Schrödinger'in kedisi deneyi yapılırken iki farklı gözlem yapmak mümkün müdür?

Temizlik görevlisi Kesinlikle kedinin canlı olduğunu görür. Olayı kısaca şöyle özetlemek gerekirse ; Schrödinger bir kutu veya küçük bir sandık içine yerleştirilmiş bir kedi ve içi zehirli gaz dolu ince bir cam şişe ve tam üzerinde düştüğünde şişeyi kıracak ağır bir çekicin bulunduğu bir düzenek tasarlamıştır. Çekiç yakınında radyoaktif alfa parçacıklarını tanıyacak özel bir sayaca bağlıdır. Çekiç sayaç düzeneğinin yakınında alfa parçacığı yayan küçük bir miktar uranyum bulunur. Uranyum atomunun gelişigüzel alfa parçacığı yayınlaması tümü ile bir kuantum fiziksel olayıdır; sonuçları yani alfa parçacığı yayınlayıp yayınlamadığı ancak belli olasılıklar ile bilinir. Örneğin deney başlatıldıktan sonra ilk bir iki saniye içinde uranyumun alfa parçacığı yayınlama olasılığının %50 olduğunu kabul edelim. Bu makul bir kabuldür. Gerçekten alfa parçacığı yayınlanınca özel sayaç bunu tanır ve çekiç mekanizmasını harekete geçirerek şişenin üstüne düşer. Sonuçta şişe kırılır zehirli gaz serbest kalır ve kedi ölür.Kuantum fizikçilerinin kafasını uzun süredir meşgul eden ve hâlâ da meşgul etmeyi sürdüren ünlü kedi paradoksu, soru ve yanıtlar ile anlaşılır hâle getirilir. Kedi kutuya sokulduğu an canlıdır, bu kesin. Kutuya konduktan bir iki saniye sonra kedi cansız mı yoksa canlı mıdır? Uranyum atomunun alfa parçacığı yayınlayıp yayınlamadığını bilemediğimiz için kedi cansız mı yoksa canlı mı bilemeyiz. Uranyum atomu, kuantum fiziğine göre, aynı anda iki hâlde birden, yani alfa yayınlamış veya yayınlamamış hâlde bulunabilir.Uranyum atomu gibi atom ve moleküllerden meydana gelen kedi için bu durum aynen ge-çerlidir. Sandığı açmadan hemen önce bu mantığa göre kedi hem canlı hem cansız olabilir. Kedinin aynı anda hem canlı ham de cansız olması akla uygun değildir. Kedi aynı anda hem canlı hem cansız olamaz, çelişki buradadır.Kapağı açtığımızda biraz önce içerde neler olup bittiğini öğrenmiş oluruz. Kuantum fiziği bu olasılığı dışlamaz.Kuantum fiziği, kapağın açıldığı an gerçeğin ortaya çıkacağını söyler. Ölçme yapılmadan yani kapak açılmadan önce sadece "olasılıklar" söz konusudur; olasılıklar gerçek değildir. Bu kolayca kabul edilecek bir açıklama değildir. Sisteme ait tüm bilgileri içeren olasılık fonksiyonuyla kapağın açılarak gözlem yapılması yani kedinin canlı mı yoksa cansız mı olduğunun tespit edilmesi ve aralarındaki ilişkilere, kuantum fiziği akla yatkın bir açıklama getirir. Sandığı açmadan önce kedinin cansız mı yoksa canlı mı olduğu bilinmez. Radyoaktif çekirdeğin alfa ışını yayması tümüyle kuantum fiziksel bir olaydır ve kuantum fizik çerçevesi içinde yorumlamak gerekir. Buna göre kediyi cansız ve canlı veren dalga fonksiyonu vardır. Kedi %50 olasılıkla cansız, %50 olasılıkla canlıdır. Başka bir olasılık yok­tur. Sandığı açtığımızda, yani fizik terimleriyle ifade edilirse gözlem yani deney yaptığımızda, örneğin kediyi %50 olasılıkla canlı veren dalga fonksiyonuna uygun olarak kedi canlı olarak gözlenir. Burada akla hemen şu gelir; kediyi %50 olasılıkla cansız veren dalga fonksiyonuna ne oldu? Yanıt pek tatmin edici değildir, bu duruma olasılık fonksiyonunun çöküşü denir ve ileride ayrıca tartışılacaktır. Sıfırlanmış olasılık fonksiyonu sisteme ait bilgi içeremez; yani fiziksel anlamını yitirmiştir. Sandık açılmadan hemen önce kedi %50 olasılıkla cansız %50 olasılıkla canlıdır. Çelişki böyle açıklanır.Bu kuantum fiziğinin verdiği bir sonuçtur. Açıklamayı yani olasılık fonksiyonunun çökmesini kabullenmek için düşünce tarzını derinleştirmek gerekir. Söz konusu olan sadece olasılıklardır, gerçek de-ğil. Şimdi akla şu anlamlı soru gelir: Sandık açılmadan önce, kuantum fiziğine göre kedi, aynı anda hem canlı hem de cansız olabilir. Bu açıkça mantıksız bir önermedir. Kendi denkleminin ve ona iliştirilen olasılık kavramının verdiği sonuç, Schrödinger’e göre saçmadır.Acaba kedinin canlı veya cansız oluşu sandık açıldığı anda meydana gelen bir olay mıdır? Bu ünlü düşünce deneyi hem fizikçiler hem de filozoflar arasında derin tartışmalara neden olmuştur.olayı böylece özetlersek soruda sormuş olduğunuz şey şuna dönüşür ; temizlik görevlisi gizlice kutuyu açıp kediyi gözlemlerse başlangıçta %50 "olasılıkla"canlı %50 olasılıkla ölü olan kedinin durumu gözlemden dolayı canlı yada ölü olma durumdan birine çöker ve diğer olasılık dalgası çöktüğü için ikinci bir olasılık fizikselliğini kaybeder temizlik görevlisi kaza geçirip öldükten sonra bilim insanları kutuyu açsalar kesinlikle başta temizlik görevlisinin gördüğü gibi kediyi canlı görürler sizin de soruda belirmiş olduğunuz gibi yani temizlik görevlisi kediyi gözlemleyince kedinin kaderi belli olmuştur zaten bilim insanlarının kediyi tekrar gözlemlemesi sonucu değiştirmez bilim insanları kediyi canlı olarak gördüğüne göre temizlikçide kesinlikle canlı olarak gözlemlemiştir kediyi umarım anlatabilmişimdir.