Rıza Tevfik

1869 yılında babasının kaymakamlık yaptığı Edirne’ye bağlı Cisr-i Mustafa Paşa’da doğdu. Üsküdar-Bağlarbaşı’ndaki Sion Mektebi ile Davutpaşa Rüştiyesi’nden sonra girdiği Galatasaray Sultanîsi ile Mekteb-i Mülkiye’deki öğrenimini tamamlayamadan ayrılmak zorunda kaldı. Çeşitli olaylarla geçen tahsil hayatının sonunda ancak otuz yaşlarında Mekteb-i Tıbbiye’den mezun oldu. Karantina İdaresi’nde çalışırken İttihat ve Terakkî Cemiyeti’ne girdi (1906). II. Meşrutiyet’in ilânından sonra Edirne mebusu seçildi (1908). 1918’de Maarif Nâzırı, 1919’da Şûrâ-yı Devlet Reisi oldu; bu arada Dârülfünûn’da felsefe ve estetik dersleri verdi. 1920’de, Sevr Antlaşması’nı imzalayan heyette yer aldı. Millî Mücadele’nin zaferle sonuçlanması üzerine, Kasım 1922’de bazı arkadaşlarıyla memleketi terk etti; daha sonra 150’liklere dahil edildi. Emir Abdullah’ın daveti üzerine Ürdün’e gitti; orada on yıldan fazla Sıhhiye ve Âsâr-ı Atîka Müzesi müdürlüğü yaptı. 150’likleri affeden kanunun yürürlüğe girmesinden beş yıl kadar sonra, 1943’te İstanbul’a döndü. 29 Aralık 1949’da vefat etti; Zincirlikuyu’da Asrî Mezarlık’a defnedildi. Gazete ve dergi sayfalarında kalan edebî, felsefî ve siyasî muhtevalı yüzlerce makalesinden başka kitap hâlinde yayımlanan eserleri şunlardır: Ömer Hayyam ve Rubâileri (1945), Tevfik Fikret (1945), Tekke ve Halk Edebiyatı İle İlgili Makaleleri (haz. Abdullah Uçman, 1982), Biraz da Ben Konuşayım (haz. Abdullah Uçman, 1993), Şiiri ve Sanat Anlayışı Üzerine Rıza Tevfik’ten Ali İlmî Fânî’ye Bir Mektup (haz. Abdullah Uçman, 1996), Rıza Tevfik’in Sanat ve Estetikle İlgili Yazıları (haz. Abdullah Uçman, 2000), Rıza Tevfik’ten Eşi Nazlı Hanım’a Mektuplar (haz. Abdullah Uçman, 2012), Rıza Tevfik’ten Kızı Mûnise Hanım’a Mektuplar (haz. Abdullah Uçman, 2016), Rıza Tevfik’in Mektupları (haz. Abdullah Uçman, 2016).