Paylaşım Yap

Mikroevrim ve Makroevrim: Harfler ve Renkler Üzerinden Basit Evrim Anlatımı!

Mikroevrim ve Makroevrim: Harfler ve Renkler Üzerinden Basit Evrim Anlatımı! Brand Gradients
6 dakika
33,498
Evrim Ağacı Akademi: Biyolojiye Giriş Yazı Dizisi

Bu yazı, Biyolojiye Giriş yazı dizisinin 7. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrim Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al

Aşağıda göreceğiniz, evrimin nasıl işlediğini öğretmek amacıyla hazırladığımız bir metindir. Lütfen üşenmeden, baştan sona kadar okuyunuz. Ayrıca lütfen bu yazıyı okurken sitemizi Gece Modu'nda kullanmadığınızdan, yani sadece bu yazıya mahsus olmak üzere içeriği Gündüz Modu'nda okuduğunuzdan emin olunuz. Yan veya alt menülerimizi kullanarak gece/gündüz modunu değiştirebilirsiniz.

Renklerle Evrimi Anlamak...

Eğer başta kıpkırmızı renkte bir metne sahipsek ve metnin rengini her harfte azıcık değiştirmeye karar verirsek, bu renk değişimi çok çok az fark edilebilir olabilir; ama bu, yine de ölçülebilir bir değişimdir! Örneğin, metindeki harflerin HEX kodlarına veya RGB değerlerine bakarak, istediğiniz iki harf arasındaki farkın ne kadar olduğunu tam olarak ölçebilirsiniz. Yazı renginin bu noktaya kadar halen kırmızı olduğunu düşünebiliriz; ancak ortada bir renk değişimi olduğu bellidir. Eğer yazmayı yeterli uzunlukta sürdürürsek, bu yazıya dışarıdan bakan biri tam olarak hangi harfte rengin kırmızı olmayı bırakıp, kahverengi olduğunu tespit edebilir miydi? Metin devam ettikçe, harf rengi de "mikroevrimleşmeye" devam ediyor; ancak göreceğiniz üzere, kırmızıyla tamamen alakasız bir renge ulaşacağız!

Burada ne anlatmaya çalıştığımızı anlıyorsunuz: Türlerin özelliklerinde meydana gelen değişimlerin ufak olması, değişimler "birikimli" olduğu müddetçe tamamen önemsizdir! Yani her ufak değişim, kendisinden önceki diğer ufak değişimlerin üzerine ekleniyorsa, bir özellik atasal versiyonundan tamamen farklı bir duruma evrimleşebilir. Bu süreçte birçok ara basamaktan geçer ve bu basamakların hiçbiri, kendisinden bir önce gelen harften dikkate değer miktarda farklı değildir. Ancak değişim yaşanmaktadır; tür, farklılaşmaktadır.

Elbette "yeşil" veya "kırmızı" dediğimiz rengin yazılımsal renk kodu karşılığını (örneğin HEX kodu aralıklarını) herkesin hemfikir olacağı şekilde belirleyecek olursak, "ara renklerin" tam olarak nerede bitip, nerede başladığını tespit edebiliriz. Ancak dikkat edin: Bu kategorizasyon neredeyse tamamen keyfidir! Sadece anlatım ve sınıflandırma kolaylığı sağlaması amacıyla yapılır. Aslen kesintisiz (süreğen) olan süreci, kendi belirlediğimiz özellik aralıklarına göre daha ufak parçalara böleriz. Böylece iletişim kolaylığı sağlarız.

İşte türler için yaptığımız da budur: Doğada türler, atasal formlarından kademeli ve yavaş bir şekilde evrimleşirler. Biz, olay yerine sonradan gelmiş detektifler olarak, evrimin nasıl yaşandığını anlamaya çalışırız ve etrafımızda gördüğümüz türleri belirli özelliklerine göre kategorize ederiz. Fakat bizim nasıl kategorize ettiğimiz, sonucu değiştirmez: En nihayetinde atasal bir tür, çok yavaş ve birikimli bir şekilde, nesilden nesle farklılaşarak ve sayısız ara türden geçerek, yepyeni özelliklere sahip türlere evrimleşmektedir. Bu ara türlerin her biri kendince özgün türlerdir; hiçbiri yamuk yumuk olmak zorunda değildir. Hatta bunlar, diğer türlerin karışımı bile değildir. Bunlar, ataları ile torunları arasında bir köprü görevi gören, kendine özgü nitelikleri olan ve bu nitelikleri, hem atalarını hem torunlarını bir miktar yansıtan türlerdir. İşte türlerde ufak değişimlerin nesiller boyu birikmesi sonucu meydana gelen büyük, gözlenebilir değişimlere "makroevrim" deriz. Mikroevrim, uzun vadede makroevrimi yaratır. Damlaya damlaya göl olur! Bu, kaçınılmazdır!

