Merhabalar, iyi formlar.
Pîrî Reis’in 1513 tarihli meşhur Dünya Haritası (özellikle Güney Amerika ve Atlantik kıyıları) bazı bilinmeyen ya da efsanevî yaratıkları içerdiği rivayet edilmektedir. Haritada tam olarak 4 ila 6 arasında mitolojik ve bilinmeyen yaratığın tasvir edildiği düşünülüyor. Net sayılar değişkenlik gösterebiliyor çünkü bazı figürlerin yorumu tarihçilere göre farklılık gösterebiliyor.
Deniz Canavarı (Balina veya Leviathan benzeri): Haritada bulunan büyük bir yaratık, denizde bir gemiyi takip ederken çizilmiş. Bu varlık, Orta Çağ denizcilerinin korkulu rüyası olan “Leviathan” veya büyük balinalar olduğu düşünülmektedir. Gerçekte balina olabilir ama o dönemde canavar sanılmış olabilir.
Yarı İnsan Yarı Balık (Deniz Adamı): Bu figür insan gövdesine ve balık kuyruğuna sahip gibi görünür. Mitolojik "deniz adamları ve mermen" olarak yorumlanmaktadır. Dönemin mitlerine göre denizcileri uyardığına inanılırdı.
Ejderha Benzeri Deniz Yaratığı: Bazı bölümlerde yılan veya ejderha benzeri figürler yer alır. Bunlar bilinmeyen sularda gezen devasa yaratıklar olarak betimlenmiş olabilir. Batılı haritalara bakıldığında da benzerleri görülür, o yüzden bu çizimler deniz korkularının sembolü olarak sayılır.
Dev Yılan ya da Deniz Timsahı: Haritanın bir kısmında uzun, kıvrımlı bir deniz yaratığı görülür. Gerçekte dev yılan balığı, deniz timsahı ya da sadece korkutucu hayal ürünü olabilir.
İnsan Yiyen Canlılar (Karada): Güney Amerika kıyılarında, yerlilerin “insan eti yediği” şeklinde bir betimlemede vardır. Bu da dönemin Avrupalı anlatılarından etkilenilmiş olabilir.
Peki, Pîrî Reis bu yaratıkları neden çizdi?
Büyük bir ihtimalle o dönemdeki denizcilik efsaneleri, Arap ve Avrupa haritalarındaki söylencelerden etkilenerek çizdiği yönünde pek çok araştırmacı ve tarihçiler hemfikirdirler. Pîrî Reis, haritasında 20’den fazla farklı kaynak kullandığını belirtmiştir. (İslamî haritalar, Batılı haritalar vs.)
Kısacası Pîrî Reis, haritasında 4-6 civarında mitolojik ya da bilinmeyen efsanevî canlıya yer vermiştir. Bunlar hem korkuların sembolü, hem de bilinmeyene olan hayranlığın bir yanılsaması olarak kabul edilir. Tamamı gerçek değil, dönemin denizcileri tarafından anlatılan hikâyelerin sanatsal ve sembolik yansımalarıdır.
Sağlıcakla ve sevgiyle kalınız...
Kaynaklar
- M. İ. Çığ. (1992). Piri Reis Haritası Üzerinde Amerika'da Yapılan Geniş Ve Derin Çalışmaları İçeren The Maps Of The Ancient Sea Kings (Eski Deniz Krallarının Haritaları) Kitabının Türkçe Özeti. Belleten, sf: 405-436. doi: 10.37879/belleten.1992.405. | Arşiv Bağlantısı
- C. H. Hapgood. (1966). Maps Of The Ancient Sea Kings: Evidence Of Advanced Civilization In The Ice Age. ISBN: 9780932813428. Yayınevi: Adventures Unlimited Press.
- C. Nizamoglu. Piri Reis: A Genius 16Th-Century Ottoman Cartographer And Navigator - Muslim Heritage. (13 Şubat 2010). Alındığı Tarih: 29 Eylül 2025. Alındığı Yer: Muslim Heritage | Arşiv Bağlantısı
- T. Sarıgül. Pîrî Reis:16. Yüzyılın Dâhi Denizcisi | Tübitak Bilim Genç. Alındığı Tarih: 29 Eylül 2025. Alındığı Yer: Bilim Genc | Arşiv Bağlantısı
- İ. Bostan. Keşifler Çağında Bir Osmanlı. (15 Mart 2017). Alındığı Tarih: 29 Eylül 2025. Alındığı Yer: Gzt | Arşiv Bağlantısı