Eliniz Yandığında, Yumurta Akı Sürerek Tedavi Etmeye Çalışmayın!

İddia

Yumurta akı kullanılarak yanıklar basit ve etkin biçimde tedavi edilebilir. Bu yöntem, itfaiyeci eğitiminde de ders olarak anlatılır. Yanığın kapsadığı alan ne olursa olsun ilk yardım, etkilenen alanı sıcaklık azalıncaya kadar soğuk suya tutmak ve sonra bu bölgeye yumurta akı uygulamak gerekir.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Herhangi bir yerinizin, hele ki ciddi biçimde yanarak "açık yara" haline gelmesi halinde kesinlikle vücudunuza yumurta akı sürmemelisiniz! Zira yumurta ile açık yaradan vücudunuza girebilecek olan Salmonella bakterisi tifoid ateşi, paratifoid ateşi ve yiyecek zehirlenmesi gibi, ölümle bile sonuçlanabilecek hastalıklara yakalanmanıza neden olabilir!

İddianın Kökeni

Ülkemize bu tip haberler genellikle yabancı sahtekarlıkların Türkçeye kazandırılmasıyla girmektedir. Bunun temel sebebi de, ülkemizde sahte haber üretebilecek kadar bile bilimsel oturmuşluğun ve kulak dolgunluğunun bulunmaması gelmektedir. Bu haber de, ülkemize yabancı e-posta zincirlerinden aynen girmiş bir haberdir. Öncelikle Nisan 2011'de bir e-posta furyasıyla başlayan haber, kısa sürede tüm Dünya'da paylaşılmıştır ve Türkiye de bundan nasibini Haziran 2011 civarlarında almıştır:

Bir kimsenin elinin büyük bir kısmı kaynar su ile yandığında, duyduğu büyük acıya rağmen elini soğuk su musluğunun altına tutmuş ve sonrasında 2 yumurta kırmış, aklarını ayırmış ve çırpmış ve elini içine daldırmıştır. Eli o denli yanmış durumdadır ki yumurta akı uygulanır uygulanmaz derisi kurumuş ve yumurta akı bir film tabakası oluşturmuştur. Daha sonra bu kişi yumurta akının doğal bir kollajen (bir tür albüminoid) olduğunu öğrenmiş ve en az bir saat boyunca eline tabaka üzerine tabaka gelecek şekilde yumurta akı uygulamıştır. Öğleden sonra hiçbir acı duymaz olmuştur. Ertesi sabah yanık bölgesinde nerdeyse belirsiz bir kırmızımsı leke kalmıştır. Elinde sürekli ve feci görünüşlü bir yara izi kalacağını düşünürken 10 gün sonra geride hiçbir yanık izi kalmamış ve hatta deri eski normal rengine yeniden kavuşmuştur! Yanan bölge yumurta akında mevcut ve aslında vitamin dolu bir plasenta (etene) olan kollajen sayesinde tamamen yenilenmiştir.

Bilgiler

19. yüzyılın sonlarında yayınlanan bazı tıp dergilerinde yumurta akının yanık tedavisinde kullanılabileceği bir yöntem olarak önerilmiş olsa da, modern sağlık (ve itfaiyecilik) eğitiminde "Yanıklara yumurta uygulayın." diye bir bilgi bulunmamaktadır. Bu tip tedaviler, genellikle "alternatif metotlar" adı altında ileri sürülen, herhangi bir tıbbi arka planı olmayan iddialardan ibarettir (kimi zaman "kocakarı metotları" ve "antik bilgelik" gibi anlamsız kavramlarla da tanınır). Yukarıdaki iddianın doğduğu 1899 tarihli makalede şöyle yazmaktadır:

Yanıklar ve haşlanmalar için evde uygulanabilecek en iyi tedavilerden birisi, yumurtanın akının bir yemek kaşığı domuz yağı ile karıştırılıp yaraya uygulanmasıdır. Eğer mümkünse, bu karışıma 5 damla karbolik asit de eklenmelidir. Bu, hızlı bir tedavi için yapabileceğiniz en iyi şeydir.

