Mendil Altında

Edebiyat dünyasında "Yerli Çehov" olarak da anılan Esendal, Türk hikâyeciliğinde ''durum öyküsü'' tarzının en önemli temsilcilerindendir. Siyasetçi ve diplomat kimliğiyle de öne çıkan Esendal, Tahran, Bakü ve Kâbil gibi önemli merkezlerde büyükelçilik görevleri yapmış, ayrıca dört dönem milletvekilliği ve Cumhuriyet Halk Partisi'nde Genel Sekreterlik de dahil olmak üzere pek çok idari görevde bulunmuştur. Eserlerinde sade, süsten uzak bir dil kullanmaya özen gösteren Esendal, günlük hayattan kesitler sunarak sıradan insanların yaşamlarını, iç dünyalarını ve toplumsal ilişkilerini derinlemesine ele almıştır. Olay örgüsünden ziyade, anlık durumları ve karakterlerin ruh hallerini işlemeyi tercih etmiştir.

Öne çıkan hikayelerinden örnekler;
Mendil Altında: Bir devlet dairesinde çalışan katip Cavit Bey'in öğle yemeği sonrası uykuya dalma çabası anlatılır. Yüzüne örttüğü mendilin altında hayallere dalar ve kendisini, hayatındaki maddi sıkıntılardan, çocuklarının okul masraflarından kurtulmuş, hatta önemli bir makama gelmiş biri olarak hayal eder. Bu kısa ve sade hikâye, sıradan bir insanın hayal dünyasına sığınarak gerçeklikten nasıl uzaklaştığını gösterir.
Ana Baba: Yoksul bir ailenin yaşamından bir kesit sunar. Hikaye, anne ve babanın çocuğunun hayatındaki önemini ve bu zorlu yaşam koşullarında bile aile bağlarının ne kadar kıymetli olduğunu işler.
Celile: Bir sağlık evinde kalan bir hasta ve başhemşire Celile arasındaki ilişkiyi konu alır. Hasta, başhemşirenin katı ve sert tavırlarından rahatsız olur. Ancak daha sonra Celile'nin yaşadığı hayal kırıklıklarını ve zorlu hayat hikayesini öğrenince, aralarındaki buzlar erir ve dostluk kurarlar. Hikaye, ön yargılardan kurtulmanın ve empati kurmanın önemine vurgu yapar.
Müdürün Züğürtlüğü: Bir mahalle muhtarının köylüden zorla para alması üzerine, Kaymakamlığa şikayet edilmesiyle gelişen olayları anlatır. Hikaye, yöneticilerin halkla olan ilişkilerini ve Esendal'ın gözlem yeteneğini ortaya koyar.