Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Jüpiter Nedir? Jüpiter Hakkında Neler Biliyoruz?

Jüpiter Nedir? Jüpiter Hakkında Neler Biliyoruz?
8 dakika
49,111
Evrim Ağacı Akademi: Güneş Sistemi ve Gezegenler Yazı Dizisi

Bu yazı, Güneş Sistemi ve Gezegenler yazı dizisinin 28. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Güneş Sistemi İçin Bir Kılavuz: Güneş Sistemi İçindeki Cisimler Hakkında Neler Biliyoruz?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Jüpiter Güneş Sistemi'nde 5. sırada yer alır ve en büyük gezegendir. Jüpiteri'n kütlesi, Güneş Sistemi'ndeki diğer tüm gezegenlerin kütlesinin toplamından 2 kat büyüktür. Jüpiter'in dışarıdan bakıldığında görülen çizgileri ve kıvrımları; soğuk, rüzgarlı, amonyak ve su buharlarıyla kaplı, hidrojen ve helyumdan oluşan atmosferinde bulunur. Hepimizin fotoğraflarda gördüğü Jüpiter'deki "Büyük Kırmızı Nokta" olarak adlandırılan fırtına, Dünya'dan daha büyüktür.

Jüpiter'in etrafı 79 adet kendi uydusuyla çevrilidir. Bilim insanlarının ilgisini en çok Galileo Uyduları ile çekmektedir. Bu uydular ismini 1610 yılında Galileo Galilei tarafından keşfedildiği için almıştır. Galileo uyduları isimleri; IO, Europa, Ganymede ve Callisto'dir. Ayrıca Jüpiterin de halkaları vardır. Ancak Satürn'ün halkaları gibi buzdan değil tozdan oluşmakta ve daha soluktur. Bu yüzden görünmesi de bir o kadar zordur.

Tüm Reklamları Kapat

Boyutu ve Uzaklığı

Jüpiter'in yarı çapı 69.911 km'dir. Dünyadan 11 kat daha geniştir. Örnek verecek olursak, eğer Dünya 10 kuruş büyüklüğünde bir madeni para olsaydı, Jüpiter onun yanında bir basketbol topu olurdu.

Jüpiterin Güneş'e olan uzaklığı 778 milyon kilometredir. Bu 5.2 au (astronomik mesafe) yapar. 1 astronomik mesafe Dünya ile Güneş arasındaki uzaklıktır. Güneşten çıkan ışınlar Jüpitere 43 dakika ulaşır. Yani o mesafe ışık hızıyla gidilecek olursa, yolculuk 43 dakika sürer.

Tüm Reklamları Kapat

İskoçya'nın Edinburgh kentinde bulunan bir Jüpiter işareti. Jüpiter, Dünya'ya en yakın olduğu zaman 588 milyon kilometre, en uzak olduğu zaman 968 kilometre uzaktadır. Sanıyoruz işarette olabileceği en uzak mesafe, hata payıyla birlikte verilmektedir.
İskoçya'nın Edinburgh kentinde bulunan bir Jüpiter işareti. Jüpiter, Dünya'ya en yakın olduğu zaman 588 milyon kilometre, en uzak olduğu zaman 968 kilometre uzaktadır. Sanıyoruz işarette olabileceği en uzak mesafe, hata payıyla birlikte verilmektedir.

Yörünge ve Rotasyon

Jüpiter, Güneş Sistemi içerisinde en kısa gün uzunluğuna sahip gezegendir. Jüpiter için bir gün 10 saat sürer. Bu Jüpiter'in kendi etrafında bir tur atması için gereken süredir. Jüpiter'in Güneş etrafında 1 tam tur atması için gereken süre ise 12 Dünya yılıdır (ya da 4333 Dünya günü).

Jüpiter Güneş etrafında dönerken yalnızca 3 derecelik bir eğim yapar. Bu demek oluyor ki, Jüpiter diğer gezegenlerdeki gibi çeşitli mevsimler yoktur. Dünya'da ise bu eğim 23.5 derecedir ve mevsimleri oluşturan faktör budur.

