Tat reseptörleri esasında yoğunlukla dilimizde bulunan ve tuzlu, tatlı, acı, ekşi ve umami tatları hissetmemizi sağlayan kimyasal algılayıcılardır. Fakat uzun bir süredir araştırmacılar bu reseptörlerin sadece dilimizde bulunmadığından haberdardı. Bugüne kadar araştırmacılar, kelimelerin tam anlamıyla, ağzımızdan anüsümüze kadar her yerde tat reseptörleri bulmayı başardılar: mide, pankreas, akciğer, beyin gibi nice organda... Son olaraksa bu tat reseptörlerinin testislerde de bulunduğu tespit edildi!

Ne yazık ki, dilimizdekilerin aksine değişik organlarımızdaki tat reseptörlerinin tam olarak ne işe yaradığını henüz bilemiyoruz. Monell Kimyasal Duyu Merkezi'nden araştırmacı Bedrich Mosinger, Business Insider dergisine şunları söyledi:

Okyanuslar gerçekten devasa ve hayat kaynayan yerler. Ancak hala okyanusların küçük bir kısmı hakkında bilgi sahibiyiz. Yapılan araştırmalar ile her geçen gün yeni bilgiler öğrenmeye devam ediyoruz. Bu seferki keşif ise Porto Riko yakınlarında keşfedilen bu jelatinimsi hayvan oldu.

Deep Discoverer isimli robot bu türün videolarını ilk olarak 2015 yılında kaydetti. NOAA Fisheries bilim isimleri Micheal Ford ve Allen Collins, bunu fark ettiler ve yeni olarak tanımladılar. 2015 yılında fark edilen bu hayvanın yeni bir tür olduğunu kanıtlamak için yapılan çalışmalar sonuç verdi ve ilk kez yüksek çözünürlüklü bir video kullanılarak yeni bir tür tanımlanmış oldu.

Feromonlar, her yeni araştırmayla önemleri daha da artan ve daha ilginç sonuçlar veren, vücudumuzdan dışarıya salgılanan hormonlardır. Bu makalemizde, feromonlara ve türlerine değinecek, evrimsel önemlerinden bahsedeceğiz. Ayrıca bunu ilginç ve çok tartışılan bir örnekle ele alacağız: Eğer ki yurtta kaldıysanız veya birçok hemcinsinizle bir arada uzun süre bulunduysanız, dişilerde üreme döngüsünü belirleyen menstrüal döngünün (adet döngüsünün) bir süre sonra senkronize olduğunu fark edebilirsiniz (ve tabii ki arkadaşlarınızla açık açık konuşuyorsanız).

Bu konu, uzun bir süredir hem psikologların hem biyologların hem de evrimsel biyologların oldukça ilgisini çekmektedir. Günümüzde, bu konu halen şiddetle tartışılmaktadır ve herhangi bir sonuca varılamamıştır. Yine de, bu makalemizde, bu olgunun olası çıkarımlarını ve evrimle ilginç ilişkisini analiz etmek istiyoruz. Bu konunun, makalemizin asıl konusu olan olan feromonların anlaşılması ve henüz tartışılmakta olan bir konunun evrimsel analizinin nasıl çok taraflı yapılması gerektiğinin örneklenmesi açısından faydalı olacağını düşünüyoruz. Öncelikle, kadın yurtlarında oldukça meşhur olan bu olguyu açıklayarak başlayalım:

Optik illüzyon, göz veya beynin çalışma prensiplerinin doğal veya yapay şekillerde manipüle edilmesi, kandırılması veya yanıltılması yoluyla, gerçekte olandan farklı bir görüntü, renk veya hareket algılama olarak tanımlanabilir. Görsel bir yanılsama yaşadığımızda, orada olmayan veya orada olan bir şeyi farklı bir şekil veya renkte görebiliriz. Algılama ve gerçeklik arasındaki bu kopukluk nedeniyle görsel yanılsamalar, beynin fiziksel dünyayı yeniden yaratmada başarısız olabileceği yolları gösterir. Algıladığımız şey aslında zihnimizin yaptığı yorumdur. Bu yorumlar gerçekle uyuşmadığı zaman optik illüzyonlar oluşmuş olur. Aslında bir bakıma kandırılmış oluruz.

Siz de mutlaka bir optik illüzyon deneyimlemişsinizdir; çünkü insanlık, evrimsel tarihi boyunca bu tür yanılgılara bolca düştü. Zihnimizin, gördüğümüz nesneler hakkında aceleci çıkarımlar yaptığını zaten pareidolia gibi konular nedeniyle biliyoruz. İllüzyonların fark edilmesine dair ilk kaynaklar, Antik Çağ'a kadar gidiyor. Örneğin MÖ 350'de Aristoteles, “Duyularımıza güvenilebilir ancak kolayca kandırılabilirler” derken, muhtemelen bu tür illüzyonlardan ve yanılgılardan bahsediyordu. Bu yazımızda, çeşitli hareketli fotoğraflardan (GIF) ve sabit fotoğraflardan oluşan çok sayıda göz yanılgısını sizlerle paylaşacağız. Yazımızın sonunda da neden böyle bir deneyim yaşadığımızı biraz daha detaylı izah edeceğiz.

