Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İnsan Ömrü Eskisine Göre Daha Uzun mu? Yoksa Sadece Bebekler mi Daha Az Ölüyor?

İnsan Ömrü Eskisine Göre Daha Uzun mu? Yoksa Sadece Bebekler mi Daha Az Ölüyor? YouTube
4 dakika
34,306
Tüm Reklamları Kapat

İnsan ömrünün uzamasıyla ilgili tartışmalarda genellikle hep iki taraf vardır. Taraflardan birisi, insan ömrünün aslında çok da fazla değişmediğini, sadece bilim ve teknoloji sayesinde antik zamanlara kıyasla bebek ölümlerini çok büyük oranda engellediğimizi ve bu sayede çok daha fazla insanın, daha uzun yaşlara kadar yaşayabileceğini savunur. Diğer tarafsa, gerek evrimsel olarak, gerekse de sağlıklı beslenme, tıbbi imkanlar, vb. nedeniyle gerçek beklenen ömür miktarının arttığını ileri sürer. Taraflardan hangisi haklıdır?

Zaman Geçtikçe İnsan Ömrünün Uzaması

Öncelikle, yıllardan yıllara ömrümüzün nasıl uzadığına bakalım. Türümüzün ömür beklentisiyle ilgili arkeolojik verilerden bir derleme yaparak, aşağıdaki gibi bir liste yapabiliriz. Listede, tarihi çağlar ve bazı kilit dönemler/coğrafyalar ile o çağdaki/coğrafyadaki Homo sapiens bireylerinin ortalama ömürleri verilmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

  • Üst Paleolitik (50.000-10.000 Yıl Önce): 32-39 yıl
  • Neolitik (10.200-3.000 YÖ): 20 yıl
  • Bronz ve Demir Çağları (3000-300 YÖ): 26 yıl
  • Klasik Yunan (MÖ 510-320): 28 yıl
  • Klasik Roma (MÖ 509-50): 20-30 yıl
  • Kolomb Öncesi Kuzey Amerika: 25-30 yıl
  • Orta Çağ İslami Halifelikleri (632-1453): En az 35 yıl
  • Orta Çağ Britanyası (400-1485): 30 yıl
  • Erken Modern Britanya (1500-1700): 25-40 yıl
  • 1900 Dünya Ortalaması: 31 yıl
  • 1950 Dünya Ortalaması: 48 yıl
  • 2010 Dünya Ortalaması: 67.2 yıl
  • 2018 Dünya Ortalaması: 72 yıl

Taraflardan Hangisi Haklı?

Peki bu değişimin nedeni nedir?

Aslında ikisi de, biraz haklıdır. Hiçbiri tamamen haklı ya da haksız değildir. İlk olarak şunu söyleyelim: ortalamada baktığımızda insan ömrü, türümüzün evrimleştiği son 250.000 yılda gerçekten de uzamıştır. Bu uzamanın birincil sorumlusu, taraflardan ilkinin savunduğu gibi bebek ölümlerinin çok büyük oranda engellenmesidir. Ancak en az birinci sorumlu kadar önemli olan ikincil bir faktör, artık vücudun fonksiyonlarını sürdürebilmesi için gerekli duyduğu ihtiyaçlara daha bilinçli, aktif ve etkili bir şekilde cevap verebiliyor olmamızdır. Bu sayede ömrümüz gerçekten de uzamaktadır. 

Tüm Reklamları Kapat

İkinci tarafın büyük oranda yanıldığı tek nokta, bu uzamanın evrimsel bir değişim olduğudur. Ömürlerimizin uzun olmasının evrimsel açıdan pek bir avantajı yoktur. Çünkü evrim, üreme anına kadarki hayatta kalma becerimizle ilgili bir mekanizmadır. Sosyal bir hayvan türü olarak insanda belki biraz da çocukların doğum sonrası bakımlarını yapabilecek zinde ebeveynleri olması avantaj sağlayacaktır. Ancak bu noktadan sonra, ömrün uzunluğu çok da büyük öneme sahip değildir. Bunu diyor olsak da, şunun altını da çizelim: Yine sosyal bir hayvan türü olmamızdan ötürü, "deneyimli yaşlıların" popülasyon içerisinde bulunması, hem ailelerin destek alması, hem de hayatta kalma açısından dolaylı bir katkı sağlıyor olması açısından atalarımıza avantaj sağlamıştır. Bu nedenle, uzun ömür belli bir avantaj sağlıyor olabilir. Fakat bu ömür miktarının evrimsel seçilim baskısı altında kalması o kadar zordur ki (çünkü ürediğiniz anda sizin evrimsel amacınız tamamlanmış olur; artık geri kalan ömrünüzü belirleyen genler üzerinde bir seçilim baskısı yok denecek kadar azdır), çoğu zaman bu miktarı belirleyen faktörler seçilimden ziyade şans faktörleridir (evrimin genetik sürüklenme mekanizması gibi). Dolayısıyla ömür miktarının artmasında bakacağımız ilk doğa yasası evrim değildir. Gerçekten de, atalarımız 20-30 yıl yaşıyor olmalarına rağmen vahşi hayatta başarıyla hayatta kalabilmişler, üreyebilmişler ve türlerini sürdürebilmişlerdir.

