirleyen gen 5 farklı şekilde katılabilir:

1. Otozomal dominant
2. Otozomal resesif
3. X'e bağlı dominant
4. X'e bağlı resesif
5. Y'ye bağlı kalıtım

Anne ve babadan aktarılarak aynı fiziksel özelliği etkileyen genlerden, fiziksel görünümü oluşturan (etkileyen) gene ise baskın (dominant gen) denilmektedir. Örnek vermek gerekirse kahverengi göz, baskın gen sebebiyle oluşan bir fiziksel yapı diyebiliriz. En basit şekliyle, bir genin A ve B olmak üzere iki alelinin olduğunu düşünürsek, canlının genotipini AA, BB ve AB olmak üzere üç farklı şekilde olabilir.

Slide Player

Dominantlık tam, eksik ve üstün dominant olarak ayrılır.

Tam dominantlık: Allel gen çiftinden bir tanesi etkisini diğerinden daha önce gösterir ve diğer gene uygun olmayan bir ortam oluşturarak kendisinin dominant, diğer genin ise resesif hale gelmesini sağlayabilir. Böylece dominant gen resesif gene karşı etkisini ortaya koyar. Bu olaya tam dominantlık denir.

Eksik dominantlık: Dominant özellikteki iki allel genden her ikisi de aktivitelerini göstermek için faliyete geçtiklerinde; dominant alleller arasındaki etki şekli birbirinin gücünü engellemeye dönüşür. Böylece dominant genlerden beklenilen etki fenotipte tam olarak meydana gelmez. Bu duruma eksik dominantlık denir.

Üstün dominantlık: Bazen heterozigot yapılı fertlerin homozigot dominant fertlerden daha üstün bir fenotipik değer ortaya koymasına üstün dominantlık denir. Daha çok heterozis olayında ortaya çıkar.

Anneden ve babadan gelen genlerin çekinik ya da baskın oluşu bu karakterleri belirler. Dolayısı ile bebeklerin göz rengi de ebeveynlerinden gelen genlerin etkisi oluşur. Anne ve baba kahverengi gözlere sahipse, daha önceki nesillerde de açık renkli göze sahip olan kimse yok ise bebeğin göz rengi kahverengi olur.

Sonuç olarak, burada dominant genin hangi türden dominantlık sergilediğini anlamamız gerek. Çoğunlukla dominant genler üstünlük gösterir ve fenotipe yansır. Yansımaması durumunda eksik dominantlık ortaya çıkmıştır.