Kısaca Feynman Diyagramları Ne İşe Yarıyor ?
Bunlar işe yarar ? ve Bazı Feynman Diyagramı Örnekleri
- Blog Yazısı
Kuantum elektrodinamiği (KED), özünde, elektromanyetik kuvveti açıklayan bir "göreceli alan teorisi"dir; elektromanyetik kuvvetin foton alışverişi yoluyla nasıl aktarıldığını açıklar. Bu durumda fotonlar "ayar bozonları" gibi davranırlar ve ölçülebilir anlamda tespit edilebilir olmaları gerekmez.
Matematiksel olarak karmaşık olmasına rağmen KED'in temelleri Richard Feynman tarafından geliştirilen yaklaşım sayesinde nispeten kolay anlaşılır hale getirilmiştir ve özel görelilik ile kuantum fiziğini başarılı bir şekilde birleştiren bir teori olmuştur.
Bir Feynman diyagramı, parçacıkların, etkileşime girdikleri tepe noktası adı verilen bir noktaya yaklaşan düz çizgiler olarak temsil edilebileceğini gösterir. Etkileşimde hangi kuantum alanının baskın olduğuna bağlı olarak bozonun değişimi söz konusudur. Gösterge bozonları dalgalı çizgilerle gösterilir ve etkileşimden kaynaklanan parçacıklar yollarına devam ederler.[1]
KED, fotonların aracılık ettiği elektromanyetik etkileşimleri tanımlar; yani kuantum mekaniğini bir elektrik alanı tanımı ve atomaltı parçacıklarla birleştirir. Feynman bütün olası etkileşimlerin olasılıklarını çözmeye çalışırken bu grafik notasyonu geliştirmiştir.
Diyagramlarda genellikle sağa gidildikçe zaman da ilerler; bu nedenle etkileşime giren ve çıkan elektronlar sağa yönelmiş oklarla gösterilir. Hareketi anlamak için de genellikle hafif eğimli olurlar. Karşı parçacıkların (bunlar gerçek parçacıkların zamanda geriye giden karşılıkları olduğundan) okları geriye doğru yani sağdan sola olur.[2]
Bazı Örnekler;
Gelen elektron (soldan gelen ok) üçlü kesişim noktasında elektromanyetik bir etkileşime girer ve yeni bir elektron (sağa devam eden ok) ile bir foton (dalgalı çizgi) üretir. Bu gösterim foton yayan bir proton için de kullanılabilir.
Gelen bir parçacık bir foton soğuruyor ve daha enerjili bir elektron üretiyor.
Oklar ters yönlü, yani bunlar karşıt parçacıklar olmalı. Burada bir karşı elektron ya da karşı proton (soldaki ok) bir foton soğuruyor ve yeni bir pozitron (sağdaki ok) üretiyor.
Bir elektron ile bir pozitron birleşiyor ve yok oluyorlar. Bu sırada ortaya çıkan enerji de foton olarak yayılıyor.
Bir parçacık ile karşıt parçacığının birleşip yok olduğu ve ortaya çıkan fotonun da sonra bozunarak yine bir parçacık-karşı parçacık çiftine dönüştüğü gösteriliyor.[3]
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Bu diyagramlar yalnızca etkileşimleri kısa yoldan ve uygun biçimde gözümüzde canlandırmaya yaramıyordu, aynı zamanda etkileşimin olasılığı hakkında da fikir veriyordu. Bir etkileşimin ne kadar olası olduğunu ortaya çıkarmak için oraya giden kaç değişik yol olduğunu bilmek gerekir işte, diyagramların kendini gösterdiği yer burasıdır.
Bu köşeler birçok farklı etkileşim tipini göstermek için de kullanılabilirler. Hepsi de aynı temel kuralları izler. Enerji korunmalıdır.[4]
KED' den sonra fizikçiler, kuantum kromodinamik (KKD) denen, kuarkların renk kuvveti alanı teorisini de dahil ettiler.
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 14/06/2025 17:47:08 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/18273
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
AYNAYA BAKMAYI UNUTMA
Bilgisayar biliminde gayb mümkün mü?
Bilim Severler için Bilim-Kurgu ve Felsefe Film Listesi
Su Diyeti
Platon'un Yasalar Kitabı Ne Anlatır? Platon'a Göre İdeal Devlet Nedir?
Bilinç mi Biliş mi?