Gördünüz mü? Genel yanlış anlaşılma; evrimin bir filin bir fareden bir anda meydana geldiğini söylediğini düşünmektir. Filler farelerden evrimleşmemiştir ya da son halleriyle var olmamışlardır! Ya da hata, aptalca bir şekilde, bir insanın bir maymundan doğuverdiğine inanmaktır. İnsanlar, günümüzdeki hiçbir maymun türünden evrimleşmemiştir! Makroevrim (veya evrim), bu değildir!

Makroevrim ile mikroevrim arasında sadece tek bir fark vardır ve bu fark, kelimelerin ön eklerinden gelmektedir: Makro ve mikro! Bunların her ikisi de evrimin ta kendisidir; sadece gözleyebileceğiniz ölçekler farklıdır. Mikroevrim, türlerde meydana gelen küçük değişimlerdir. Daha kısa zaman aralıklarında gözlenebilirler. Makroevrim ise, bu küçük evrimsel değişimlerin uzun bir zaman dilimi içinde birikmesiyle oluşan büyük evrimsel değişimlerdir. Bunları gözlemek için daha geniş zaman aralıklarını, kimi zaman milyonlarca yıllık zaman dilimlerini kullanmanız gerekir. Buna rağmen, bugüne kadar makroevrimi genlerle, fosillerle ve laboratuvar şartlarında yapılan gözlemlerle bile gözlemeyi başardık!

Şimdi size soruyoruz: Bu metni okuyan siz, yukarıdaki iki paragrafta ilk olarak hangi harfin "yeşil" değil de "mor" olduğunu bize söyleyebilir misiniz? Bu metinde "kırmızı" renk, tam olarak hangi sözcükte artık "kırmızı" olmayı bırakmıştır? Yazıdaki renk değişimindeki her bir basamak, kendisinden bir önce gelen basamağa bağlı olarak evrimleşmiştir; ancak biz, kıpkırmızı bir harften başlayarak, mosmor harflere ulaşmayı başardık!

Umuyoruz ki bu anlatım, yeterince süre tanındığında, mikroevrimin makroevrime neden olamayacağını düşünmenin ne kadar mantık dışı olduğunu anlamanızı sağlayacaktır.

Pekala... Şimdi söyleyin: Bu metindeki "ilk mor" sözcük hangisi? Bu paragrafın başındaki ilk sözcük ilk harfi olan "P" harfi ile ikinci harfi olan "E" harfi arasındaki ara form nerede?!

Şunu asla unutmayın: Eğer makroevrimin yaşandığını kabul etmiyorsanız, şu anda okuduğunuz sözcüğün halen kırmızı renkte olduğunu iddia ediyorsunuz!

Bazı Ek Bilgiler ve Sık Sorulan Sorulara Cevaplar

Görebileceğiniz üzere bu metinde, mikro değişimlerin nasıl makro değişimler yaratabileceği, yazı renginden yola çıkarak anlattık. Burada, biyolojik evrim ile ilgili anlaşılması gereken temel analojileri daha da netleştirmek için adım adım inceleyecek olursak:

