Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Sosyal Davranışlar, Beynimizi Değiştiriyor!

Sosyal Davranışlar, Beynimizi Değiştiriyor!
5 dakika
1,936
Tüm Reklamları Kapat

Bütün hayvanlar hayatta kalmak, sosyal ve fiziksel ortamlarında başarılı olmak amacıyla dâhil oldukları sosyal sistemler ile etkileşim içinde olmalıdırlar. Bu etkileşim karşımıza iki şekilde çıkar: rekabet ve işbirliği. Aynı türden hayvanlar eş bulma, besin alanını koruma gibi konularda rekabet ederken; tehlike oluşturan diğer türlerle mücadele gibi konularda işbirliği yaparlar. Bu iki olgu hayvanlarda toplumsal davranışları belirler. Bu açıdan bakıldığında psikoloji ya da etoloji fark etmeksizin davranışsal yelpazenin hem psikolojik hem toplumsal hem biyolojik bir bütün olarak ele alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Bir davranışın biyolojik temellerini anlamak, davranışı sergileyen organizmanın ihtiyaçlarını ortaya koyacaktır.

Rekabet içeren toplumsal davranışlar sonucunda bireyler, üyesi oldukları sosyal sistemlerde statü değişiklikleri yaşarlar. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar, bu statü değişikliklerinin beyinde ve organizmanın gen ifadesinde de çeşitli değişiklikleri de beraberinde getirdiğini gösteriyor.

Tüm Reklamları Kapat

Russell D. Fernald tarafından yapılan bir çalışmada Afrika’daki Tanganyika Gölü’nde yaşayan Çiklit balık familyasına ait Astatotilapia burtoni (eski adıyla Haplochromis burtoni) balık türünün sosyal davranışları incelenmiştir. Astatotilapia burtoni'lerin bu etkileşimleri yukarıda da bahsettiğimiz gibi beyinde değişiklikler meydana getiriyor. Ayrıca çalışmada kullanılan model organizmalarda erkek bireylerin oluşturduğu rekabete dayanan sosyal sistemin birtakım belirli sosyal becerileri gerektirdiği ortaya çıkmıştır.

A. burtoni'lerin Sosyal Sistemleri

Astatotilapia burtoni türünün erkek bireyleri, aralarında hızlıca geçiş sağlanabilen ve sosyal statüleri tarafından kontrol edilen iki fenotipe sahiptir: üreme yeteneğine sahip dominant erkekler ve üreme yeteneğinden yoksun dominant olmayan erkekler. Dominant erkekler parlak renklere sahiptir, kendi besin alanlarını agresif bir şekilde korurlar ve dişi A. burtoni’lere kur yapabilme becerisine sahiptir. Çarpıcı bir şekilde baskın olmayan erkekler soluk renklidir. Ve dominant erkeğin bulunduğu ortamlarda “eril” dış görünümlerini terk edip dominant erkeklere tehdit oluşturmadıklarına dair onları ikna etmeye çalışırlar.

Tüm Reklamları Kapat

Gözle görülebilen bu fiziksel farklılıklar, sosyal statüye bağlı olarak başlıca fizyolojik farklılıkları yansıtır. Astatotilapia burtoni erkekleri bir fenotipten diğerine geçiş yaparken siyah çizginin belirmesi, vücut renginin parlaklığı ve davranış değişiklikleri gibi bazı değişimler birkaç dakika içinde gerçekleşir.

Sosyal Statünün Beyinde Meydana Getirdiği Değişiklikler

Gonadotropin Salgılayıcı Hormon -Gonadotropin releasing hormone, ilerleyen kısımlarda GnRH olarak geçecektir- organizmanın büyümesini, üremesini ve metabolik işlevlerini düzgün yerine getirmesini sağlar. Diğer tüm omurgalılarda beyindeki GnRH nöronları üremeyi kontrol ederken Astatotilapia burtoni'lerde üreme erkek sosyal statüsünden etkilenen GnRH nöronları tarafından düzenlenir.

Astatotilapia burtoni erkeklerinin yaşadıkları fenotip değişiklikleri, beyindeki GnRH nöron boyutlarını ve GnRH üretimini etkilemektedir. Birçok sosyal sistemde de görüldüğü üzere dominant olan erkeklerin testosteron hormon düzeyi yüksek olup kortizol adı verilen stres hormonu düşüktür ve bu durum dominant olmayan bireylerde tam tersi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Dominant olmayan bir Astatotilapia burtoni erkeklerinin davranış repertuvarı sadece iki davranış ile sınırlıyken sosyal statülerinin yükselmesi üzerine on yedi farklı davranışı sergileyebilir duruma hızlıca gelir. Dominant olmayan bir erkeğin sosyal statüsü yükselirken beyninde üreme yeteneklerini ortaya çıkaran birtakım eylemler yaşanır: GnRH nöronları hacmini sekiz kat arttırır ve GnRH peptidinin üretimi hızla artar.

Bununla birlikte, kendi sistemi içerisinde dominant bir erkek, kendisinden daha güçlü ve büyük erkek Astatotilapia burtoni'lerin olduğu bir sosyal sisteme dâhil olduğunda bir dakikadan kısa bir sürede parlak rengini kaybederek diğer dominant olmayan erkek ve dişilerin arasına katılır. GnRH içeren nöronlar, hacminin sekizde biri kadar küçülür ve daha az GnRH mRNA'sı ve peptidi üretir. Ve bu da üreme yeteneklerini kaybetmesine yol açar.

