SARS-CoV-2 Hava Yoluyla Yayılıyor Olabilir; Ancak Daha Fazla Araştırma Gerekiyor!

Dünya'nın en saygın tıp dergilerinden New England Journal of Medicine'da yayımlanan bir makalede SARS-CoV-2'nin çeşitli yüzeylerde ve aerosollerdeki stabilitesi incelendi. COVID-19 pandemisine sebep olan SARS-CoV-2'nin aerosollerde en az 3 saat boyunca kalabileceği gösterildi. Peki nedir bu "aerosol" ve neden bu kadar önemli?

İnsan solunum yolundan kaynaklanan vücut sıvıları iki çeşittir. İlki çapı 5 mikrometreden büyük olan "damlacık"lar, ikincisi de bundan daha küçük olan "aerosol"ler. Bazı damlacıklar gözle görülebilir büyüklükteyken aerosoller gözle görülmez ve genellikle oda havasında uçuşan tozlara karışırlar. Tek bir öksürüğün binlerce damlacık saçabildiği kaydedilmiştir.

Damlacıkların iyi tarafı daha büyük ve ağır oldukları için fazla uzaklaşamamaları ve havada kalamadan yere inmeleridir. Aerosoller ise oldukça hafiftirler, hemen yere inmezler ve ortam havasıyla karışarak bir sıvı-gaz süspansiyonu oluştururlar. Bu nedenle damlacık yoluyla bulaşan bir enfeksiyon etkeni özellikle hasta kişinin solunum yolu mukozalarıyla temasına yönelik önlemler alınırken; aerosol yoluyla bulaşan bir enfeksiyon için hasta kişinin bulunduğu tüm kapalı mekanlarda negatif basınç ile hava temizleme yöntemleri kullanılır, ortam havasının bütününün "hastalık bulaştırıcı" olduğu düşünülür.

Yapılan çalışmada insan solunumu kaynaklı bir aerosolü taklit edebilmek için hastanelerde sağlık ekipmanı olarak kullanılan nebülizatör cihazlarından faydalanılmış. Nebülizatör cihazı adeta bir "öksürme simülatörü" olarak kullanılıp ortam sıcaklığı 21-23 °C'de, nem oranı da %40'ta sabitlenerek sunî aerosoller üretmesi sağlanmış.

Ancak nebülizasyon işlemi ile öksürmek farklı olgulardır. Nebülizatör daha çok entübasyon ve bronkoskopi gibi girişimsel işlemlere benzetilebilir. Bu yüzdendir ki COVID-19 hastalarının odalarında yapılan incelemelerde virüsün havada veya havalandırma kanallarında bulunmadığı gözlenmiştir. Diğer yandan yoğun bakım ve girişimsel işlemleri uygulayan sağlık personelinin, N95 maske takıp fazladan tedbir alması Dünya Sağlık Örgütü tarafından uyarılır.

Virüs canlılığının aerosolde yarılanma ömrü ortalama 1,1 saat olarak hesaplanırken deneyin sürdürüldüğü 3 saat sonunda incelenen aerosollerdeki virüs yoğunluğunun hâlen bulaştırıcılık seviyesinin üstünde olduğu kaydedilmiş. Araştırmacılar aerosoller ve çeşitli yüzeylerde virüs stabilitesini 2002-2003 yıllarındaki SARS salgınının etkeni olan SARS-CoV-1 ile karşılaştırmalı olarak ele almışlar ve her iki koronavirüs alt tipi için benzer sonuçlar elde edildiğini kaydediyorlar.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

New England Journal of Medicine

Şimdilik tek bir çalışmadan ibaret bu bulgu. Ayrıca virüsün toplumsal kullanımda sık karşılaşılan plastik, çelik yüzeylerde uzun süre canlı kalabildiğine de dikkat çekilmiş. Makale yazarları bu konuda şunları söylemişler:

Test koşullarında SARS-CoV-2'nin stabilitesinin SARS-CoV-1'e yakın olduğunu bulduk. Bu da iki virüs arasındaki epidemiyolojik farklılıkların üst solunum yollarındaki yüksek viral yük, asemptomatik kişilerde virüsün çoğalıp bulaşabilmesi gibi faktörlere dayandığını gösteriyor. Bizim sonuçlarımız virüs yüzey tipine bağlı olarak günlerce canlı kalabildiği için hava yoluyla ve temas yüzeyleri ("fomitler") ile bulaşmanın akla yatkın olduğuna işaret ediyor.

Eğe bu bulgular gelecek çalışmalarla desteklenirse virüse karşı küresel mücadelede yeni yöntemler gündeme gelebilir. Özellikle kapalı ortak yaşam alanlarındaki hava temizliğiyle ilgili yeni tedbirler uygulanabilir. Fakat deneysel çalışmalar henüz hava yolu ile yayıldığını açıklayacak kadar bulgu sunmamıştır. Yine de önlemleri almak ve her türlü sürece hazırlıklı olmak şu anki en önemli görevimiz.