Darwin'in Gölgesinde Bir Öncü Evrimci: Patrick Matthew

Patrick Matthew, 1790 yılında dünyaya gelmiş İskoç bir tarımcı, ormancı, tahıl tüccarı ve toprak sahibiydi. Döneminde özellikle tarımsal noktada rehber sayılabilecek eserler yazmış, toprak üzerindeki aristokrasi ve göç gibi konularda fikirler belirtmiştir.

Bunun dışında, On Naval Timber and Arboriculture isimli kitabının ek kısmında doğal seçilim fikrinden bahsetmiş, bilimsel olarak kabul görmese de bu söylemleri dolayısıyla proto-evrimci bir düşünür olarak kabul edilmiştir.

Temelde, yayımladığı eser, orman verimliliği, ağaçların budama teknikleri gibi daha çok tarımsal konularda bilgiler içermektedir. Özellikle meşe ağaçlarını konu almasıyla çeşitli meşe ağaçlarından elde edilen kerestelerin gemi inşasındaki performansı üzerine bir perspektif sunar. Bahsi geçen dönemde Büyük Britanya donanması için ahşap gemiler büyük önem taşımaktaydı. Bu sebeple bu eser de donanma ile ilgili yapılacak düzenleme ve planlamalar için kilit nokta sayılabilecek bir başvuru noktasıydı.

Ancak eserde ses getiren nokta, içeriği ya da yazarı ile ilgili değildi. Eserin bu kadar konuşulup, Matthew'un gündeme gelmesinin temel sebebi eserin ek kısmında yer alan ve doğal seleksiyondan bahseden birkaç satırdı.

Bahsi geçen eserde;

“Elbette doğa, yaşamın tüm biçimlerinde, Zaman’ın yıpratıcılığıyla yok olanların yerini fazlasıyla doldurabilecek bir çoğalma gücüne sahiptir; bu nedenle, gerekli güç, çeviklik, dayanıklılık ya da kurnazlığa sahip olmayan bireyler üreyemeden erken bir şekilde elenir — ya doğal yırtıcılarının avı olurlar ya da çoğunlukla beslenme yetersizliğinden kaynaklanan hastalıklar yüzünden çökerler; yerleri ise kendi türleri arasındaki daha kusursuz bireyler tarafından doldurulur; bu bireyler yaşamak için gereken kaynaklara ulaşma konusunda daha baskındırlar.”

kısmıyla temel anlamda Darwin ve Wallace'tan çok daha önce doğal seçilim kavramından bahsedildiği görülmektedir. Bu kısa metinde; Patrick Matthew, doğadaki bireylerin uyum sağlama yetenekleri ile hayatta kalma yetenekleri arasındaki ilişkiden ve elverişli özelliklerin sonraki nesillere aktarılmasından bahseder. Bu söylemleri dolayısıyla tarihsel süreçte, doğal seçilimden bahseden ilk kitap, Matthew'un 1831'de yayımladığı "On Naval Timber and Arboriculture" isimli eseridir.

Pek tabii, Patrick Matthew akademik bir çevreyle tanışık olmaması, dile getirdiği bu söylemi metodolojik ve sistematik bir çembere ve deneylere dayandırmaması sebebiyle bilim çevrelerinde kabul görmemiştir. Wallace hakkında pek konuşmasa da, Charles Darwin bu söylemin varlığını hiçbir zaman reddetmemiş, hatta "On the Origin of Species" (Türlerin Kökeni) isimli eserinin 1861 yılındaki üçüncü baskısında şunları söylemiştir:

"Bay Patrick Matthew, bu eserin ilk baskısının yayımlanmasından sonra bana ulaştı ve 1831 yılında yayımladığı bir eserde, doğal seçilim ilkesini tamamen açık bir şekilde ifade ettiğini gösterdi. Ne var ki bu görüşler, dikkat çekmeden yayımlanmış ve neredeyse hiç kimse tarafından fark edilmemişti."

"Bay Matthew’un ileri sürdüğü fikirler, şüphesiz benimkilerle aynıdır, kendisi türlerin doğal seçilim yoluyla türediği fikri konusunda bir görüşe sahiptir ve hatta o bu mekanizmanın bazı etkilerini de kavramış görünmektedir."

"Ancak benim teorimin geliştirilmesindeki süreç, çok daha uzun süreli gözlemlere ve sistematik kanıtlara dayanmaktadır."

Dolayısıyla Charles Darwin, bilimsel söylemlerle, çeşitli spekülatif açıklamalar arasındaki farkı iyi ayırabilen bir bilim insanıydı, ayrıca hem entelektüel bir aileden gelmesi, hem de akademik bir çevreye hitap etmesi dolayısıyla Patrick Matthew'dan çok daha fazla ses getirmeyi başarmıştı.

Bilimsel olarak başarısız ve eksikleri olan bir söylem olsa dahi Darwin, Matthew'un tüm ima ve sitemlerine rağmen kendisinden hep "Sir" unvanıyla bahsetti.

Son olarak Patrick Matthew hiçbir zaman Darwin kadar ünlenmedi, herhangi bir akademik çevrede bulunmadı ve bilimsel bir onur almadı.

1874'teki ölümüne dek,kırsalda ve nispeten trajik bir hayat yaşadı. İskoçya'da yerel bir figür olarak kaldı, 19.yüzyıldan sonra unutuldu, ancak 20. yüzyıl sonrasında az da olsa dile gelebilmeyi başardı.