  • Yazıdaki bir harften diğerine geçiş, popülasyon bazındaki nesil değişimini ifade eder. Her bir harfte, bir nesil atlanır. Yani yazı okundukça, zaman içerisinde de ileriye gidilmektedir. Dolayısıyla değişim, atalardan torunlara (veya geçmişten geleceğe) doğru, her bir harfte bir nesil atlayarak izlenmektedir.
  • Harflerin rengi, biyolojik popülasyonlar içindeki genetik bir dağılımı anlatmak için kullanılmaktadır. Dolayısıyla renk değişimi, popülasyon içerisindeki gen/özellik dağılımı değişimini göstermektedir. Bu da, evrimsel değişimin ta kendisidir. Evrimin tanımını öğrenmek için bu yazımızı okuyabilirsiniz.
  • Görselin gücü, ata (bir önceki harf) ile torun (bir sonraki harf) arasındaki farkın neredeyse fark edilemeyecek kadar küçük olmasından ileri gelmektedir. Gerçekten de, biyolojik evrim sürecinde de değişimler büyük sıçramalarla olmaz. Torun türler, atalarına her zaman büyük oranda benzerler. Bu yüzden dedelerimiz insandır, torunlarımız da insandır; ancak yeterince mesafeyi açacak olursanız, aynı evrimsel hat üzerinde ele alacağınız iki birey birbirinden oldukça farklı olabilecektir. Mikroevrim ile makroevrim arasındaki fark budur; yukarıdaki metin bunu renkler üzerinden ispatlamaktadır. Bu konuyla ilgili detaylı bir yazımızı buradan okuyabilirsiniz.
  • Bu harf rengi evrimi benzetimindeki bir hata, evrimin zincir şeklinde ilerlediğine yönelik anlatımı kullanıyor olmasıdır. Halbuki evrim böyle zincirleme bir şekilde, her torun her atadan aynı yönde farklılaşacak biçimde ilerlemez. Bir ağaç gibi ilerler. Bunu buradaki yazımızda anlatmıştık. Ancak şu da unutulmamalıdır: Bu ağaç şeklindeki ilerlemenin dallarından birine yakınlaştırma ("zoom") yapacak olursanız, sadece o dala özgü olarak daha zincirleme gibi gözüken bir ilerleme gözlersiniz. Dolayısıyla betimleme, bu farktan haberdarsanız tamamen doğrudur. Yani bu görselde gösterilen, ata konumundaki bir türden, doğrudan doğruya torun bir türün evrimidir. Genellikle biyolojik evrimde ata türden birden fazla torun tür evrimleşir. Ancak buradaki görsel, tek bir türün bir diğerine evrimini ele almaktadır. Yazı daha da fazla paragrafa bölünseydi ve ayrı yazılar altında kaydedilseydi, her paragraf aynı ata renkten çıkıp, bir noktada dallanıp (paragraflar oluşup), sonra kademeli olarak farklı renklere gidecek olsaydı daha gerçekçi bir anlatım olabilirdi. İleride buna yönelik de bir çalışmamız olabilir; ancak böyle bir yazıyı okumak zor olacaktır.
  • "İlk harf nereden geldi?" sorusunun cevabı, Abiyogenez Kuramı'nın alanıdır. İlk canlılığın nasıl başladığı, evrimin gerçekliği veya geçerliliğinden bağımsızdır. Buna rağmen, ilk canlılık da biyolojik evrime benzer bir süreç olan kimyasal evrim yoluyla başlamıştır. Daha fazla bilgi için buradaki yazı dizimizi okuyabilirsiniz.
  • "Kırmızı harf durduğu yerde maviye dönüşür müydü?" sorusuna cevap vermek anlamsızdır. Zira "duran" bir şey yoktur. Değişim, durmayan tek şeydir. Burada anlatılan da, nesiller bazındaki değişimdir. Zaten eğer ki nesil ilerleyişi "duracak" olursa, türün sonu gelmiş demektir. Bu durumda da evrimden bahsedilemez.

Mikroevrimden makroevrime geçişle ilgili daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

doi: 10.47023/ea.bilim.1832

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Biyolojiye Giriş Yazı Dizisi

Bu yazı, Biyolojiye Giriş yazı dizisinin 7. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrim Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
171
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 137
  • Muhteşem! 61
  • Bilim Budur! 51
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 35
  • Merak Uyandırıcı! 34
  • Umut Verici! 24
  • İnanılmaz 20
  • Güldürdü 8
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Üzücü! 0
  • Korkutucu! 0

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 09:25:13 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1832

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Mikroevrim ve Makroevrim: Harfler ve Renkler Üzerinden Basit Evrim Anlatımı!. (3 Ocak 2014). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1832 doi: 10.47023/ea.bilim.1832
Bakırcı, Ç. M. (2014, January 03). Mikroevrim ve Makroevrim: Harfler ve Renkler Üzerinden Basit Evrim Anlatımı!. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://doi.org/10.47023/ea.bilim.1832
Ç. M. Bakırcı. “Mikroevrim ve Makroevrim: Harfler ve Renkler Üzerinden Basit Evrim Anlatımı!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 03 Jan. 2014, https://doi.org/10.47023/ea.bilim.1832.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Mikroevrim ve Makroevrim: Harfler ve Renkler Üzerinden Basit Evrim Anlatımı!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 03, 2014. https://doi.org/10.47023/ea.bilim.1832.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close