Halk Arasında Anlatılagelen Masallar, Tahmin Ettiğinizden Daha Eski Olabilir!

Birkaç yüzyıl önce, Grimm Kardeşler, Hans Christian Andersen ve Charles Perrault gibi masal yazarları prenseslerin, kötü canavarların, karanlık ormanların, tuhaf büyülerin, birbirlerine kavuşamayan aşıkların büyülü hikayelerini her yerde çocukların masal kitaplarına ve yatak uçlarına taşıdılar. Ama uyarladıkları bu masallar ne kadar eskiydi? Yeni bir araştırma bu masalların köklerinin tarih öncesi zamanlara kadar uzandığını öne sürüyor.

Royal Society Open Science dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmada, biri halkbilimci, diğeri antropolog olan araştırmacılara göre Rumpelstiltskin ve Jack ve Fasulye Sırığı gibi masallar düşünülenden çok daha eskiler. Araştırmacılar bu klasik masalların sırasıyla 4.000 ve 5.000 yıllık olduğunu söylüyor. Bu iddia, Grimm Kardeşler'in sadece birkaç yüzyıllık masalları aktardığı yönündeki geçmiş tahminlerle çelişiyor.

Öyle gözüküyor ki, basit tarihi verileri kullanarak masalların ne kadar eski olduğunu anlamak oldukça zor. Masallar ağız yoluyla aktarıldığı için bunu bir tarihçinin ya da antropoloğun geleneksel yöntemleriyle anlamak neredeyse imkansız. Bu yüzden araştırma ekibi bunun yerine filogenetik analiz diye adlandırılan bir yöntemi kullanarak biyolojiden faydalandı. Filogenetik analiz genellikle organizmaların nasıl evrimleştiğini göstermek için kullanılır. Araştırmacılar, 275 masalın kökenini bulabilmek için karmaşık dil ailelerini, popülasyon ve kültürleri inceleyerek evrimsel biyologların yarattığı stratejilerden faydalandılar.

Araştırma ekibi "Aarne-Thompson-Uther Halk Masallarını Sınıflandırma Modeli"ni (masalları “inatçı karı itaat etmeyi öğreniyor” ve “bir adam ile bir canavar arasındaki ilişki” gibi gruplara ayıran kapsamlı bir katalog) kullanarak 50 tane Hint-Avrupa dil ailesine mensup popülasyonda masallarının varlığını inceledi. Dil ailelerinden faydalanıp geriye doğru izlerini sürerek 76 masalın kökenini bulmayı başardılar. 

Bunu yaparken, bazı masalların aslında başka masallara dayandığına dair kanıtlar buldular. Hikayelerden çeyreğindan fazlasının antik kökenlere sahip olduğu ortaya çıktı. Jack ve Fasulye Sırığı masalının izi, 5.000 yıldan uzun bir süre önceki Batı ve Doğu Hint-Avrupa dilleri arasındaki ayrılmaya kadar sürülebildi. Demirci ve Şeytan diye adlandırılan bir masal ise 6.000 yıldan daha eski gibi görünüyor.  

Bu bulgular Wilhelm Grimm’in uzun zamandır görmezden gelinen teorisini doğrulayabilir. Grimm, bütün Hint-Avrupa kültürlerinin benzer masalları paylaştığını düşünüyordu. Fakat herkes, bu araştırmanın, masalların o kadar eski olduğunu kanıtladığından emin değil. Chris Samoray, Science News’da yazdığı bir yazısında, araştırmanın Demirci ve Şeytan masalının "demircilik" için bir kelimenin bulunmadığı düşünülen Bronz Çağı’na dayandığı konusundaki ısrarını hatalı buluyor.

Tarihi kayıtları ve yazılı ipuçlarını bir kültürün sözlü tarihini öğrenmek için kullanmanın zamanı dolmak üzere mi? Araştırma ekibi bu soruyu şöyle yanıtlıyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Kesinlikle hayır. Tabii ki bu araştırma sözlü masalların köken ve gelişimleri hakkında kanıtlar bulmak için yazılı kaynakları incelemenin önemini azaltmıyor.

Bunun anlamı şu: Araştırmacılar masalların kökenini kitaplarda da aramaya devam edecekler. Bu sırada, belki de bir zamanlar tanıdık gelen bir masal kitabını alıp aynı masalları binlerce yıl önce kimlerin anlattığını düşünmenin vakti gelmiştir.