"Full immersive VR" terimini bir online sözlükle Türkçe diline çevirmeye çalışırsanız yüksek ihtimalle "tam daldırmalı sanal gerçeklik" gibi saçma sapan bir çeviri elde edeceksiniz. Çok oturgaçlı götürgeç gibi oldukça çiğ bir çeviri.
İngilizcedeki "immerse" terimi her ne kadar gerçekten de daldırma anlamında kullanılsa da, bunun mesela bir İngiliz'e hissettirdiği duyguyu Türkçe'deki dalma, batma gibi eylemlerle veremiyoruz.
Öncelikle bu fiilin aslında ne olduğuna bakalım.
"Immerse" filli, Latince "iç" anlamını veren im- eki ile, patates cipsini sosa batırmak gibi bir anlam veren mergere fiilinin birleşmesi ve 1500'ler gibi bir yılda İngiliz dilinde kullanılmaya başlamasıyla oluştu.[1]
Latince mergere fiilinin esas anlamı ise, bir şeyin içinde kaybolmak. Zaten İngilizceye geçen bu terim ilk zamanlar örneğin yoğun bir öğrenme sürecinin içinde kaybolmak gibi kullanılıyor. Suya batmak anlamını sonra kazanıyor.
Dolayısıyla "Fully immerse" bir şey ile tamamen çevrelenmek ve o şeyin içinde tamamen kaybolmak hissini veriyor bir İngiliz'e. Bu his farkını, iskeleden denize dalmak ile bir denizaltının okyanus derinliklerinde gözden kaybolması arasındaki his fark ile anlayabiliriz.
Dolayısıyla bu çeviriyi yaparken, "dalış" bizim aradığımız kelime değil. Anlatılmak isteneni karşılamıyor.
Türkçede Kapsayıcı kelimesi bu hissi biraz daha iyi karşılıyor. "Tam Kapsayıcı Sanal Gerçeklik" veya "Tam Kapsamlı Sanal Gerçeklik" denildiğinde de kelimeler kendisinin ne olduğunu daha iyi anlatıyor. "Sarmalayıcı" da bir alternatif olabilir ama bana yaprak sarma çağrışımı yaptığı için kullanmıyorum.
Zaten [...tam kapsamlı sanal gerçeklik...] gibi sorulduğu için aslında soru kendi cevabını veriyor. Türkçeye güvenin. Türkçe anormal kuvvetli bir dildir. "Bu kavram şu demektir, o zaman nasıl çeviririz?" diye sorduğunuzda zaten çevirdiniz demektir.
--
Veya tüm bunları bir kenara bırakıp, "beynimizi tamamen kandırabilecek kadar gelişmiş, tam ve kapsamlı bir sanal gerçeklik teknolojisini" tanımlamak için bambaşka bir terim de yaratabiliriz.
Burada biraz felsefeye de girerek, "Beynimizi objektif gerçeklikten ayırt edilmesinin bilimsel olarak imkansız şekilde kandırmayı başaran bir sanal gerçeklik, hala sanal sayılır mı?" şeklinde bir soru sormamız lazım.
Eğer bu cihaz veya durum hala sanal sayılırsa, o zaman basitçe "Tam Sanal Gerçeklik" diyebiliriz. Çünkü gerçeklik bir sanrı olarak devam etse de biz bunu her anlamda ve aynı anda, tamamını birden deneyimleriz.
Eğer ayırt edilmesi mümkün olmadığı için bu artık yepyeni bir gerçeklik sayılırsa, o zaman yine basitçe "Dijital Gerçeklik" diyebiliriz.
Kaynaklar
- Etymonline. Immerse | Etymology, Origin And Meaning Of Immerse By Etymonline. Alındığı Tarih: 26 Temmuz 2023. Alındığı Yer: Etymonline | Arşiv Bağlantısı