Jüpiter öylesine büyüktür ki, gezegenin yörüngesinin merkezi diğer gezegenlerinki gibi Güneş'in yarıçapı boyunca bir noktada değil, Güneş'in yarıçapının 1.07 katı uzakta bir noktadadır. Bu konuyu daha iyi anlamak için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Jüpiter'in Güney Yarımküre'ye doğrudan bakıldığında nasıl göründüğünü anlamak isteyen bilim insanları, Cassini Uzay Aracı'nın gönderdiği 18 fotoğrafı birleştirerek bu kareyi elde ettiler. Bu fotoğraflar, Cassini'nin Satürn'e doğru giderken, 2000 yılında Jüpiter'e uğraması sırasında çekilmişti.
Jüpiter'in Güney Yarımküre'ye doğrudan bakıldığında nasıl göründüğünü anlamak isteyen bilim insanları, Cassini Uzay Aracı'nın gönderdiği 18 fotoğrafı birleştirerek bu kareyi elde ettiler. Bu fotoğraflar, Cassini'nin Satürn'e doğru giderken, 2000 yılında Jüpiter'e uğraması sırasında çekilmişti.
Star Talk

Oluşumu

Güneş'in 4.5 milyar yıl önce oluştuğu sırada yerçekimi girdap gibi dönen gaz ve toz bulutlarını çekerek Jüpiter'in şeklini oluşturdu. Jüpiter, Güneş'in oluşumundan sonra kalan kütlenin çoğunu bünyesine kattı ve güneş sistemindeki diğer cisimlerin toplam malzemesinden 2 kat daha büyük bir cisim oldu. Aslında Jüpiter, bir yıldızla aynı içeriğe sahiptir ancak ateşlenecek kadar büyük değildir.

Yapısı

Daha önce bahsettiğimiz üzere Jüpiterin yapısı bir yıldız yapısına benzer. Bu yüzden Jüpiter'in çoğunlukla hidrojen ve helyum yapısı Güneş'e de benzer. Atmosferin derinliklerinde, basınç ve sıcaklık artar. Bu basınç artışı sebebiyle hidrojen bir sıvıya sıkıştırılır. Bu Jüpiter'in güneş sistemindeki en büyük okyanusa sahip olmasını sağlar. Ancak bu okyanus su ile değil, hidrojen ile doludur. Bilim insanları gezegenin derinliklerinde basıncın büyüklüğünden kaynaklı olarak, hidrojen atomlarının elektronları sıkılarak oluşan elektron dolu sıvının bir metal gibi iletken olabileceğini düşünüyorlar. Jüpiter'in hızlı dönüş hızı, bu bölgedeki elektrik akımlarını sürdürdüğü ve gezegenin güçlü bir manyetik alanını oluşturduğu düşünülmektedir. Jüpiter'in tamamen katı ya da kalın, sıcak ve yoğun bir çorba kıvamında bir merkeze sahip olup olmadığı henüz bilinmiyor. Merkezin çoğunlukla demir ve silikat minerallerinden oluşan 50.000 derece Santigrat olabilceği düşünülüyor.

Loïc Hommel tarafından tasarlanan bu görselde, eğer ki gezegenimiz Jüpiter'in bir uydusu olsaydı gökyüzümüzün kabaca nasıl gözükeceğini görüyoruz.
Loïc Hommel tarafından tasarlanan bu görselde, eğer ki gezegenimiz Jüpiter'in bir uydusu olsaydı gökyüzümüzün kabaca nasıl gözükeceğini görüyoruz.
Loïc Hommel

