“Antidepresan ilaçlar zararlı, bunları terk ederek antidepresan etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış sarı kantaron bitkisinden yapılmış çayları tercih ediniz.” gibi tavsiyelere hem sosyal medyada hem de konvansiyonel medyada rastlamak mümkün. Hatta dönem dönem bazı hekimlerin dahi buna destek çıktığını görebiliyoruz.
Gerçekten de, sarı kantaron (Hypericum perforatum); eski zamanlarda melankoli olarak adlandırılan depresif duygudurum bozuklukları ve anksiyete tedavisinde yüzyıllardır kullanılmakta olan, antidepresan etkinliği klinik deneylerle bilimsel olarak da kanıtlanmış bir bitkidir. Ancak kantaron çayının antidepresan etkinliğinin sentetik antidepresanlar kadar yüksek olmasını beklemek hiç gerçekçi olmaz. Bunun nedenini anlamak için öncelikle sarı kantaron bitkisini bileşimindeki kimyasal moleküller ile birlikte daha yakından tanımamız gerekiyor.
Sarı kantaron, Hypericum cinsi bir bitkidir. Hypericum türlerinin çoğu bileşimlerinde özel bir naftodiantron grubu bileşik olan hiperisin ve türevlerini bulundurmaktadır. Hiperisin, bitkiler aleminde Hypericum türlerine özgü bir molekül olarak bilinir ve zayıf bir Monoamin oksidaz (MAO) inhibitörüdür. Bilim insanları uzun yıllar boyunca sarı kantaronun antidepresan etkinliğinin MAO inhibisyonundan kaynaklandığını, dolayısıyla hiperisinin bu etkiden sorumlu molekül olduğunu düşündüler. Fakat bu zayıf inhibisyonun bitkinin meydana getirdiği güçlü antidepresan etkinliği açıklamaya yeterli olmaması ve hiperisin içermeyen Hypericum türlerinin de antidepresan etkinliği olduğunun belirlenmesi üzerine çalışmalar başka bir molekül üzerinde yoğunlaştı: Hiperforin.
Hiperforin bitkiden saf halde izole edildiğinde tek başına da antidepresan etki meydana getirebiliyordu. Böylelikle bu etkinin büyük ölçüde hiperforinden kaynaklandığı kesin olarak saptanmış oldu. Hatta daha sonra bitkinin bileşiminde bulunan flavonoidlerin de antidepresan etkiye katkıda bulunduğu da gösterilmiştir.
Hiperforin, suda çözünmeyen ve yüksek ısıda hemen bozunan oldukça kararsız bir moleküldür. Temelde bu iki nedenden dolayı kantaron çayında hiperforin bulunması neredeyse imkansızdır. Dolayısıyla pratikte çayın antidepresan etkinliği yok kabul edilmektedir. Bu etkiden faydalanmak isteyen kişiler bitkinin çayını değil, standardize ekstre içeren kapsül/tablet gibi formları tercih etmelidir. Çayını antispazmodik olarak mide şikayetlerinde kullanabilirsiniz.
Kaynaklar
- E. Ersoy, et al. (2021). Geçmişten Günümüze Hypericum Perforatum (Sarı Kantaron) Ve Depresyon Tedavisi-Neler Biliyoruz?. Türkiye Klinikleri Literatür Eczacılık Bilimleri Dergisi, sf: 137-148. doi: 10.5336/pharmsci.2019-72764. | Arşiv Bağlantısı
