Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İnsan Harici Maymunların da Kafasının Tası Atabiliyor!

İnsan Harici Maymunların da Kafasının Tası Atabiliyor!
4 dakika
2,807
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 10 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Şempanzelerin ve bonoboların da kararları istediği sonuçları vermediğinde öfkeleniyorlar; bu, duygularının seçimlerini etkilediği tek türün insanlar olmadığına dair ipuçları veriyor. 

PLoS One dergisinde 29 Mayıs 2013 tarihinde yayınlanan bir araştırmaya göre, bu insan olmayan şempanzeler, riskli bir seçim istedikleri gibi sonuçlanmadığında ya da elde etmeyi istedikleri bir ödülü elde edemediklerinde somurtuyor, sızlanıyor, kendilerini kaşıyor ve çevredeki objelere vuruyorlar. Alexander Rosati, Yale University’de doktora sonrası araştırmacısı (ve bu araştırmanın lideri) şöyle söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Hayvanlar, insanlar ve para ilişkisi benzeri ekonomik davranışlara girmeseler de, insanların ekonomik seçimler yaparken ortaya çıkardığı psikolojik yatkınlıklar hayvanlar ile paylaşılıyor gibi.

Duygusal Seçimler 

İnsanlar, mantığın gücüne sahiptir fakat bu mantığın gücünü her zaman kullandıkları anlamına gelmez. Karar vermeye dair yapılan çalışmaların bir çoğunda, özellikle karar verilirken kullanılacak veri karışıksa ya da eksikse, karar verilirken duyguların büyük bir rol oynadığı gözlemleniyor. Ayrıca karar verirken insanlar, bir olayın çeşitli sonuçlarına karşı nasıl duygusal tepkiler verebileceklerini sezebiliyorlar. Örneğin, bir insan kumarda kaybettiğinde müthiş bir pişmanlık hissedeceğini biliyorsa, kaybetmenin acısını bu denli fazla hissetmeyen insanlara kıyasla daha az kumar oynuyor. 

Rosati ve çalışma arkadaşları bu duygusal seçim yapmanın ne denli geçmişte evrimleştiğini bilmek istediler. İnsanların en yakın yaşayan akrabaları olarak şempanzeler (Pan troglodytes) ve bonobolar (Pan paniscus) araştırmalarını yapmak için ideal örneklerdi. Teoriye göre bu maymunlarda duygusal seçimler gözlenseydi, insanların diğer primat akrabalarıyla aynı duygusal eğilime sahip olduğu kanıtlanacaktı. Maymunlar duygusal olmayan seçimler yapsalardı, bu da duygusal seçim yapma işleminin maymunlardan daha sonra, insan fürunda evrildiğini gösterecekti. 

Tüm Reklamları Kapat

Araştırmacılar, primatlar için biri Kongo Cumhuriyetinde bulunan Tchimpounga barınağından, diğeri Demokratik Kongo Cumhuriyetinde Lola ya Bonobo barınağından olmak üzere iki deney ayarladılar. İki barınak da illegal hayvan ticareti ve hayvan avcılığından muzdarip hayvanlar ile ilgileniyor. 

İlk deneyde, 23 şempanze ve 15 bonoboya anında teslim edilecek bir ufak ödül (şempanzeler için muz, bonobolar için elma dilimleri) ya da anında verilecek ödülün 3 katı için 1-2 dakika beklemeleri üzerine seçim olanağı tanındı. 

İki tür de beklememekten ziyade beklemeyi tercih ettiler. Araştırmaya göre şempanzeler daha fazla sabır gösterdiler. Birer dakikalık bekletme deneylerinde şempanzeler, %64 oranında bekleyip büyük ödülü almayı tercih ettiler. İkişer dakikalık seferlerde neredeyse %55 oranında beklediler. Bonobolar, büyük ödülün yalnızca bir dakika alacağını bildiklerinde %55 oranında büyük seçimi tercih ettiler, ve iki dakikalık bekletmelerde %47 oranında seçtiler. 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Öte yandan iki tür de beklerken duygusal davranışlar gösterdiler. Kendilerini kaşıdılar, anksiyete belirtileri gösterdiler ve öfke gösterisi olarak kapalı oldukları kesimin duvarlarına ve masaya vurdular. Sabırsızlık gösterileri sırasında şempanzeler, bonobolara kıyasla daha fazla seslerine başvurdular. Sızlanmalar, çığlıklar şempanzelerde %46, bonobolarda ise %5 idi. (Hayvanlar diledikleri an deneyi bırakabilirdi, yani katılım gönüllüydü.) 

