Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Gibonlar ve Alu Retrotranspozonu: Genlere Bakarak Evrimin Yaşandığını Nasıl Anlıyoruz?

3 dakika
1,766
Gibonlar ve Alu Retrotranspozonu: Genlere Bakarak Evrimin Yaşandığını Nasıl Anlıyoruz?
Tüm Reklamları Kapat

Evrimsel süreçte genleri ve bu genlerdeki değişimi, dolayısıyla türleşmeleri, farklılaşmaları ve evrimi birçok farklı yöntemle tespit edebiliyoruz. Örneğin genetik biliminin ortaya çıkmasından ve gelişmesinden önce, çoğunlukla fiziksel özelliklere bakılır, morfolojik analizler yapılır ve fosillerle evrimsel değişimler gösterilirdi. Ancak fosiller gibi veriler, evrimsel değişimi doğrudan göstermek yerine, bu geçmişte kalmış değişimin zamansal kesitlerinden bazı örnekler sunduğu için, tam bir kavrayışa erişmemizi sağlayamazdı. Ancak genetik biliminin keşfi ve evrimsel biyoloji ile birleştirilmesi (ki buna Modern Sentez adını veriyoruz), evrimi gözlerimizle görmemizi, doğrudan, tüm hücrelerimize işlemiş imzasını görebilmemizi sağladı.

Görselde gördüğünüz jel elektroforez yöntemi ile farklı türlerin spesifik genlerinin dizilenmesi sonucu elde edilen bir görüntüdür. Basitçe, jel elektroforez yönteminde, farklı türlerden alınan bir DNA, RNA veya protein parçası bir elektrik alan içerisinde hareket ettirilir. Ağır olan genler daha az ilerleyebilirken, hafif olanlar daha çok ilerleyebilecektir. Aslında yöntemin bundan çok daha fazla teknik detayı vardır; ancak bu basit prensip, ekteki görseli anlamanızı sağlayacaktır. 

Örneğin bu görseldeki çalışmada, insan (Homo sapiens), bonobo maymunu (Pan paniscus), şempanze (Pan troglodytes), goril (Gorilla gorilla), Sumatra orangutanı (Pongo abelii), Borneo orangutanı (Pongo pygmaeus), Siyamang gibonu (Hylobates syndactylus), Lar gibonu (Hylobates lar), Sarı yanaklı gibon (Hylobates gabriellae), Grivet maymunu (Chlorocebus aethiops) ve Makak maymunu (Macaca mulatta) türlerine ait DGKB genleri dizilenmiştir. Bu gen, diasilgliserol kinaz beta isimli bir enzimi üretir ki bu enzim de, hücre içi faaliyet açısından çok kritik görevlere sahiptir.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak bu geni özel kılan bir başka şey, evrimsel sürecin en nadide verilerinden birini taşımasıdır: ALUYe5 adı verilen bir retrotranspozon! Herhangi bir transpozon, herhangi bir gene yapıştığında, onun uzunluğunu arttırır, dolayısıyla da tahmin edebileceğiniz gibi onu "şişmanlatır" (ağırlaştırır). Evrimsel süreçte genlerde gördüğümüz bu şişmanlama da, jel elektroforez tekniği kullanılarak tespit edilebilir. Tabii ki, bir retrotranspozonun bağımsız olarak aynı genin aynı noktasına birden fazla canlıda birebir aynı şekilde zıplaması ve yapışması neredeyse imkansızdır. Bu sebeple, çok net bir sonuca ulaşırız: bu canlılardaki bu genetik sıçrama, bu canlıların ortak atasından yadigar olmalıdır. Yani bu sıçrama meydana gelmiş, ondan sonra sayısız türleşme ve evrim süreci yaşanmış ve oluşan türler, atalarından kalan bu retrotranspozon eklentisini günümüze kadar taşımışlardır. İşte DKGB geninde gördüğümüz de tam olarak budur.

Görsele bakacak olursanız, insansı maymunlar olan insanlar, bonobolar, şempanzeler, goriller ve orangutanlarda bu gen 707 baz çifti (bp) uzunluğundadır ve ağırdır. Ancak bu retrotranspozon eklenmeden önceki gen uzunluğu 309 baz çiftidir, yani yarısından daha da hafiftir. Bu yüzden, ağır olan genler, görselde yukarıdan başlayan elektroforez işleminde çok uzağa gidememişlerdir. Genin orjinali olan 309 baz çifti uzunluğunda gene sahip olan canlıların bu genleri ise, hafif olmaları dolayısıyla elektrik alanı dahilinde daha uzağa kadar kayabilmektedirler.

