Çilekler ve Kırmızı Pikseller

Bu fotoğrafta tek bir tane bile kırmızı piksel bulunmuyor! Yani görselin herhangi bir parçasının "kırmızı renkte" olduğunu iddia etmemiz için hiçbir somut nedenimiz bulunmuyor. Ancak çilekleri yine de kırmızı görüyorsunuz, öyle değil mi? Ama bu nasıl olur? 

Japonya'daki Ritsumeaikan Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nde profesör olan ve bir göz yanılgısı uzmanı olan Akiyoshi Kitaoka tarafından eşinin yaptığı bir çilekli pastadan yola çıkarak yaratılan bu illüzyon, 2015 senesinde tüm Dünya'ya yayılan "siyah-mavi elbise" ile benzer bir göz yanılgısına dayanıyor: renk sabitliği (kimi kaynakta "renk değişmezliği" ya da "renk farksızlığı" olarak da geçmektedir).

Ancak buna geçmeden önce, size fotoğrafta hiç kırmızı renk olmadığını aşağıdaki ek görsel ile ispatlayalım. Bu görselin sağ tarafındaki kutucuklar, fotoğrafın en kırmızı gözüken bölgelerinden Photoshop aracılığıyla alınan piksel değerlerinin büyük kutulara yansıtılmasını gösteriyor. Görülebileceği üzere en kırmızı gözüken kısımlar bile aslında gri veya yeşilimsi gri; ancak kesinlikle kırmızı değil!

Hatta gelin fotoğrafa yaklaşalım ve nasıl göründüğüne bir bakalım. Okurlarımızdan Mehmet İkizceli, en kırmızı gözüken çileğe yakınlaşıp bir görüntü almış, karşısına çıkan bu:

Aynı bölgeye biraz daha yaklaştığımızda ise şöyle bir görüntü karşımıza çıkıyor:

Bunu ispatlamanın bir başka yolu ise görsele gerçek bir kırmızı renk dahil etmek ve bu kıyası görmektir. Ayrıca, gerçekten kırmızı olan çilekler üzerine, illüzyonu yaratan görselin ana tonunu ekleyerek de aradaki farkı görebiliriz. Okurlarımızdan Ersin Bilgi'nin paylaştığı görselde bu durum görülmektedir:

Hatta illüzyonun yaratıcısı Akiyoshi Kitaoka tarafından paylaşılan orijinaline de bakalım, aradaki farkı anlamak için:

Dolayısıyla emin olabiliriz: Bu görselde "kırmızı" olarak tanımlayabileceğimiz tek bir piksel bile bulunmuyor! İyi ama bu durumda nasıl oluyor da çilekleri kırmızı görüyoruz? Ulusal Göz Enstitüsünden Bevil Conway şöyle diyor:

Bu fotoğraf, açık bir şekilde son derece akıllıca manipüle edilmiştir. Bu sayede nesneler renksiz (akromatik) ya da gri olarak gözükmesi gerekirken, beynin yaptığı düzeltme nedeniyle renkli gibi görünürler. Çileklerin bulunduğu fotoğraf mavimsi bir katmanla kaplandığı için, beyniniz diyor ki 'Bu şeyleri gördüğüm ortamdaki ışık kaynağı mavi bir desene sahip, dolayısıyla her bir pikselden bu mavimsi katmanı çıkaracağım'. İşte çilekleri kırmızı görüyorsunuz, çünkü gri bir pikselden, maviye yönelik beklentiyi çıkardığınızda renk skalasında kırmızıya ulaşırsınız.

Okurlarımızdan fotoğrafçı Cüneyt Özdaş ise şöyle izah ediyor:

Bu algı, beyin ortamı aydınlatan ışığın rengini tahmin edip ona göre beyaz ayarı yaptığı için oluyor. Buna yanılgı demiyorum çünkü beyin çalışması gerektiği gibi çalışıp ışık rengi + cisim albedosu ayrışımı yapıyor. Sonrasında ise ışık rengini çöpe atıp albedo'yu algılıyor.

Albedo, bir yüzey üzerine düşen ve o yüzeyden geri yansıyan ışığın oranına verilen isimdir. 

