Son Saçılma Yüzeyi Nedir? Foton Ayrışması Nasıl Gerçekleşir?
Eğer evren şu anda genişliyorsa, geçmişte daha küçük bir hacimde toplanmış olmalıdır. Bu sebeple, eğer zamanda yeterince geriye gidecek olursak çok yoğun ve çok sıcak bir ortamla karşılaşırız. Büyük Patlama modeline göre, evrenin hangi anında, hangi tür parçacık etkileşimlerinin gerçekleştiğini bilebiliyoruz. Şimdilik bir saniyeden bile daha kısa sürede gerçekleşen bu süreçleri bir kenara bırakalım ve evrenin birkaç yüz bin yıllık yaşına odaklanalım.
Başlangıçtaki Sert Şartlar
Evren 300.000 yıl yaşındayken, hâlâ oldukça sıcak bir durumdadır. Böyle bir ortamda fotonlar serbest bir şekilde hareket edemezler. Yani sürekli bir etkileşim halinde olduklarından ötürü, taşıdıkları bilgiyi sürekli olarak kaybederler. Bu şu demek: Eğer fotonlar serbest bir şekilde hareket edemiyorsa, buradan fotonlar yoluyla bir bilgi alamazsınız. Yani evrenin fotonlar için opak olduğu dönemini, fotonlar aracılığıyla göremiyoruz. Dolayısıyla Büyük Patlama anını görmek mümkün değildir. Çünkü bu andan itibaren ortaya çıkan fotonlar, aşırı yoğun ve sıcak ortamda çeşitli etkileşimlere girmişlerdir.
Bunun bir diğer örneğini yıldızlarda görebiliriz. Yıldızların çekirdeğinde üretilen bir foton, bize ulaşamaz. Çünkü çekirdek bölgesi çok yoğun olduğundan fotonlar için ortalama serbest yol çok kısadır. Bir kere etkileşime girdikten sonra artık o foton, başlangıcındaki bilgiyi taşımaz. Dolayısıyla çekirdekten foton yoluyla bilgi edinemeyiz. Fakat nötrino adını verdiğimiz ve Güneş'in merkezinde gerçekleşen füzyon reaksiyonları sonucunda ortaya çıkan bir parçacık, madde ile oldukça ender etkileşime girer. Yani Güneş'in merkez bölgelerinden yola çıkan bir fotonu yakalayamazken, nötrinoyu yakalayabiliriz.
Son Saçılma Yüzeyi ve Foton Ayrışması
Zaman geçtikçe evrenin genişlemesiyle birlikte buna eşlik eden soğuma, ortamı fotonlar için opak bir halden saydam bir hale getirir. Böylelikle bir noktada artık fotonlar uzayda hiçbir engelle karşılaşmadan serbest bir şekilde hareket etmeye başlarlar. Bu anın gerçekleştiği hayali yüzeye, son saçılma yüzeyi denir. İşte bu andan itibaren gelen fotonlar, kozmik mikrodalga arkaplanını (CMB'yi) oluşturmaktadır. Yani bugün CMB'ye baktığımızda gördüğümüz şey, evrenin fotonlar için saydam bir hale gelmeye başladığı anın bir görüntüsüdür.
Elbette bu süreç bir anda gerçekleşmemiştir. Kabaca 300.000 yıl ile 400.000 yıllık bir süreç arasında opaktan saydama doğru bir geçiş olmuştur. Evrenin fotonlar için saydam hale geldiği bu ortam, fotonlar için ayrışma (İng: "decoupling") dönemi olarak adlandırılır ve WMAP 2012 verilerine göre evren kabaca 375.000 yıl yaşındayken gerçekleşmiştir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 7
- 4
- 3
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- A. Liddle. An Introduction To Modern Cosmology. ISBN: 9780470848357.
- P. Coles. Cosmology: The Origin And Evolution Of Cosmic Structure. ISBN: 9780471954736.
- C. L. Bennett, et al. (2013). Nine-Year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe ( Wmap ) Observations: Final Maps And Results. American Astronomical Society, sf: 20. doi: 10.1088/0067-0049/208/2/20. | Arşiv Bağlantısı
- edX. Anux: Astrophysics: Cosmology. Alındığı Tarih: 22 Ocak 2024. Alındığı Yer: edX | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/11/2024 19:34:27 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12616
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.