Nedense Türkçeye ulaşan çevirilerde "domuz yağı" kısmı bulunmamaktadır. Daha önemlisi, aynı makalenin bir sonraki cümlesi de çevrilmemiştir:

Ancak bir yanık yarasını genel olarak, en iyi şekilde tedavi etmek istiyorsanız, kalıcı yaraların oluşmasını önlemek adına bir dirhem bizmut subnitrat ile 28 gram (1 ons) vazelin karıştırılmalı, bu karışıma 5 damla karbolik asit eklenmelidir.

Modern zamanlarda bu tarz yöntemlerden çok daha etkili krem ve ilaçlarımız olduğu gerçeği unutulmamalıdır. 1899'da bile hekimlerin tavsiyesi, mümkünse ilaç kullanmak, bunları bulmanın imkansız olduğu durumlarda "ev tedavilerine" başvurmaktır. 1900 yılındaki bir diğer makale bunu şöyle anlatıyor:

Yanıklar ve haşlanmalar genellikle acil durumlar oldukları için, kimi zaman en uygun tıbbi tedavilere erişimimiz olmayabilir. Böyle bir durumda, el altında bulunan malzemelerden en iyi olanlarını seçmemiz gerekebilmekte. Neyse ki evlerin birçoğunda bu tarz problemlere geçici çözümler olabilecek şeyler vardır. Carron yağı, zeytinyağı, yumurta akı, soda bikarbonatı ve hatta un bile gerekli tıbbi tedaviyi görene kadar geçici olarak bize yardımcı olabilir.

Kısaca, tıbbi gereçlere erişmenin imkansız olduğu durumlar haricinde, yanıkları yumurta ile tedavi etmektense, anında tıbbi müdahale uygulanmasına çalışılmalıdır. Zira yumurtaların özellikle kabuk bölgelerinden bulaşabilecek olan Salmonella bakterisinin vücudunuza bulaşması, bu gereksiz yanık tedavisini uygulamamaktan çok daha zararlı olacaktır.

Dahası, bu makalelerde yanıklarla ilgili olarak yumurta akı bir çözüm olarak sunulmuş olsa da, 100 yılı aşkın modern tıbbi verilerimizin yumurta akının herhangi bir anlamlı fayda sağladığını göstermediği de hatırlanmalıdır. Yumurta akının yapabileceği tek şey, açık yara ile etraf arasında bir bariyer görevi görmek olacaktır. Yumurtanın albumin içeriği veya vitaminlerce zengin olmasının yaranın tedavisiyle doğrudan hiçbir ilgisi yoktur. Daha da önemlisi, yumurtanın içinde bakteriler olması halinde, ölümcül hastalıklar yaradan içeri girebilecektir. Eğer amaç yara ile etrafı izole etmekse, daha kalın bir sıvı, örneğin motor yağı yumurta akından daha iyi bir izolasyon sağlayacaktır!

Sadece bu da değil! Paylaşılan sahte haberin bazılarında, "Yanık derecesinden bağımsız olarak, yanık bölgesine hemen soğuk su uygulanmalıdır." denmektedir. Bu, tamamen hatalıdır. Yapılan araştırmalar, en ciddi yanıklar arasında bulunan üçüncü derece yanıklarda kesinlikle ani soğuk su şokunun uygulanmaması gerektiği gösterilmektedir. Çünkü ani sıcaklık değişimi, bölgesel bir ısı dengesi bozukluğuyla birlikte, hipotermi ve şok gibi sonuçları doğurabilmektedir. Bunlar, yanıkların etkisini arttırıp, ölümü bile getirebilmektedir. Dolayısıyla unutmayın ki her yanığa soğuk su uygulanmaz! Yalnızca 1. derece yanıklar, yani en basit yanıklara soğuk su uygulanmalıdır. 

Yanıkların nasıl tedavi edilmesi gerektiğiyle ilgili daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

Kısaca... Eğer ki bir yeriniz yandıysa, ilk opsiyon olarak yumurta yerine, bilimsel yöntemi ve hastaneleri tercih edin! Ve etrafınıza "faydası dokunsun" diye uydurma haberleri paylaşmayın; onlara bilimsel düşünmeyi ve araştırma yöntemlerini öğretin.