Sosyal Statü ve Gözlemleme Yeteneği İlişkisi

Diğer tüm hayvan gruplarında olduğu gibi Astatotilapia burtoni'lerde de bir koloninin parçası olmak onları yiyecek bulma konusunda rekabete sokarken, düşmanlardan kaçınma konusunda iş birliği yapmalarını sağlar. Bu noktada Astatotilapia burtoni erkekleri kendilerine savunulabilir besin alanları ve "dost" arayışına girer. Bu dost bulma arayışı, karşı tarafın davranışlarını ve etkileşimlerini gözlemleme yeteneğiyle ilişkilidir. Bu gözlemler diğer Astatotilapia burtoni'lerin gelecekte dost veya düşman mı olacağına dair bilgileri içerir.

Türdeş Savaşları ve Gözlemlere Etkisi

Dominant olmayan her A. burtoni erkeğinin nihai amacının bir parçası sosyal statülerini yükseltip üreme yeteneğine sahip dominant bir erkek olmaktır. Ve bu amaç için evrimleşmiş davranışları kullanarak arkadaşlar bulmaktır. A. burtoni erkekleri gözlemlerinden yararlanıp bilişsel zincirlemeler kurarak hiyerarşideki yerlerini kestirmeye ve buna bağlı olarak eril davranışlarını sergileme ya da gizleme yollarına başvururlar.

Tanganyika Gölü'ndeki A. burtoni kolonilerinin boyutu birkaç düzineden yüzün üzerine kadar ulaşabilmektedir. Bu sayı koloninin besin kaynaklarının kaç balığı destekleyebileceğine bağlı olarak değişmektedir. Erkek A. burtoni'ler, kendi besin alanlarını tehdit eden düşmanlarla savaşmak zorunluluğundadır. Bununla birlikte kolonilerini büyütmek, yeni besin alanları bulmak amacıyla kendilerinden zayıf bir besin alanı sahibi ile karşılaştıklarında da savaşmak durumundadır.

Tüm Reklamları Kapat

Çalışmanın bir başka bulgusu da A. burtoni balıklarının kendi besin alanlarını korumak ya da besin alanlarını büyütmek amacıyla savaşmak dışında türdeş erkekler arasındaki bu savaşları gözlemledikleridir. Bu gözlemler aracılığıyla çıkarımlarda bulunarak kendi potansiyel kavgalarının sonuçlarını tahmin etmeye çalışırlar. Piaget'in bilişsel gelişim kuramında da üzerinde durduğu kavramlardan biri olan "geçişli çıkarım" gibi "A ile B balığının kavgasını izleyen C balığı, kimin galip geldiğini dikkatle izleyerek kendisini A ve B balıkları arasında bir güç sırasına koyar." Bu sayede yukarıda da belirtildiği üzere saldırgan tavırlarını gizleyerek ya da saldırgan tavırlar sergileyerek hayatta kalmaya çalışırlar.

Dişilerin Eş Seçimi ve Etkileri

Peki, dişi A. burtoni'ler eş seçimlerinin erkeklerin davranışlarından etkileniyor mu? Evet, etkileniyorlar. Russell D. Fernald'ın çalışmasına göre üreme çağında olan dişiler dominant ve saldırgan tavırlar sergileyen erkekleri seçmektedir.

Erkekler arasındaki bir kavgayı gören ve kazanan erkeği seçmiş 13 dişi A. burtoni'den yalnızca ikisinin eş seçimini değiştirdiği, kavgaya şahit olup kaybeden erkeği seçen 12 dişide 11'inin seçimini değiştirip kazanan erkeğe yöneldiği aşağıdaki tabloda görülebilmektedir. Bu tablodan çıkarılabilecek başka bir bulgu da dişi A. burtoni'ler bu kavgaları izlediğinde erkeklerin saldırgan davranışlarını artırdığıdır.

Sonuç olarak hayvanlarla yapılan çalışmaların insanlara uyarlanmasında pek doğru sonuçlar elde edilmese de söz konusu sosyal sistemler ve statü olduğunda evrimsel süreçte kazanılmış yeteneklerin ve yaşanan değişikliklerin anlaşılmasına ışık tutabileceği kabul edilebilir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
20
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 7
  • İnanılmaz 4
  • Muhteşem! 2
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 19:39:18 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5229

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
O. Başyurt, et al. Sosyal Davranışlar, Beynimizi Değiştiriyor!. (17 Eylül 2017). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5229
Başyurt, O., Bakırcı, Ç. M. (2017, September 17). Sosyal Davranışlar, Beynimizi Değiştiriyor!. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5229
O. Başyurt, et al. “Sosyal Davranışlar, Beynimizi Değiştiriyor!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 17 Sep. 2017, https://evrimagaci.org/s/5229.
Başyurt, Osman. Bakırcı, Çağrı Mert. “Sosyal Davranışlar, Beynimizi Değiştiriyor!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, September 17, 2017. https://evrimagaci.org/s/5229.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close