Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Anonim
Anonim Üye
13

Doğan Cüceloğlu'nun 1-9 arası sayı tutmayla ilgili videosunda neden herkes Danimarka, Rize ve İnek düşünüyor?

Ekteki videoda daha fazla bağlam bilgisi bulabilirsiniz. Bilinçaltımız bizi aynı bölgede yaşadığımız insanlarla aynı düşünme eğilimine itiyor mu?
6,739 görüntülenme
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap

Elbette benzer coğrafyalarda yaşayan insanlar benzer şeyleri düşünmeye meyilliler; ancak bu videonun bunu ortaya koymak konusunda neredeyse tamamen işlevsiz olduğunu düşünüyorum.

Öncelikle videonun başındaki matematik numarasıyla başlayalım: İlkokul matematiği bilen bir kişi, ilk 3 işlemin ("sayı seç, 9'la çarp, basamaklarını topla" işleminin) tamamen fasa fiso olduğunu görecektir: 1-9 arasındaki hangi sayıyı seçerseniz seçin, o sayıyı 9 ile çarpıp basamaklarını toplarsanız her zaman 9 elde edersiniz. Dolayısıyla "D ile başlayan bir ülke düşünün." demek yerine böyle bir oyun yapılıyor; halbuki ne seçerseniz seçin zaten D ile başlayan bir ülkeyle başlamanız gerekecek. Bunun direkt olarak bu şekilde sorulmuyor olması, bana soruda ekstradan ve gereksiz bir gizem yaratılma çabası olduğunu gösteriyor - ki bu da işin "bilimselliğine" (veya sonrasında gelen "büyük çıkarımlara") ciddi anlamda gölge düşürüyor.

Tüm Reklamları Kapat

Dolayısıyla aslında sorulan, "D harfiyle başlayan bir ülke düşün." demek. Sadece ve sadece 5 seçeneğimiz var:

  • Danimarka
  • Dominik Cumhuriyeti
  • Dominika
  • Demokratik Kongo Cumhuriyeti
  • Doğu Timor

Yani insanlar kusursuz makinalar olup da gerçekten de tamamen rastgele bir ülke tutabilecek olsalardı bile, izleyenlerin %20'si burada soruyu soranın istediği şıkkı seçecekti (hatta DKC de genellikle "Kongo" olarak biliniyor dilimizde, onu da eleyebiliriz ve rastgele bir seçim bile %25 istenen sonucu verir). Ama insanlar kusursuz ve gerçekten rastgele çalışan makinalar değiller, dolayısıyla şunu sormak gerek: Sizce Türkiye'de yaşayan bir insanın bunlardan hangisini ilk olarak düşünme ihtimali en yüksek? Tabii ki Danimarka! Eğer Cüceloğlu'nun iddiası doğru olsaydı, bunu A harfiyle (15 ülke var) veya B harfiyle (22 ülke var) başlayan ülkelerle yaptığımızda da görmemiz gerekirdi; ancak görmüyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

Devam edelim: Herkesin doğal olarak Danimarka seçeceği ülkenin sondan 3. harfiyle bir şehir düşünmemiz isteniyor: Yani "R" harfiyle. Dünya genelinde R harfiyle başlayan çok fazla şehir var; ama birçok kişinin yabancı ülkelerin şehirlerini bilmediği ve süre baskısı altında Türkçeye sarılacakları düşünülecek olursa, Türkiye'den bir şehir seçmek çok daha olası. Sizce Türkiye'de R harfiyle başlayan kaç tane şehir var? 1 tane: Rize! Neden aynı testi B harfiyle başlayan şehirler için yapmıyoruz? Sadece Türkiye'de B harfiyle başlayan 10 şehir var!

Sonra da o şehrin 2. harfiyle (yani "İ" harfiyle) başlayan bir hayvan düşünmemiz isteniyor. Burada birazcık daha çok seçenek var ama yine sadece bir tane "makul" olasılık var:

  • İnek
  • İstavrit
  • İmpala
  • İguana
  • İstiridye
  • İbibik Kuşu
  • İpek Böceği

Tabii ki "İncir Arısı" veya "İnci Kefali" falan gibi niş türler de zorlanırsa akla gelir; ama halk arasında sizce bunlardan hangisinin ilk akla gelmesi en olası? Tabii ki inek! Madem aynı şeyleri düşünüyoruz (ve bu, bu kadar bariz bir şekilde gösterilebiliyor), neden M veya K başlayanlarla test edilmiyor? Çünkü onlarda farklı cevaplar seçilme ihtimali çok ama çok daha yüksek (örneğin "M harfi" denecek olsa, "maymun", "manda" veya "martı" eşit sıklıkta tercih edilebilir).

Dolayısıyla bu, cevapları baştan ayarlanmış, basit bir çocuk oyunundan ibaret (illüzyonistlerin tabiriyle "zorlanmış tercih" yani "forced choice" hilesinden ibaret) ve videoda gösterilmeye çalışıldığı gibi insan toplumlarına dair derin bilgiler veren bir test değil... Sonunda varılan yargı bambaşka nedenlerle doğru olabilecek olsa bile!

Öte yandan bu tip videolar/oyunlar bize, üzerinde durulması gereken bambaşka (ve çok daha gerçek) bir ders veriyor: Olası seçeneklerin yelpazesini doğru analiz etmenin önemi... Aksi takdirde çok basit istatistiki numaralar kullanılarak aldatılmamız inanılmaz basit (bir örneğini burada anlatmıştım). Eğer varılan sonucun ne tür bir olasılık yelpazesinden seçilerek geldiğini anlamazsak, olasılıkçı gibi gözüken ama gerçekte oldukça deterministik olan şeylere kanabiliriz. Bu da ona güzel bir örnek.

Not: Tabii ki bu Doğan Cüceloğlu'nun suçu (veya onun tarafından geliştirilmiş bir numara) değil, çok benzer şeyleri internette (ve diğer kültürlerde) bulmak mümkün. Ama bunlar genellikle evrensel şeyler olmuyorlar; hepsinde o coğrafyada daha çok düşünülme ihtimali olan kelimeler şeklinde seçiliyorlar.

261 görüntülenme
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
38
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
  • Dış Sitelerde Paylaş
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close