Viagra ve diğer cinsel bozukluk ilaçlarının tıp dünyasında kullanılmaya başlanması cinsellik açısından gerçekten bir devrim yaratmıştı. Belirli sorunlardan dolayı veya yaşa bağlı ereksiyon problemi yaşayan kişiler, artık bu soruna boyun eğmeden gerekli ilaç ve tedavilerle mutlu bir cinsel hayat yaşayabiliyorlardı.

Ancak ereksiyon problemi yaşayanlara verilen bu ilaçlar bazı kişilere bütüncül bir çözüm sunamıyor. Diğer yandan kalp-damar hastalıkları ve tansiyon gibi sorunları olan insanlara reçete edilemiyorlar.^[1] Bu nedenle Viagra gibi erektil disfonksiyonu iyileştiren ilaçlardan yararlanamayan insanlar için karpuz yemek doğal ve iyi bir çözüm olabilir!

Günümüzde halen evrimin bilim insanları tarafından "şüpheyle yaklaşılan" ve "kabul edilmemiş", sadece bir "teori" olan, dolayısıyla "ispatlanamamış" bir "düşünce" olduğuna dair söylentiler halk arasında dolaşıyor, dolaştırılıyor. Bu işteki ilk tuhaf taraf, biyoloji ve ilgili dallarda çalışmalar yapan tüm bilim insanlarının %95'inden fazlası (kimi kaynağa göre %99 civarı) evrimi kabul etmektedir (buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan ve benzerlerinden bilgi alabilirsiniz). Diğer gülünç taraf, bir doğa yasasını, bir bilim insanının bilimsel bir temelde reddedebileceğini iddia etmekten kaynaklanıyor. Tabii şu anda bilimin içinde olmayan toplumlarda evrimin neden yasa olduğu bilinmediği, Evrim Teorisi'nin ne olduğunun anlaşılmadığı ve "evrim" ile "Evrim Teorisi"nin birbirinden farklı şeyler olduğu algılanamadığı için, bu tür sanrılar da kısmen anlayışla karşılanabilmektedir. Ancak sözü edilen bu konularda bir miktar bilgi edinen kişiler, evrimin bilimsel düzlemde reddedilebilir bir kavram olmadığını kolayca göreceklerdir. Yani birilerinin evrimi reddetmesi, kütleçekimini reddetmesi kadar absürttür. İkisi de benzer şekillerde gözlenmiş, test edilmiş, algılanmıştır. İki konuyla ilgili de teoriler bulunmaktadır; ancak bir doğa yasası ile, o yasaya yönelik bilimsel teori birbirine karıştırılmamalıdır. Evrimin doğada gerçekleştiği tartışılabilir bir konu değildir. Tıpkı bıraktığımız topların yere düşüp düşmediği gibi... Ancak bu yasaların neden ve nasıl işlediği elbette tartışılabilir; zaten gözlem ile bilim arasındaki fark da buradadır diyebiliriz. Herkes gözlem yapar; ancak sadece "neden" ve "nasıl" diye sorabilenler bilim üretebilirler. Teoriler de, bu sorulara aranan cevaplardan doğarlar. Tüm bunları öğrenmek için, 3 yazıdan oluşan Bilimsel Yöntem yazı dizimiz okunabilir.

Bu makalemizde ise halk arasında evrimle ilgili yanlış anlaşılmalardan ziyade, bilim düşmanlarının kendilerini haklı çıkarmak için bilimsel cemiyeti de sahtekar bir şekilde yanlarına çekme çabalarına değinmek istiyoruz. Halk üzerinde, sanki evrim bilim camiasında kabul edilmiyormuş, büyük bir ret varmış, bilim insanları evrimi umursamıyormuş gibi bir algı yaratılmaya çalışılmaktadır. Bu elbette saçmalıktır. Ancak kimi zaman, bu tür iddiaların saçmalıklarını görmek için, çarpıcı verilerden söz etmek faydalı olmaktadır. Biz de burada, tüm Dünya'daki bilim insanlarını çatısı altında toplayan bir bildiriyi ve bu bildiriye imza atan kurumları inceleyeceğiz.

Elinizdeki sıradan bir taşla deney yapalım. Arkadaşlarınızla aranızda kim daha uzağa atabilir diye bir yarış düzenlediğinizi düşünün. Belki de en kuvvetli olanın kazanacağını düşünüyorsunuz. Fakat burada güç kadar zeka da devrede. Çünkü taşı atarken kullanacağınız yöntem, belki de onu uçuracak en büyük güç olacak. Peki sıradan bir taş atmanın roket bilimi ile ne ilgisi var? İşin içine girince, taş atmanın bir roketin uzaya fırlatılmasıyla ne kadar çok ortak noktası olduğunu görebiliriz.