Yüzey

Bir gaz devi olarak bilinen Jüpiter, aslında gerçek bir yüzeye sahip değildir. Gezegen daha çok dönen gazlar ve sıvılardan oluşmaktadır. Jüpiter yüzeyine bir uzay aracı indirecek olursak buna uygun bir yüzey bulamayız. Hatta basınç ve sıcaklıktan dolayı bir araç uçurmayı denersek bile, gezegene uçmaya çalışan araç erir ve buharlaşır. Bu konuda çok daha kapsamlı bilgi için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Kimi zaman başka gezegenlerin uydularından gezegenler nasıl gözükürdü diye merak ediyor olabilirsiniz. Sonuçta bizim tek bildiğimiz, Ay'dan Dünya'nın nasıl gözüktüğü. Fakat Dünya ile Ay boyutça o kadar da farklı gök cisimleri değil; en azından Jüpiter ve Io arasındaki farkı düşünecek olursanız. Bu iki gök cismi arasında 422.000 kilometre civarında bir mesafe vardır; yani Ay ile Dünya arasında olandan birazcık fazla... Ancak Dünya'nın çapı Ay'ınkinden sadece 3.6 kat fazlayken, Jüpiter'in çapı Io'dan 38.4 kat fazladır! Bu nedenle Jüpiter, Io'nun gökyüzünün önemli bir bölümünü kaplamaktadır!
Kimi zaman başka gezegenlerin uydularından gezegenler nasıl gözükürdü diye merak ediyor olabilirsiniz. Sonuçta bizim tek bildiğimiz, Ay'dan Dünya'nın nasıl gözüktüğü. Fakat Dünya ile Ay boyutça o kadar da farklı gök cisimleri değil; en azından Jüpiter ve Io arasındaki farkı düşünecek olursanız. Bu iki gök cismi arasında 422.000 kilometre civarında bir mesafe vardır; yani Ay ile Dünya arasında olandan birazcık fazla... Ancak Dünya'nın çapı Ay'ınkinden sadece 3.6 kat fazlayken, Jüpiter'in çapı Io'dan 38.4 kat fazladır! Bu nedenle Jüpiter, Io'nun gökyüzünün önemli bir bölümünü kaplamaktadır!

Atmosfer

Jüpiter'in dışarıdan görünümü renkli bulut grupları ve lekelerden oluşan bir duvar halısı gibidir. Muhtemelen gaz devinin gökyüzü içerisinde dolaşan 3 farklı bulut katmanı var. En üstteki bulut muhtemelen amonyak buzu kaplı bir buluttur. Orta katmanı ise amonyum hidrosülfür kristallerinden oluşur. En içteki bulut katmanı ise muhtemelen buz ve sıcak su buharından oluşur.

Jüpiter boyunca kalın bantlar halinde gördüğünüz canlı renkler, gezegenin daha sıcak olan iç kısımlarından yükselen kükürt ve fosfor içeren gazların bulutsu parçalarıdır. Jüpiter'in hızlı dönüşü, güçlü jet akışları oluşturarak bulutları karanlık ve aydınlık olarak ayırır.***

Tüm Reklamları Kapat

Fırtınaları yavaşlatacak sağlam bir yüzeye sahip olmayan Jüpiter, lekeleri yıllarca sürebilir. Yoğun fırtınalar geçiren Jüpiter, ekvatorda saatte 539 km'ye kadar ulaşan bir düzineden fazla rüzgarla süpürülmektedir. Dev gezegende Büyük Kırmızı Nokta isimli fırtına, 300 yıldır devam ediyor ve Dünya'dan 2 kat büyüklüktedir. Daha yakın zamanlarda, Büyük Kırmızı Nokta'nın yarısı büyüklüğünde yeni bir fırtına oluştuğu gözlemlendi. Bu fırtınaya Küçük Kırmızı Nokta ismi verildi. Henüz bu fırtınanın ne kadar köklü bir fırtına olacağı bilinmiyor.

Jüpiter'in "Gözü" Olarak Bilinen Dev Fırtına'daki "Gözbebeği"!

NASA'nın meşhur Hubble teleskobu, Nisan 2014'te Jüpiter'in gerçek renkli fotoğraflarını çekerken, Jüpiter'in de dosdoğru "onlara baktığını" fark etti! Jüpiter'in üzerinde dev bir göz gibi gözüken, aslında Jüpiter'in ekvatorunun 22 derece güneyinde yer alan bir antisiklonik fırtınanın ortasında, simsiyah bir karaltı gördüler. Jüpiter'deki bu fırtınadan 1635 yılında Leander Banditus'un gözlemlerinden beri haberdarız. Bu fırtına, "kalıcı bir fırtına" olarak tanımlanıyor ve "Kırmızı Dev Nokta" olarak isimlendiriliyor. Her 6 Dünya gününde (her 14 Jüpiter gününde) 1 tur atıyor. Doğu-batı yönünde 24.000 ila 40.000 kilometre arasında bir genişliğe, kuzey-güney yönünde ise 12000-14000 kilometre uzunluğuna sahip.