Fotoğrafın paylaşılmasından beri hem Evrim Ağacı üzerinde, hem de uluslararası medyada birçok kişi bu tonlamanın CMYK ve RGB arasındaki farktan kaynaklandığını, RGB analizi yapılacak olursa kırmızı unsurların renk içerisinde bulunduğu yönünde eleştiriler getirdiler. Örneğin okurlarımızdan Yalın Başay, şöyle diyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Göz yanılması değil bu. Görselde kırmızı var, hatta tamamen gri diyerek paylaştığınız piksellerde de kırmızı var. Görselin çeşitli yerlerindeki piksel değerlerini aşağıda gösterdim. piksellerin kırmızı değerleri diğerlerine göre azaltılmış yalnızca.

Bir diğer okurumuz ise fotoğrafın kırmızı kanalına odaklanarak ortaya çıkardığı şu görsellerle içeriği eleştirdi:

Ancak bu eleştiriler, ele aldıkları konunun görselle olan ilişkisi bakımından doğru değil, çünkü beyazdan siyaha kadar her renk RGB skalasında tanımlanabilir ve arada kalan renklerin büyük bir çoğunluğunda belli başlı kırmızı (R) bileşenleri bulunacaktır. Bu illüzyonun iddiası, fotoğrafta hiçbir rengin olmadığı, dolayısıyla hiçbir rengin R değeri bulunmadığı değildir. İllüzyonun iddiası, görselde "kırmızı" olarak tanımlanabilecek hiçbir pikselin bulunmamasına rağmen (yakınlaştırılmış görüntülerle bunu ispatlamıştık), beynimizin çileği baya baya "kırmızı" görüyor olmamızdır. Bu tip eleştiriler ile ilgili ise Özdaş şöyle diyor:

[RGB analizi veya bilgisayarlı renk işlemi yapanlar], renk kavramı ile renk bileşeni (İng: primary color) kavramını birbirine karıştırıyor. Gri içinde kırmızı bulmanız, renk oluşturmak için RGB bileşeni (İng: primary) kullandığınız içindir. Aynı griyi sarı + mavi karıştırarak da elde edebilirsiniz ya da yeşil ile magentayı karıştırarak... RGB renk oluşturma (İng: color reproduction) sistemlerinden sadece birisi, arasında hiç kırmızı olmayan birkaç değişik lazer ile de bu görüntüyü elde edebiliriz.

Dolayısıyla konunun bilgisayarlı manipülasyon yöntemleri ile kırmızı bileşen bulup bulamamak ile bir ilgisi yok. Önemli olan, daha önceden de ispatladığımız üzere, bu fotoğrafta "kırmızı" olarak tanımlayabileceğimiz bir kısmın yapısal olarak bulunmuyor olması; ancak beynimizin yine de "kırmızı" olarak tarif edebileceğimiz bir algıyı yaratıyor olması. Bilkent Üniversitesi Astronomi Topluluğu'nda çalışmış, Bilkent Elektrik ve Elektronik Mühendisliği mezunu olan, şimdi ise ODTÜ Fizik Bölümü'nde okuyan okurlarımızdan Çağatay Kerem Dönmez ise bu eleştirilerin hatasını şu şekilde ifade ediyor:

Bir renge kırmızı diyebilmek için öncelikle RGB'de kırmızının baskın olması lazım. İllüzyonu çürütmek için tespit edilen RGB değerlerinin çoğunda kırmızı-yeşil-mavi hemen hemen aynı - ki bu da zaten griye tekabül ediyor. Ama yeşille mavi daha fazla olduğu için o renkler yeşil/mavimtrak gri çıkıyor. Mesela alttaki resimde solda 200'ün üstünde "kırmızımsı" olan renk bariz yeşildir.

Bu noktada bir diğer tartışma, bir rengin hangi noktada kırmızı olup, hangi noktada kırmızı olmadığı üzerine... Kırmızı kanala dair görselleri hazırlayan okurumuz, aynı zamanda şöyle söylüyor:

Elbette bir görselde kırmızı kanal olması kırmızı rengin varolduğu anlamına gelmiyor. Bembeyaz bir görüntü de kırmızı kanal içermek zorundadır. Burada kırmızılığı mavi ve yeşilden daha baskın olan pikseller var. Ancak bu şekilde muz paylaşsam onu da kırmızı görürdük. Bir de kırmızının nerede başlayıp nerede bittiği de apayrı bir tartışma konusu. Mesela aşağıdaki görsel tam olarak hangi noktada gri oluyor?

Bu illüzyon, 2015 yılındaki "Mavi-Siyah Elbise" de benzerdir. O fotoğrafta da ışık kaynağının rengi açık olmadığı için, insanların beyinleri farklı renkler görmüştür.