Evrim Ağacı, Yeni Fikirler Yeni İşler'de! Desteklerinizi Bekliyoruz!

Evrim Ağacı kurucu üyelerinden Babür Erdem ve ekibi, Yeni Fikirler Yeni İşler (Y2Fİ) yarışmasında Evrim Ağacı'na yakışır "çılgınlıkta" bir projeyle yarışıyorlar! Ve şimdi, desteklerinize ihtiyaçları var. Öncelikle oy atarak destek olabileceğiniz bağlantıyı verelim: 

http://yfyi2015.com/oylama/kovan

Şimdi, son zamanlarda canımızı çok yakan bombalama ve patlayıcı olaylarına arıları kullanarak çözüm getirmeye çalışan "çılgın proje"yi tanıtalım. Bunu 2 şekilde yapacağız: İlk olarak popüler bilim düzeyinde bir anlatım yaparak, herkesin anlayabileceği bir dil kullanacağız. Sonrasındaysa projenin gerçekten çalıştığını ispatlayan akademik arkaplanı daha bilimsel bir dille vereceğiz. Buyrunuz efendim:

Popüler Anlatım

Patlayıcı ve narkotik maddelerin saptanması için bal arıları kullanılarak geliştireceğimiz portatif detektör sayesinde mevcut elektronik detektörlerinden 1000 kat daha hassas, detektör köpeklerle karşılaştırıldığında; kolay, her ortamda, her zaman, profesyonel personel gerektirmeden kullanılabilen ve yarı fiyatından ucuza pazarlanacak teknoloji üretilecektir. Böylelikle bal arıları kullanılarak dünyada ilk defa narkotik, ülkemizde ise ilk defa patlayıcı madde tespiti yapılacaktır. 

Arılar birçok narkotik ve patlayıcı maddeye klasik koşullandırma yöntemleriyle tepki vermek üzere eğitilecekler, bu eğitim beş dakikadan kısa sürede kolayca uygulanabilecek şekilde optimize edilerek prosedür standartlaştırılacaktır. Ayrıca, bu arıları optimum koşullarda tutacak ve görüntü işlemeyle koşullandırıldıkları maddeleri algıladıklarında verdikleri tepkiyi algılayacak portatif elektronik cihaz üretilecektir.

Uzun lafın kısası, bu projede milyonlarca yıllık evrim süreci sonunda arıların yüksek koku algılama kabiliyetlerinden faydalanarak, doğanın deneyimlerini teknoloji ile birleştirmeye çalışacağız. Ne de olsa 4 milyar yıldır gezegenimizde devam eden evrim, son birkaç asırdır sahip olduğumuz teknolojilerin birçoğundan daha fazla deneyime, geçmişe ve uyarlanmışlığa sahip. Evrim sadece bize kim olduğumuzu hatırlatan bir doğa yasası değil, sorunlarımızı çözmek için kullanabileceğimiz bir araç da aynı zamanda! Biz de bundan faydalanmaya çalışıyoruz...

Akademik Anlatım

Uyuşturucu madde kaçakçılığı ve terörizm günümüzün önemli bir problemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Uyuşturucu kaçakçılığı ve patlayıcı madde taşınması ile mücadelede güvenlik kuvvetlerinin en önemli yardımcısı koku yoluyla bunları tespit etmek üzere eğitilmiş köpekler ve elektronik cihazlardır. Ancak köpeklerin eğitimi ve bakımı oldukça zahmetli ve masraflıdır, elektronik cihazlarsa daha düşük hassasiyete sahip olmalarıyla birlikte oldukça pahalılardır. Bunlardan dolayı rutin ve yaygın olarak kullanımları güçtür.

Havaalanı, gümrük ve devlet binaları gibi yüksek güvenlik gereksinimi bulunan mekanlarda çalışan güvenlik şirketleri/görevlileri ile resmi kolluk kuvvetlerinin patlayıcı denetimi için ayrıca narkotik madde kaçakçılığı ile mücadele eden polis ve jandarmanın rutin ve yaygın olarak kullanabileceği hassasiyeti yüksek ve maliyeti düşük bir cihaza gereksinimleri üst düzeydedir. 

Bu noktada bal arılarını (Apis mellifera) kullanarak üreteceğimiz biyosensör büyük kolaylıklar sağlayacaktır. Bal arılarının koku alma duyuları oldukça gelişmiştir (Pelz, Gerber ve Menzel, 1997) ve farklı çeşit ve düzeydeki kokuları ayrıntılı şekilde ayırt edebilmektedirler (Wright, Carlton ve Smith, 2009). Üstelik nispeten basit beyin yapıları nedeniyle belirli bir kokuya tepki vermeleri için sadece dakikalar içinde Pavlov Koşullandırması yoluyla eğitilebilmektedirler (Pavlov, 1927). Koku koşullandırması için en yaygın kullanılan protokol Proboskis Uzatma Refleksidir (Proboscis Extension Reflex; PUR). PUR, aç bal arılarında görülen bir refleks yanıtı olup ağız anten ya da ayaklarının besinle teması durumunda besini almak için proboskis (hortum) denen ağız organının uzatılmasından ibarettir. Koşullandırma sırasında bal arısının anteninin sükroz solüsyonu temas ettirilip aynı zamanda da koku unsuru verilerek arının ikisi arasında bağlantı kurması sağlanır. Eğitim tamamlandığında arı, sadece kokuya maruz kaldığında proboskis uzatma refleksi göstermeye başlar (Bitterman ve ark., 1983).

Bal arıları trilyonda bir seviyesindeki patlayıcı buharı moleküllerini tespit edebilmekte (Taylor-McCabe, Wingo ve Haarmann, 2008), narkotik madde tespitinde de bal arılarının kullanılması yönünde çalışmalar sürmektedir (Schott, Klein, ve Vilcinskas, 2015). Bizim amacımız ise bal arıları kullanarak hem patlayıcı hem de narkotik maddelerin koku yoluyla tespit edebilen portatif bir cihaz geliştirmektir. Bu sayede kolay bir şekilde ve düşük maliyetle patlayıcıların ve narkotik maddelerin denetimi daha sık ve hızlı olarak yapılabilecek ve kaçakçılığın ve terörist eylemlerin önüne geçilmek için önemli bir adım atılmış olacaktır.

Desteklerinizi bekliyoruz!