Araziye çıktığımda artık mantarlarla karşılaşmaya başlıyorum. Bu da, mevsimlerin ve yağışların en azından mantarlar için elverişli olduğu anlamına geliyor. Geçenlerde gözlemlediğim Tubaria furfuracea, Türkçe ismiyle Fırfırlı Tubarya aracılığıyla mantar morfolojisine göz atalım! Mantar denince aklımıza tek tip bir görsel gelse de, aslında onların gizemli dünyası bundan çok daha fazla çeşit ve hiç beklenmedik formlarla karşımıza çıkıyor.
Şapkalı mantarların morfolojisi şu bölümleri içeriyor: Şapka, lamel, yüzük (her şapkalı mantarda bu yapı olmayabilir), Zarf/volva, sap, hif ve misel (hif ve miseller toprak altındaki yapılardır). Bugün fotoğrafta en belirgin gözüken yapı, ''spor yuvaları'' yani lamellerin üzerinde durmak istiyorum.
Her mantarda lamel bulunur mu? Lameller ne işe yarar? Lamel bulunmayan şapkalı mantarlar sporlarını nasıl döker?
Lamel (çoğul haliyle lameller), mantarın şapkasının altında, sapı çevreleyen küçük, ince duvarlı bir yapı olup genellikle sapın etrafında kümeler halinde bulunur. Şekil, aralık, renk ve derinliği mantar türüne göre değişiklik gösterir. Sporlar, mantarların üremesini sağlayan yapılar olup lameller bunlar için aracıdır. Lamellerden binlerce spor düştüğünde, genellikle rüzgar tarafından taşınır ve geniş bir dağılıma sahip olmalarını sağlar. Ancak bu dağılım, türler arası çeşitlilik gösterir ve her mantarın spor salınım zamanı aynı değildir. Uygun koşullar sağladığında, lameller tam olarak açılır ve sporlar bu açıklıktan dağılır.
Peki Lamellere Sahip Olmayan Şapkalı Mantarlar Nasıl Ürer?
Gözenekler! Şapkanın altında çizgiye benzer bir yapı yerine delikli, süngerimsi bir yapı görüyoruz. Sporlar olgunlaştıkça, bu deliklerden düşer ve rüzgarla birlikte farklı yerlere taşınırlar. Gözenekli mantarlara en bilindik örnekler Boletus cinsine aittir.
Evrim Ağacı