Bu durumda, ömür uzunluğunun artması daha ziyade bebek ölümlerinin azalması ve modern teknikler sayesinde daha etkili beslenebiliyor, sağlık sorunlarımızın üstesinden kat kat kolay gelebiliyor olmamızdır. Aklınıza hemen "İyi ama her şey yapay günümüzde; doğal bir şey kalmadı!" safsatası gelebilir. Bu ayrı bir yazının konusu olsa da, bunun pek doğru olmadığını söyleyelim. Çoğu zaman "Doğal yapaydan iyidir." algısı, hatalı ve bilimsel olarak geçersiz bir algıdır. Bu durum, ömürlerimizin uzaması konusunda da net bir şekilde kendini göstermektedir.

Çocuk ölümlerinin miktarı, ömrü etkileyen en kritik faktörlerden birisidir. Öyle ki, bir insanın yaşadığı yıl miktarı arttıkça, ömür beklentisi de artar. Çünkü çocuklukta çok muhtemel olan ölümü atlatmayı ve o evreden uzaklaşmayı başarır. Demograflar (insan popülasyonları üzeirnde çalışan istatistik bilimciler) doğum, ölüm ve göç gibi verilerden yola çıkarak yaşa bağlı doğurganlık veya ömür beklentisi gibi istatistiki sonuçları ortaya çıkarırlar. Ömür beklentisi (bir insanın ne kadar daha yaşayacağının istatistiki miktarı) konusunda, genellikle "yaşam tablosu" denen tablolar hazırlanır. Bu tablolara ihtiyaç duymamızın sebebi, ömür beklentisinin yaşa bağlı olmasıdır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Örneğin, ABD tarafından hazırlanan Sosyal Güvenlik Hesap Makinesi uygulamasından görebileceğiniz gibi, Temmuz 1990'da ABD'de doğan bir insanın ömür beklentisi (kabaca, "öleceği yaş" olarak düşünebilirsiniz):

  • Doğduğunda 75.22 yıl,
  • 25 yaşına ulaştığında 82.33 yıl,
  • 62 yaşına ulaştığında 86.2 yıl,
  • 67 yaşına ulaştığında 87.2 yıl,
  • 70 yaşına ulaştığında 87.9 yıldır.

Tabii ki, birey büyüdükçe ömür beklentisi artsa da, yaş ilerledikçe bu artış da giderek azalmaktadır.

Teknolojilerimiz gelişip, kendimizi daha da iyi tanıdıkça, bu ömür beklentisi daha da artacaktır. Elbette söz konusu değişim, yukarıda izah ettiğimiz gibi büyük oranda evrimsel bir değişim olmadığı için, bir noktadan sonra genetik özelliklerimiz tarafından çizilen sınırlara dayanmamız muhtemel olacaktır. O noktadan sonra, gen manipülasyonları veya evrimsel değişimler yaşanmadığı müddetçe, ne kadar zorlarsak zorlayalım ömrümüzü uzatmamız mümkün olmayacak ya da çok zor olacaktır. 

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
30
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 36
  • Muhteşem! 4
  • Bilim Budur! 4
  • Umut Verici! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Üzücü! 2
  • Güldürdü 1
  • İnanılmaz 1
  • İğrenç! 1
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • M. Solly. U.s. Life Expectancy Drops For Third Year In A Row, Reflecting Rising Drug Overdoses, Suicides Read More: Https://Www.smithsonianmag.com/Smart-News/Us-Life-Expectancy-Drops-Third-Year-Row-Reflecting-Rising-Drug-Overdose-Suicide-Rates-180970942/#Wlbklep28Hkwxgt5.99 Give The Gift Of Smithsonian Magazine For Only $12! Http://Bit.ly/1Cguigv Follow Us: @Smithsonianmag On Twitter. (3 Aralık 2018). Alındığı Tarih: 26 Mart 2019. Alındığı Yer: Smithsonian Institute | Arşiv Bağlantısı
  • SSA. Life Expectancy Calculator. (26 Mart 2019). Alındığı Tarih: 26 Mart 2019. Alındığı Yer: Social Security Administration | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. Life Expectancy. (24 Mart 2019). Alındığı Tarih: 26 Mart 2019. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • Reddit. What Was The Actual Average Lifespan Before Modern Medicine?. (1 Ağustos 2015). Alındığı Tarih: 26 Mart 2019. Alındığı Yer: Reddit | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 11:59:28 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3801

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. İnsan Ömrü Eskisine Göre Daha Uzun mu? Yoksa Sadece Bebekler mi Daha Az Ölüyor?. (2 Ağustos 2015). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3801
Bakırcı, Ç. M. (2015, August 02). İnsan Ömrü Eskisine Göre Daha Uzun mu? Yoksa Sadece Bebekler mi Daha Az Ölüyor?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3801
Ç. M. Bakırcı. “İnsan Ömrü Eskisine Göre Daha Uzun mu? Yoksa Sadece Bebekler mi Daha Az Ölüyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 02 Aug. 2015, https://evrimagaci.org/s/3801.
Bakırcı, Çağrı Mert. “İnsan Ömrü Eskisine Göre Daha Uzun mu? Yoksa Sadece Bebekler mi Daha Az Ölüyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, August 02, 2015. https://evrimagaci.org/s/3801.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close