İşte 707 baz çifti uzunluktaki, retrotranspozon eklentisi bulunan, "şişman" genlere sahip maymun türleri, büyük insansı maymunlar olarak bilinirler, çünkü diğer insansı maymun grubundan (tahmin edebileceğiniz gibi küçük insansı maymunlar grubundan) sadece fiziksel büyüklük olarak değil, evrimsel analizlerin gösterdiği gibi genetik açıdan da farklıdırlar.

İşte yukarıdaki görselde, bu genetik farklılıklardan sadece birisine bakıyorsunuz: Büyük insansı maymunların hepsinde, DKGB geni 707 baz çifti uzunluktadır; çünkü ALUYe5 retrotranspozonu bu gene yapışmış ve evrimi tetikleyen unsurlardan biri olmuştur. Öte yandan küçük insansı maymunlar olarak bilinen gibonlarda (ve insansı maymun olmayan ama Eski Dünya Maymunu olan diğer maymunlarda: makaklar ve grivetlerde) bu retrotranspozonal sıçramayı görmemekteyiz. Dolayısıyla onların bu geni daha hafiftir ve jel üzerinde daha uzağa kayar. Hatta birebir aynı noktaya kaymaları, bunların eşit büyüklükte olduğunun göstergesidir.

Tüm bunları analiz ettiğimizde, gibonların insansı maymunlar soy hattında ilk ayrılan grup olduğunu görebiliriz. Elbette tek bir gen bunu göstermez; ancak bunu gösteren onlarca farklı genetik ispattan birisi budur. Daha sonra, insanlar, şempanzeler, goriller ve orangutanlara gidecek kol üzerinde bu retrotranspozon sıçraması meydana gelmiştir (belki de bu sıçrama, gibon ayrımını başlatmış bile olabilir). Ondan sonra, bu ayrılan atadan evrimleşen tüm torun türlerde (ki bunlardan biri biziz), bu değişmiş gen bulunmaktadır. Böylece, evrimin genetik ispatlarından biriyle tanışmış olabilmekteyiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
16
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Bilim Budur! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • F. Hormozdiari, et al. (2013). Rates And Patterns Of Great Ape Retrotransposition. PNAS, sf: 13457-13462. | Arşiv Bağlantısı
  • F. Hormozdiari, et al. (2013). Supplementary Material: Rates And Patterns Of Great Ape Retrotransposition. PNAS. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 08/12/2024 00:54:39 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1831

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Algı
Hominid
Evrim Tarihi
Malzeme
Ay Görevleri
İklim Değişikliği
Ornitoloji
Uygulama
Stephen Hawking
Periyodik Cetvel
Sinir Sistemi
Diş
Eşeyli Üreme
Küresel
Hidrotermal Baca
Büyük
Renk
Grip
Zehir
Asteroid
İnfografik
Sağlık Bilimleri
Aminoasit
Yemek
Doğa Yasası
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı, et al. Gibonlar ve Alu Retrotranspozonu: Genlere Bakarak Evrimin Yaşandığını Nasıl Anlıyoruz?. (2 Ocak 2014). Alındığı Tarih: 8 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1831
Bakırcı, Ç. M., Dallı, . (2014, January 02). Gibonlar ve Alu Retrotranspozonu: Genlere Bakarak Evrimin Yaşandığını Nasıl Anlıyoruz?. Evrim Ağacı. Retrieved December 08, 2024. from https://evrimagaci.org/s/1831
Ç. M. Bakırcı, et al. “Gibonlar ve Alu Retrotranspozonu: Genlere Bakarak Evrimin Yaşandığını Nasıl Anlıyoruz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 02 Jan. 2014, https://evrimagaci.org/s/1831.
Bakırcı, Çağrı Mert. Dallı, . “Gibonlar ve Alu Retrotranspozonu: Genlere Bakarak Evrimin Yaşandığını Nasıl Anlıyoruz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 02, 2014. https://evrimagaci.org/s/1831.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close