Her şeyin bir bilimi vardır ve evet, taş atmanın da bir bilimi var. İşte burada devreye fizik kanunları giriyor. Bir taşın havada nasıl ve ne kadar süreyle kalacağını ve nihayetinde ne kadar uzağa gideceğini belirleyen pek çok değişken var. İlk olarak, Taşın elden çıktığı zamanki ilk hızı taşın havada ne kadar süre kalacağını belirlediği gibi ne kadar uzağa gideceğini de belirler. Ancak önemli diğer faktör taşın hangi açı ile atıldığıdır. Zemine dik hayali bir çizgi ile zemin arasını eşit iki alana bölen 45 derecelik açı ile taş hem havada en uzun süre kalacaktır hem de en uzağa gidecektir.

Ortalama bir insanın özellikle boy açısından büyümesi yaklaşık olarak 20 yaşında sonlanır. Bir diğer deyişle, 20 yaşından sonra bir insanın gözlenebilir biçimde uzaması pek olası değildir (bazı istisnalar olsa da).

Leğen kemiği genişliği, boy uzunluğunun doğrudan bir sınırlayıcısıdır. Hastalıklı durumlar haricinde, leğen kemiği genişlemeden boy uzaması mümkün değildir. Dolayısıyla leğen kemiğinin genişleme kapasitesinin zaman içinde nasıl değiştiğine bakmak, boy uzamasının ne zaman durduğunu tespit edebilmemizi sağlar.

Pentagon'un yapay zekayı platformlarına güvenli bir şekilde entegre etme çabasında önemli bir gelişme olarak, yapay zeka ile güçlendirilmiş sürücüsüz bir savaş uçağı, 2023 yılında Kaliforniya üzerinde ilk kez bir insan pilotla it dalaşına girdi. 

Kim galip geldi? Ne yazık ki yetkililer, "ulusal güvenlik" gerekçesiyle bunu açıklamıyor. Ancak DARPA'nın ACE olarak adlandırılan Hava Muharebe Evrimi programının program yöneticisi Yarbay Ryan Hefron, yapay zekanın testler boyunca çeşitli senaryolarda "iyi bir performans gösterdiğini" söylüyor:

Gözlerimiz bir resim gördüğünde, beyninize bir görüntü gönderir ve beynimizin onu anlamlandırması gerekir. Ama bazen beynimiz yanlış anlayacaktır ve sonuç optik bir yanılsamadır. Optik illüzyonlar, beynimize oyun oynayan ve algımızı şaşırtan resimlerdir. Işığa, görüş açısına veya resmin çizilme şekline bağlı olarak, orada olmayan şeyleri görebiliriz. Optik illüzyonlar, tarihin başlangıcından itibaren, insan deneyiminin bir parçası olmuştur. Antik Yunanlılar, yarattıkları tapınaklarının görünümünü mükemmelleştirmek için optik illüzyonlardan yararlandılar. Daha yakın zamanda ise, grafik sanatlarının gelişmesi ile çok daha fazla illüzyon karşımıza çıkmaya başladı. Bunlar arasında, yanılsamalar dünyasında benzersiz ve oldukça yeni bir tür oluşturan “imkansız şekiller” vardır. İmkânsız şekiller gerçek hayatta var olamayacak ancak iki boyutlu düzlemde ifade edilebilen, fizik kurallarına aykırı geometrik şekillerdir. Penrose üçgeni veya imkansız üçgen olarak isimlendirilen bu üçgen, ilk olarak 1934’te İsveçli sanatçı Oscar Reutersvärd tarafından tasarlandı. Kendisi bu resmi henüz 18 yaşındayken Latince dersinde rastgele karalamalar yaparken yarattı. Üçgen, 1950’lerde, bir psikiyatrist olan Lionel Penrose ve onun oğlu Nobel ödüllü matematikçi Sir Roger Penrose tarafından bağımsız olarak yeniden keşfedilince daha yaygın bir ilgi gördü. İkili 1958 yılında konu ile ilgili bir de kitap kaleme aldılar.

Penrose bu üçgeni ilk başlarda üç çubuk olarak isimlendirmişti. Ancak daha sonraları onun adıyla Penrose üçgeni olarak anıldı. Ancak elbette, bu imkansız şekillerin yaygınlaşması Hollandalı grafik sanatçısı M. C. Escher’in eserlerinde bu nesnelere de yer vermesi sayesinde oldu. Aslında Penrose’da bu üçgeni 1954 yılında Escher tarafından verilen bir konferansa katıldıktan sonra ortaya çıkarmıştı...