Bir Delinin Hatıra Defteri (Записки сумасшедшего (Zapiski sumasshedshego))

Nikolay Vasilyeviç Gogol (1809-1852), Rus edebiyatının en önemli figürlerinden biri olarak kabul edilen Ukrayna kökenli bir yazardır. Özellikle gerçekçilik akımının öncülerinden sayılan Gogol, eserlerinde hiciv, fantastik ögeler ve absürt mizahı ustaca birleştirmiştir. Başlıca eserleri arasında "Bir Delinin Hatıra Defteri", "Palto", "Burun", "Müfettiş" ve "Ölü Canlar" yer alır. Gogol'ün eserleri, Rus toplumunun bürokratik yapısını, küçük insanların trajikomik yaşamlarını ve insan ruhunun derinliklerindeki çelişkileri keskin bir gözlemle ele alır. Eserlerindeki grotesk karakterler ve fantastik olaylar, okuyucuyu hem düşündürür hem de eğlendirir. Gogol, Rus edebiyatında "doğal okul"un temellerini atmış ve özellikle Fyodor Dostoyevski gibi sonraki nesil yazarları derinden etkilemiştir. Kısa ama verimli edebi kariyeri boyunca yazdığı eserler, günümüzde de dünya edebiyatının klasikleşmiş örnekleri arasında yer almaktadır

"Bir Delinin Hatıra Defteri", orta yaşlı bir memur olan Poprişçin'in aklını yitirme sürecini anlatan günlük formunda yazılmış bir novelladır. Poprişçin'in notları başlangıçta gündelik gözlemlerle başlar; ancak zamanla gerçeklik algısı bozulur, köpeklere duyduğu hayranlık ve asilzadelerin yaşamlarına yönelik takıntısı artar. Sonunda kendini İspanya Kralı ilan eden Poprişçin, akıl hastanesine kapatılır ve eser, onun zihinsel çöküşünün trajik ve ironik bir portresini sunar.
"Palto", Petersburg'da yaşayan Akakiy Akakiyeviç Başmaçkin adında, mütevazı ve sessiz bir katip hakkında trajikomik bir hikayedir. Akakiy, eski ve yıpranmış paltosunun yerine yenisini yaptırmak için büyük fedakarlıklar yapar. Yeni paltosu onun için bir statü sembolü ve mutluluk kaynağı haline gelir. Ancak palto, kısa bir süre sonra çalınınca Akakiy'in hayatı altüst olur ve bu olay, onun hastalanıp ölümüne yol açar. Hikayenin sonunda ise, Akakiy'in hayaletinin Petersburg sokaklarında dolaşarak insanlardan paltolar çaldığı absürt ve doğaüstü bir element devreye girer. Bu fantastik dönüşüm, bürokratik acımasızlığın ve küçük insanın toplumdaki yerinin trajikomik bir yansıması olarak Gogol'ün eleştirel bakış açısını pekiştirir.
"Burun", Rusya'da görev yapan bir memur olan Kovalyov'un bir sabah uyandığında burnunun yüzünden kaybolduğunu fark etmesiyle başlayan absürt ve fantastik bir hikayedir. Kovalyov, burnunu şehri dolaşırken kendisinden daha yüksek rütbeli bir devlet memuru kıyafetleriyle görür. Hikaye, burunsuz bir adamın toplumsal prestij kaygısını, bürokratik saçmalıkları ve Petersburg'un gerçeküstü atmosferini mizahi ve eleştirel bir dille işler. Gogol, bu eserinde mantıksızlığı ve absürtlüğü kullanarak toplumsal yapıları ve bireysel takıntıları sorgular.