Riskler ve Pişmanlık 

İkinci deneyde, 24 şempanzeye ve 13 bonoboya bir kase içinde küçük bir miktar yiyecek gösterildi; ve bu gösterilen yemek ya da bir diğer kasede bilinmeyen bir yemekten yeme tercihi tanındı. 

En azından bir primat perspektifine göre yemekler, lezzet bağlamında çeşitlilik gösteriyordu. Araştırmacılar şempanzelerin her şeyden öte ekmek ve muzu tercih ettiğini, papaya ve marul konusunda çok da heyecanlı olmadıklarını; bonoboların ise elma ve muzdan hoşlandıklarını, fındık ve marulu pek tercih etmediklerini gözlemlediler. 

İçinde ne olduğunun bilindiği kase iki türün de çok tercih etmediği şeyleri barındırıyordu. Şempanzeler için fındık, bonobolar için papaya. Maymunlar bu yemek sayılan şeyi tercih edebilirdi ya da risk alarak ikinci bir kasedeki bilmedikleri bir yemeği yemeyi tercih edebilirlerdi. Belki nefis bir muz, ya da can sıkıcı artık bir marul.. 

Sonuçlar gösteriyor ki şempanzeler, bonobolardan daha fazla risk alıyorlar. Şempanzeler bilinmeyen, riskli seçeneği %65 oranında tercih ederken bonobolar %39 oranında tercih ettiler. Ve biraz önce bahsettiğimiz biçimde, bu iki tür de riskli seçimler vasıtasıyla favori yemeklerini elde edemeyince sinirlendiler. Etrafındaki objelere vurdular, yüksek sesler çıkardılar ve kaşındılar. Üstüne üstlük maymunlar, pişmanlığı andıran bir davranışta bulundular. Bilinmeyen, riskli seçeneği seçip sevmedikleri bir yemeği bulduktan sonra hayvanlar, sık sık seçeneklerini diğer seçenekten yana kullanmayı denediler. 

Tüm Reklamları Kapat

Primat Psikolojisi 

Rosati şöyle söylüyor:

Bu bulgular kararları istedikleri gibi sonuçlanmayınca tepesi atan tek primatın insanlar olmadığını gösteriyor.

Şempanzelerin bonobolardan daha fazla beklediği ve bonoboların daha fazla risk aldığının keşfi de önemli. Vahşi doğada şempanzeler yemeğin mevsimlik ve bulunmasının zor olduğu alanlarda yaşarken bonobolar yemek konusunda daha az sıkıntı çekiyor. Bu farklılık neden şempanzelerin bonobo kuzenlerine kıyasla iyi bir yemek uğruna daha fazla sabır gösterdiğini açıklayabilir. 

İnsan dahil, farklı türlerde gördüğümüz bu duygusal dalgalanmalar, ilgili türlerin yaşantılarını sürdürdükleri çevreye uyarlanması hususunda biyolojik bir temele dayanıyor olabilir.

Maymunların istenmeyen sonuçlara duygusal tepkiler verdiğini bilen araştırmacılar, şimdi bu duyguların nasıl kararları etkileyebileceğini bulmayı umuyorlar. Araştırma, bulguların kesinlikle maymunlarda bulunduğunu gösterdi. Örneğin, yemek seçimi deneyinde bonobolar istenmeyen bir sonuca ulaştıklarında seçimlerini değiştirmeye en fazla çabalayan, ve en az risk alan türdü. Bu bulgu kumarda kaybettiğinde büyük pişmanlık duyan insanların daha az risk almasıyla oldukça benzer.

Maymunlar yemek seçimlerini yapma konusunda bir dizi zengin psikolojik kabiliyetlere sahipler.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
23
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 6
  • İnanılmaz 4
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • Bilim Budur! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Muhteşem! 2
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: LiveScience | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 01:20:16 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1730

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Pappas, et al. İnsan Harici Maymunların da Kafasının Tası Atabiliyor!. (2 Aralık 2013). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1730
Pappas, S., Karagözoğlu, M., Bakırcı, Ç. M. (2013, December 02). İnsan Harici Maymunların da Kafasının Tası Atabiliyor!. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/1730
S. Pappas, et al. “İnsan Harici Maymunların da Kafasının Tası Atabiliyor!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Mert Karagözoğlu, Evrim Ağacı, 02 Dec. 2013, https://evrimagaci.org/s/1730.
Pappas, Stephanie. Karagözoğlu, Mert. Bakırcı, Çağrı Mert. “İnsan Harici Maymunların da Kafasının Tası Atabiliyor!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Mert Karagözoğlu. Evrim Ağacı, December 02, 2013. https://evrimagaci.org/s/1730.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close