Ancak burada ilginç olan, bu fırtına değil, çünkü dediğimiz gibi, asırlardır bildiğimiz bir şey. Ancak ortasındaki kapkara nokta, pek aşina olmadığımız bir durum. Aslında bilim insanları için buna benzer bir görüntü çok nadir görülen bir durum değil. Çünkü bu, bir "ay tutulması"ndan ibaret. Jüpiter'in uydularından Ganymede, Io, Europa ve Callisto'nun gölgeleri sık sık Jüpiter üzerine vuruyor. Ancak bu fotoğrafı özel kılan, bu gölgenin tam Kırmızı Dev Nokta'nın üzerindeyken Hubble tarafından yakalanması. Bu sefer gölgesi düşen, Ganymede idi... 

Yaşam İhtimali

Jüpiter'in ortamı, muhtemelen yaşam için hiç elverişli bir yer değil. Bu gezegeni karakterize eden sıcaklık, basınç ve gezegeni oluşturan malzemeler büyük olasılıkla organizmaların adapte olamayacağı kadar sert ve değişkendir.

Tüm Reklamları Kapat

Jüpiter gezegeni yaşam için pek elverişli olmasa da uyduları için aynı durum geçerli değildir. Europa, güneş sisteminde Dünya harici bir yerde yaşam olma ihtimali en yüksek yerlerden biridir. Buzlarla kaplı yüzeyi altında yaşam izlerine rastlayabileceğimiz kocaman bir okyanus olduğu biliniyor.

Uyduları

Jüpiter, 4 büyük uydu ve daha bir çok küçük uydu ile adeta ikinci bir güneş sistemi oluşturmuştur. Jüpiter'in kayıtlara geçmiş 79 adet uydusu vardır.

Jüpiter'in 4 büyük uydusu (Io, Europa, Ganymede, Callisto) ilk olarak 1610 yılında ilkel teleskopuyla Galileo Galilei tarafından keşfedildi. Bu dört uydu günümüzde Galilean uyduları olarak biliniyor ve Güneş Sistemi'ndeki en büyüleyici yerlerdendir.

Io uydusu güneş sistemi içerisinde volkanik olarak en etkin bölgedir. Ganymede, Güneş Sistemi içerisindeki en büyük uydudur ve Merkür gezegeninden bile büyüktür. Callisto'nun yüzeyindeki kraterlerin sayısındaki azlık bize iç aktivitesinin düşüklüğünü gösteriyor. Europa'nın buzlarla kaplı yüzeyi altındaki devasa okyanus ise bize orada bir yaşamla karşılaşabileceğimizi işaret ediyor.

Halkaları

1979 yılına kadar Jüpiter'in halkaları olduğunu bilmiyorduk. Ancak Voyager 1 aracı bize bir sürpriz yaptı. Halkalar küçük ve koyu parçacıklardan oluştuğu için , Güneş ışınlarının Jüpiter'in arkasından gelmesi dışında gözlemlememiz çok zordu. Uzay aracından elde edilen verilere göre halkalar, Jüpiter'in uydularına çarpan meteorların çıkarttığı toz parçacıkları tarafından oluşmuştur.

Gutenberg
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Güneş Sistemi ve Gezegenler Yazı Dizisi

Bu yazı, Güneş Sistemi ve Gezegenler yazı dizisinin 28. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Güneş Sistemi İçin Bir Kılavuz: Güneş Sistemi İçindeki Cisimler Hakkında Neler Biliyoruz?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
61
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 34
  • Merak Uyandırıcı! 24
  • Tebrikler! 16
  • İnanılmaz 15
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 13
  • Bilim Budur! 8
  • Güldürdü 2
  • Korkutucu! 2
  • Umut Verici! 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 01:26:15 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3685

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. E. Bakırcı, et al. Jüpiter Nedir? Jüpiter Hakkında Neler Biliyoruz?. (19 Ekim 2019). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3685
Bakırcı, Ç. E., Bakırcı, Ç. M. (2019, October 19). Jüpiter Nedir? Jüpiter Hakkında Neler Biliyoruz?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3685
Ç. E. Bakırcı, et al. “Jüpiter Nedir? Jüpiter Hakkında Neler Biliyoruz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 19 Oct. 2019, https://evrimagaci.org/s/3685.
Bakırcı, Çınar Ege. Bakırcı, Çağrı Mert. “Jüpiter Nedir? Jüpiter Hakkında Neler Biliyoruz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, October 19, 2019. https://evrimagaci.org/s/3685.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close