Mezhepler neye göre ayrılmışlardır?

hocam şu bir gerçek her din belli bir yaşam tarzının benimsenmesini ister. ama bu yaşam şartları hiç bir yerde aynı olmaz. şunu demek istiyorum ki, mesela müslümanlık dini için konuşalım. Arabistan'daki yaşanan müslümanlıkla, İran'daki birbirinden farklı, Pakistan'dakiyle Türkiye'de yaşanan müslümanlık birbirinden farklı. onu geçtim Türkiye'de bile doğu-batı arasındaki Müslümanlık ve din anlayışı bile çok farklı.

Bütün ülkeler bir din benimserken kendi kültüre ve geleneklerine bağlı olarak bir değişim geçirir. mesela Timur, şu ünlü fillerle Yıldırım Bayazit'i esir alan büyük Timur Han, Moğol-Türk inancıyla karmaşık bir İslam dini inancına sahipti. yani temelde Kuran'a inanıyordu ama bunun yanında Şamanist gelenekleri ve inanışlarının bir kısmını da devam ettiriyordu. yani o dönemin Arap Müslümanlığıyla büyük farklar vardı.

yani dinde çok yorumlamaya bağlı olduğundan büyük farklılıklar kaçınılmaz oluyor. mezhepler yani hanefilik, sünnilik gibi mezhepler ise bazı anlaşmazlıklar ve savaşlardan sonraki dönemlerde ortaya çıkmıştır. mesela şu ünlü köpek hikayesini bilirsiniz. "Hz muhammet bir gün köpek sevmiş sonra da abdest almıştır." bu olaydan sonra bazı insanlar demiş ki "köpek sevmek abdesti bozar. bu demektir ki köpek kirli bir hayvandır. köpeklerle ilgili bazı yasaklar olmalı" bir başka taraf da "hayır, Hz muhammed zaten abdest alacaktı, almadan önce köpek sevdi o kadar. köpekler kirli değildir, yasaklara gerek yoktur." 2 farklı mezhebin görüşleri bu şekilde çelişir.

sonuç olarakdinlerin toplumlara ve kültürlere göre değiştiği bir gerçektir. dini yaşama tarzının farklılık göstermesi kaçınılmazdır. bazı olaylar ve bazı dini konulardaki anlaşmazlıklar farklı görüşleri doğurur. bu farklı görüşlere göre insanlar mezhep olarak ayrışmışlardır. ayrıca dini görüşlerde farklılıkların olması dinen bir ayrışmanın olduğu anlamına gelmez.

Bir su, beş farklı hastaya göre nasıl beş hüküm alır;

şöyle ki: Birisine, hastalığının türüne göre su ilâçtır, tıbben vâcibdir.

Diğer birisine, hastalığı için zehir gibi muzırdır; tıbben ona haramdır.

Diğer birisine, az zarar verir; tıbben ona mekruhtur.

Diğer birisine, zararsız menfaat verir; tıbben ona sünnettir.

Diğer birisine ne zarardır, ne menfaattir; âfiyetle içsin, tıbben ona mubahtır.

İşte gördüğümüz gibi burada bir hak 5 tane hüküm aldı

Beşi de haktır.

Denilebilir mi ki;

"Su yalnız ilâçtır, yalnız vâcibdir, başka hükmü yoktur."

İşte bunun gibi, İlahi hükümler de mezheblere İlahi hikmetin sevkiyle o mezhebe uyan kişilere göre değişir,

hem hak olarak değişir ve herbirisi de hak olur, faydalı olur.

Meselâ, İmam-ı Şafiî'ye uyanlar, çoğunlukla Hanefîlere nisbeten köylülüğe daha yakın olup cemaatı bir tek vücud hükmüne getiren toplum hayatı da eksik olduğundan, herbiri bizzât Allahın huzurunda kendi derdini söylemek ve hususi arzularını istemek için, imam arkasında Fatiha'yı birer birer okuyorlar.

Hem tamamen haktır ve tam hikmettir

İmam-ı A'zam'a uyanlar, çoğunlukla İslâmî hükûmetlerin çoğu, o mezhebi kabul etmesiyle medeniyete, şehirliliğe daha yakın ve toplum hayatına alışmış olduğundan;

bir cemaat, bir şahıs hükmüne girip,

bir tek adam(yani imam) herkes adına söyler; (yani Fatiha okur)

Cemaat kalben imamı tasdik ve rabt-ı kalb edip, imamın sözü bütün cemaatin sözü hükmüne geçtiğinden, Hanefî Mezhebi'ne göre imam arkasında Fatiha okunmaz.

Okunmaması tamamen hak ve tam hikmettir.

Hem meselâ, madem şeriat, nefsi terbiye eder.

Elbette çoğunluğu köylü ve amelelikle meşgul olan Şafiî Mezhebi'ne göre

"Kadına temas ile abdest bozulur,

az bir necaset(pislik) zarar verir."

Çoğunluk itibariyle toplum hayatına giren, medenî şeklini alan insanlar, uydukları mezheb-i Hanefîye göre

"kadına dokunmak abdesti bozmaz,

bir dirhem kadar necasete izin var."

İşte bir amele(köylü,çalışan) ile bir efendiyi nazara alacağız.

Amele, çalışma tarzı itibariyle başka kadınlarla temasa ve bir ocak yanında oturmaya ve pis şeylerin içine karışmaya müsait olduğundan;

tabiat ve nefsi meydanı boş bulup temas ve kendini pisliğe bulastırabilir.

Onun için, şeriat onların hakkında,

o teması ve bulaşmayı önlemek için,

"Abdest bozulur, temas etme;

namazını iptal eder, bulaşma"

manevî kulağında bir semavî ses çınlattırır.

Amma o efendi, (namuslu olmak şartıyla) çalışma tarzı itibariyle,

Yabancı kadınlara temasa müptela değil,

pis şeylerle de kendini o kadar bulaştırmaz.

Onun için şeriat, mezheb-i Hanefî namıyla ona şiddet ve azimet göstermemiş;

ruhsat tarafını gösterip, hafifleştirmiştir.

"Elin dokunmuş ise, abdestin bozulmaz;

hicab edip, kalabalık içinde su ile istinca etmemenin zararı yoktur.

Bir dirhem kadar necasete fetva vardır." der, onu vesveseden kurtarır.

İşte denizden iki damla sana misal.. onlara kıyas et..

Fakat bununla birlikte şu hakikati unutmamalıyız;

Mezhepler şeriatın fer'i mesele dediğimiz yani esasa yardım eden tamamlayan ama esas olmayan meselelerde içtihad eder ve farklılık gösterebilir.

Yoksa esas meselede bütün hak mezhepler ortaktır.

Yani Namaz oruç abdest ve kesin hükümler hepsinde aynıdır.

Namazda kıraat hepsinde farzdir.

Ama Hanefî de cemaatle kılarken imam cemaat adına okur.

Şafi de herbiri kendi okur.

Yüzde doksan ortaktır.

Kesin hükümler mezheplere göre değişmez.^[1]