Mantık hataları veya diğer adıyla safsatalar, akıl yürütürken yapılan hatalardır. İddiamızı sunarken belli akıl yürütme süreçlerinden geçirerek onları gerekçelendiririz. Bu gerekçelendirme sırasında düşülen hatalar bilgi yanlışları ve bilimsel hatalar olan olgusal hatalardan farklıdır. Platformda halihazırda bir olgusal hata raporlama seçeneği bulunduğundan, olgusal hatalar mantıksal hata olarak raporlanmamalıdır.
Bir içerikte mantık hatası olup olmadığını anlamak için söylenenlerin gerçekliğinden bağımsız olarak (veya o alanda pek bilgisi olmayan biri gibi bakıp) içeriğin "Ne alaka ya?" "Niye öyle olmak zorunda olsun ki?" gibi tepkiler vermenize sebep olup olmadığına bakabilirsiniz. Bu, her zaman geçerli olmasa da çoğunlukla yeterince iyi bir yoldur. Daha iyi anlamanız için bir örnek üzerinden gideceğiz.
Örnek:
Bir kişi bir ilacın bilimsel olarak işlevsiz olduğu gibi net iddialarda bulundu.
- Senaryo 1: Kişi iddialarına yeterli kaynak sunmadıysa yetersiz kaynak olarak raporlanmalı.
- Senaryo 2: İlacın bilimsel olarak çalıştığını, iddiaların gerçek dışı olduğunu düşüyorsanız kaynaklarınız ile birlikte olgusal hata olarak raporlamalısınız.
- Senaryo 3: Eğer kişi, ilacı kendisinin ve çevresinin denediğini ve ilacın çalışmadığını söylüyorsa ve bu yüzden ilacın işlevsiz olduğunu söylüyorsa ilacın işlevsiz olduğuna bu tür bir akıl yürütme ile varmak hatalı olduğu için mantık hatası olarak raporlayabilirsiniz.
Senaryo 3'te ilacın gerçekten işlevsiz olup olmadığını veya kişinin gerçekten deneyip çalışmadığını gördüğünü bilmiyoruz. Ancak bu durumun birçok faktöre bağlı olduğunu, bir ilacın işlevinin "anektot"larla değil, kontrollü testlerle belirlendiğini biliyoruz ve kişinin argüman sunarken yaptığı bu hatayı bu sayede fark edebiliyoruz.
Uyarı: Mantık hatası raporu bilginin doğru olup olmadığını göstermez. Sadece öncül ile sonucun geçerli veya güçlü bir şekilde bağlanmadığını gösterir. Örneğin verdiğimiz örnekte anektodal mantık hatası bulunmaktadır. Mantık hatası, ilacın işlevsiz olup olmadığını gösteremez. İlacın gerçekten çalışıp çalışmadığı ile ilgili durumu raporlamak için Senaryo 1 ve 2'yi izleyin.
Bu soruda Senaryo 3'e odaklanacağımız için gördüğümüz mantık hatasını nasıl raporlamamız gerektiğine bakalım:
- Mantık hatası raporlayabildiğiniz bir içeriğin sağ altında beyin sembolü yer alır. Ona tıklayıp mantık hatası raporlama panelini açın.
- "Mantık hatası seç" butonuna tıklayıp mantık hatası açıklamalarını iyice okuduktan sonra, durumu en iyi yansıtan mantık hatasını seçin.
- Mantık hatasına giden akıl yürütmeleri, kişinin bakış açısından, ciddi ve düzgün şekilde adım adım öncüllere ve sonuçlara girin. Öncüllerin ve sonucun doğruluk değerini girin. Doğruluğu belli değilse belirsiz olarak seçin.
- Mantık hatasının neden mantık hatası olduğuna yönelik açıklamanızı sadece "mantık hatası açıklaması" bölümünde yapın. Öncüllere ve sonuçlara asla kendi bakış açınızı veya kendi yorumunuzu katmayın.
Önemli notlar:
- Bazı mantık hatası raporlarında öncülleri ve sonuçları girmeniz zorunlu tutulmaz. Ancak mantıksal çıkarım yazmaya alışmanız, mantık hatalarını daha kolay görmenizi sağlayacağından mutlaka öncül ve sonuçları da uygun biçimde girmenizi öneririz.
- Mantık hatası raporu kabul edildiğinde raporlanan içerik de bulanıklaştırılacağı için içerikte nelerden bahsedildiğine yönelik açıklayıcı öncül, sonuç veya açıklama yazdığınızdan emin olunuz.
- Bütün içeriği bulanıklaştırmaya değmeyecek kadar ufak tefek, aktarılan bilgiyi çok etkilemeyen, kastedilenin makul derecede açık olduğu durumlarda mantık hatası raporlamayınız. İçerik düzenlenmeye uygunsa, mantık hatasını giderecek bir düzeltme talep edebilirsiniz. Mantık hatası işaretleme özelliği, ciddi akıl yürütme hatalarının önüne geçmek amacıyla kullanılmalıdır.
- Bir sorunun veya cevabın içeriğine veya bazı kısımlarına yönelik itirazınız varsa veya raporunuz rapordan çok cevap niteliği taşıyorsa mantık hatası raporlamak yerine (başka bir cevaba cevap vermemeye dikkat ederek) daha doğru ve isabetli cevabı kendiniz girebilirsiniz.
