Năm 2024 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong nỗ lực bảo tồn di sản văn hóa của Việt Nam, khi nhiều di sản độc đáo được ghi danh tại UNESCO, cùng với sự sửa đổi luật di sản văn hóa nhằm nâng cao quản lý và bảo vệ.
Trong năm này, di sản lễ hội Vía Bà Chúa Xứ tại núi Sam đã chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Sự công nhận này không chỉ là niềm tự hào của cộng đồng mà còn tạo động lực lớn cho công tác bảo tồn tại địa phương. Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hiện tại, Việt Nam có hơn 40.000 di tích và gần 70.000 di sản văn hóa phi vật thể được kiểm kê, trong đó có 34 di sản được Ghi danh tại UNESCO.
Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) được Quốc hội thông qua ngày 23.11.2024 đã thể hiện một bước ngoặt quan trọng trong chính sách văn hóa của Việt Nam. Luật mới này nhằm tháo gỡ những khó khăn trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, đồng thời thúc đẩy quyền tự chủ cho các địa phương trong vấn đề này. Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, TS Hoàng Đạo Cương, nhấn mạnh: "cần tổ chức thực hiện tốt, có hiệu quả Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) 2024".
Bên cạnh những thành tựu đạt được, năm 2024 cũng cho thấy những thách thức trong công tác bảo tồn. Được cho là nhận thức xã hội đối với di sản văn hóa không đồng đều, nhiều cộng đồng vẫn chưa thực sự tham gia vào công tác bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa này. Điều này cần được khắc phục qua việc tăng cường tuyên truyền và giáo dục về di sản.
Các di sản văn hóa không chỉ góp phần tạo ra cho du lịch mà còn liên quan mật thiết đến sự phát triển kinh tế của nhiều địa phương. Những di sản văn hóa, như các lễ hội, đã trở thành điểm đến hấp dẫn thu hút đông đảo du khách, từ đó thúc đẩy kinh tế địa phương tăng trưởng mạnh mẽ.
Công tác bảo tồn di sản không chỉ dừng lại ở ghi danh hay tôn tạo mà còn đòi hỏi một chiến lược phát triển bền vững hơn. Theo một báo cáo từ Bộ Văn hóa, công tác tái đầu tư cho các di tích vẫn còn hạn chế, đôi khi không tương xứng với giá trị văn hóa mà họ đại diện. Vì lý do này, cần xây dựng các chương trình hợp tác với các tổ chức quốc tế để áp dụng các mô hình quản lý hiệu quả và thực hiện các dự án phát triển cộng đồng.
Nếu Việt Nam thực sự muốn bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa của mình, việc tăng cường hợp tác giữa các cấp chính quyền địa phương và cộng đồng là thiết yếu. Chỉ khi người dân địa phương nhận thức được giá trị của di sản, họ mới chủ động tham gia vào công tác bảo tồn và phát huy giá trị ấy.
Chúng ta cần tổ chức nhiều sự kiện văn hóa hơn nữa để quảng bá và nâng cao nhận thức trong cộng đồng. Theo chia sẻ từ một quan chức, “các di sản văn hóa đã trở thành những điểm đến hấp dẫn du khách”, cho thấy sự cần thiết phải phát triển du lịch văn hóa.
Thông qua những nỗ lực vừa qua và trong tương lai, Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế của mình trên bản đồ văn hóa quốc tế. Những công trình bảo tồn sẽ không chỉ giúp gìn giữ những gì quý giá từ quá khứ, mà còn định hướng cho các thế hệ sau hiểu và trân trọng văn hóa của dân tộc mình.
Với những giá trị đó, Việt Nam hy vọng sẽ tiếp tục có thêm nhiều di sản được ghi danh trên các bảng danh sách quốc tế và thu hút sự quan tâm từ cộng đồng quốc tế, qua đó bảo vệ được bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc mình cho các thế hệ mai sau.
