Sombrero Yer Kertenkelesi Yok Olmaktan Dönüyor: Nüfusu 16 Kat Arttı!

Karayipler'de nesli tükenmekte olan bir sürüngen türü, yıllarca süren koruma çalışmalarının ardından nihayet hayata tutunma belirtileri gösteriyor. Sombrero yer kertenkelesinin (Pholidoscelis corvinus) nüfusu, 2018'de 100'den az bireyden oluşuyorken bu sayı 2024'te 1.600'ün üzerine çıktı.

Sombrero yer kertenkeleleri, genellikle yerde yuva yapan kuşların yumurtalarını, mısır ve diğer bitkileri yiyen küçük bir sürüngendir. Küçük Antiller'in en kuzeyindeki ada olan ve Anguilla kıyılarından yaklaşık 54 km uzaklıktaki Sombrero'ya özgü bir türdür. Bu küçük Karayip adası, dünyadaki en önemli üç biyoçeşitlilik merkezlerinden biri olarak kabul ediliyor. 94 dönümlük ada, buraya özgü birçok türe ev sahipliği yapıyor. Oldukça renkli bir canlı olan Sombrero Adası arısı, henüz isimlendirilmemiş bir cüce geko, Sombrero Adası rüzgar akrebi ve daha birçok tür burada hayatlarını sürdürüyor. Ada aynı zamanda büyük deniz kuşu kolonilerini bünyesinde barındırdığı için Önemli Kuş ve Biyoçeşitlilik Alanı olarak tanımlanmıştır. Anguilla Ulusal Vakfı yetkilisi ve doğal kaynaklar yöneticisi olan Farah Mukhida şöyle anlatıyor:

Nesli kritik derecede tehlike altında olan Sombrero yer kertenkelesi endemik bir türdür, yani sadece Sombrero Adası'nda bulunur ve dünyanın başka hiçbir yerinde yoktur. Siyah-mavi pullarıyla güzel küçük bir sürüngendir.

1999 yılında yapılan bir çalışma, popülasyonda sadece 396 ila 461 birey kaldığını tahmin ediyordu. Sombrero Adası bir zamanlar çevresel çöküşün eşiğindeydi. Maden çıkarma, istilacı fare popülasyonu, ormansızlaşma ve şiddetli kasırgalar çevreye büyük zarar vermişti. Mukhida, şöyle devam ediyor:

Kertenkele türünün onlarca yıldır devam eden fosfat madenciliği, istilacı türler ve iklim değişikliği sebebiyle kuraklık dönemlerinin uzaması gibi sorunlardan ve bu sorunların yarattığı sıcaklık artışları, adayı yıkan kasırgalar ve fırtına dalgalarından sağ kurtulabilmiş olması kesinlikle şaşırtıcı ve bu kertenkelenin ne kadar dayanıklı olduğunu gösteriyor.

2021'de başlayan geniş çaplı koruma çalışmaları sayesinde öncelikle istilacı fareler uzaklaştırıldı ve adaya daha fazla yerli bitkinin dikildi. Birçok uzman, Sombrero yer kertenkelesinin habitatını kurtarmak için ter döktü. Kertenkelelerin nüfusunun 6 yılda yaklaşık 16 kat artması bu çabanın etkilerini gösterdiğini ortaya koyuyor. Mukhida, o anları şöyle anlatıyor:

Popülasyon araştırmalarımızın sonuçlarını analiz ettiğimizde ve sayılarındaki bu muazzam artışı gördüğümüzde mutluluktan kendimizden geçmiştik.

Yetkililer sonunda adanın haşerelerden arındırılmış ve yeşillendirilmiş olduğunu ilan etti. Deniz fasulyesi, deniz üzümü ve dikenli armut gibi yerli bitkiler şimdiden sağlıklı bir şekilde büyümeye başladı. Koruma uzmanları da geleceğe yönelik temkinli olsa da durumun iyimser olduğunu belirtiyor. Fauna & Flora ve Re:wild'ın Karayipler İttifakı Direktörü Jenny Daltry şöyle anlatıyor:

Bu, yaramaz ve etkileyici kertenkelemiz için muazzam bir geri dönüş. Ancak bunu kutlarken hem onların hem de burada bulunan diğer türlerin geleceğini güvence altına almak için yapılması gereken çok şey olduğunun da farkındayız. Biyoçeşitlilik kaybının ve iklim krizinin yarattığı etkiler, Karayipler'de ve tüm dünyada her geçen yıl daha da şiddetli bir şekilde hissediliyor. Nitekim Jamaika, St. Vincent ve Grenadinler'deki ortaklarımızın bu yılın başlarında Beryl Kasırgası'nın yol açtığı yıkımı atlatmalarına yardımcı olmaya devam ediyoruz.

Ekip, değişen çevre karşısında bu biyoçeşitlilik merkezini koruma çabalarının devam edeceğini belirtiyor ve iyileşmeye katkı sağlayan önemli etkenlerden birinin adanın ana karadan uzak olması ve ziyaretçi sayısının oldukça düşük olması olduğunu vurguluyor. Ekip, olası yeni kemirgen istilalarına karşı hızlı aksiyon alabilmek için sürekli tetikte olmayı planlıyor. Ada'nın korunması için buradaki yabanlaştırma sürecinin devam etmesi, toprak rezervlerinin oluşturulması ve yeni tohumların ekilmesi de dahil olmak üzere, adanın bitki örtüsü için sürekli bakım gerekecek. Mukhida, şöyle bitiriyor:

Bu iyileştirme çalışmalarının zincirleme etkileri vardır. Bitkilerin tozlaşmasına yardımcı olan böceklerin yaşam alanı oluşur, onlar tohumları yayarak bitki çeşitliliğini artıran kuşların bölgeye gelmesini sağlar ve aynı zamanda tohum dağıtıcısı, tozlaştırıcı ve besin taşıyıcısı olarak görev yapan kertenkeleler için besin ve barınak oluşturur. Sombrero'nun iyileşmesine, buradan çıkardığımız dersleri paylaşmaya ve yeni başarılar inşa etmeye kararlıyız.