Öldükten sonra yerinin cehennem olduğunu söyleyebiliriz ifadesinde olduğunu mu olacağını mı denilmesi gerekirdi?

"olacağını" dememiz gerekir.

Cümlenin zamanında bir belirsizlik var. Gizli özne "o" ölmüş de olabilir, ölecek de olabilir. Eğer geçmişte yaşamış bir kişiden bahsediyorsak, "olduğunu" diyebilmemiz için, olaya tanık olmalı veya tanık olan birinden o bilgiyi almış olmamız gerekirdi. Diğer yandan tanık bilgisi olmasa bile, olayın o yönde gelişeceğini temenni etmek gibi bir anlam da çıkarılabilir.

Örnek: "Yıllarca tüm düşmanlarına eziyet edip işkence etti ve kimseye de merhamet etmedi. Öldükten sonra yerinin cehennem olduğunu söyleyebiliriz." cümlesinde bilinmezlik, temenni ile pekiştirilmiştir.

Türkçe'de zaman eklerinde; anlam kayması-zaman kayması diye bir olgu var. Bazen bir zaman eki bir diğeri kastedilerek kullanılabiliyor tabi anlamın doğru olması şartıyla. Dolayısıyla ikisi de doğru olur ama daha ölmemiş bir insan için 'cehennemlik olduğunu' söylemek tamamen peşin hükümlü olmak 'cehennemlik olacağını' söylemek gelecekte olacak bir olay için şimdiden hüküm vermek demek.

Şunu da ekleyelim Hz Peygamber: 'Allah'ın rahmeti olaması kimse cennete giremez.' buyurmuş; 'Siz de mi? diye soranlara: 'Evet ben de.' demiştir. Bundan şu anlam çıkar; kimin cennetlik-cehennemlik olacağını ancak Allah bilir, bir insan (Hz Peygamber döneminde yaşayan ve cennetlik ya da cehennemlik olduğu kesin ifade edilen bazı insanlar haricinde) hakkında 'cennetlik, cehennemlik' demek Allah'a saygısızlıktır.