Özgür İrademiz Yok!

Hepimiz hayatımız boyunca seçimler yaparız. Bunlar hayatımızı etkiler. Kimi insanlar bu seçimler sayesinde müreffeh bir yaşam sürerken kimileri bu kadar iyi seçimler yapamaz. Kimileri toplum tarafından iyi nitelendirilirken kimileri kötü nitelendirilir. Peki hiç düşündünüz mü? Bu seçimlerin temelinde yatan şey nedir? İnsan gerçekten kendi iradesi ile mi o seçeneği seçer.

Doğduğumuzdan itibaren çevremizde gördüklerimiz, duyduklarımız, bizlere dayatılan veya bizlere öğretilenler sonucu çeşitli davranışlar sergileriz. Bu davranışların temeli bizim elimizde değildir. Yani bizleri şekillendiren biz değiliz. İsterseniz bu durumu örneklendireyim. Bir insan hayal edin. Adı Osman olsun mesela. Osman doğduğu andan itibaren çevresinde ki insanlar birbirlerine kaba davranıyor olsun. Osman büyüsün ve okula başlasın. Öğretmenleri arkadaşları yine kaba olsun birbirlerine karşı. Osman da artık kaba bir birey olmuştur. Bu durumda Osman'ın bu kabahatinin suçlusu kim? Ailesi mi? Kibar davranmayı akıl edemediği için kendisi mi? Çevresinde ki insanlar mı? Öğretmeni mi? Gelin buna bir el atalım. Ve bir dedektif edasıyla bu durumda suçluyu bulalım.

İlk olarak suçu ailesine itmeye çalışalım. Eğer ailesi kaba davranmasaydı Osman'da bu durum normalleşmez ve Osman daha kibar bir insan olurdu. Peki Osman'ın ailesi neden kaba davranıyor. Onların çocukluğuna indiğimizde onların da ailelerinin birbirlerine kaba davrandığı görebiliriz. Ya da çevresinde ki insanların kaba davrandığını görebiliriz. Bu durumda aileleri suçlu değil sonuçta bu bir zincir ve zincirin son halkası olmak ile ilk halkası olmak arasında çokta bir fark yok. Peki Osman suçlu olabilir mi? Çevresindeki insanlar her ne kadar kaba olsa da kendisi kibar davranmanın daha iyi olduğunu akıl etmeli miydi? Ya da edebilir miydi? Edemezdi elbet çünkü Osman doğumundan itibaren kibar bir kişi bile görmemiş. Bu durumda Osman'a irade sahibi diyebilir miyiz? Ya da kaba olmayı cidden kendi isteğiyle mi seçti? Elbette hayır, Osman irade sahibi değil. Bunu gündelik hayatımıza uyarlayalım. Bugün siz neden bunu okuyorsunuz. İlginizi çektiği için mi? Peki özgür iradeye ilginiz olmasının nedeni nedir? Bir çevresel unsur. Burayı okumamak sizin elinizde değil. Eğer siz şuan bunu okumayı bırakırsanız bunda benim etkim vardır sizin değil. Bu durumda bizleri biz yapan şey doğumumuzdan itibaren bizleri etkileyen çevresel unsurlar. O halde suç diye bir şeyin varlığından söz edebilir miyiz? Bir suçluyu ele alalım. Onlarca hatta yüzlerce insan öldürmüş bir seri katil olsun. Onun bu kötülüğü yapmasında ki motivasyon nedir? Veya bu motivasyonu ona etkileyen şey nedir? Onun insan öldürme seçimini yapmasının altında yatan şey nedir? Çevresel unsurlar, peki sırf bizden farklı bir yerde farklı çevresel unsurlara maruz kaldığından dolayı o insanı cezalandıracak mıyız? Benim fikrimce hayır. O insanın suçu yok. Suçlu insan kavramı tamamıyla yanlış bir kavram. Peki çözüm ne? Çözüm eğer o seri katilin topluma zararı varsa, onu daha iyi bir insan olmaya itecek bir çevresel unsur ortaya koymaktır. Eğer bu mümkün değilse o insanı insancıl şartlar altında toplumdan uzak tutulması gerekir.

Belal SHEKAKI