Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Gökdoğan (Falco peregrinus)

Gökdoğan (Falco peregrinus)
3 dakika
5,816
Tüm Reklamları Kapat
Gökdoğan
  • Bilimsel Adı Falco peregrinus
  • Halk Arasındaki Türkçe Adı Gökdoğan
  • Halk Arasındaki İngilizce Adı Peregrine falcon
Taksonomi
  • Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
  • Gözlem Ekle
Avıyla uçarken.
Avıyla uçarken.
Arif Birsen

Gözlem Bilgileri

Hayvanlar âleminin en hızlısını gözlemleme şansı elde ettik! Kendisi dalışa geçerken muazzam hızlara ulaşabiliyor.

Tanım ve Genel Bilgiler

Sırt tüyleri siyah/gri tonlarında iken alt tarafları açık renktedir. Aynı şekilde kafa tepesi, gözlere kadar koyu tüylerle kaplıdır. Hızları ile ün salmışlardır. Havada avına doğru yaptığı kendine özgü dalış sırasında saatte 360 km'nin üstüne çıkabilirler. Hatta 2005'te National Geographic'ten Ken Franklin, 389 km/sa hıza ulaşabildiklerini kaydetmiştir. Bu da gökdoğanı Dünya'daki en hızlı hayvan yapar! Olağandışı bir durum olmadığı sürece genelde 130 km/sa ile 184 km/sa hızlarında avlandıkları ölçülmüştür. Bu denli hızlar aynı zamanda dezavantaj da yaratır. Çünkü dalış sırasında avcısını farketmiş olan bir avı izlemek kolay değildir. Bu yüzden kullandığı yöntem ne olursa olsun gökdoğan da diğer etçil canlılar gibi yüzde yirmilik bir başarı oranına sahiptir. Yani 10 saldırının 8'inde eli boş döner. Uçan hayvanlar dışında listede ikinci sırada 4.65 metre uzunluğu ve 750 kg ağırlığı ile siyah marlin (Istiompax indica) gelir. Siyah marlin, saatte 132 km hızla bir balıkçı oltasını kopardığı kaydedilmiştir. Daha sonra karada bilindiği üzere 0'dan 96.6 km'ye 3 saniyede çıkabilen çita (Acinonyx jubatus) gelir. Azami hızı saatte 120.7 km olarak bilinir. Doğal olarak yerçekimi sayesinde uçan hayvanlar hız konusunda oldukça avantajlı.

Avlanmak için hızlanıp, dalışa geçerken, Filyos/Zonguldak.
Avlanmak için hızlanıp, dalışa geçerken, Filyos/Zonguldak.
Pedram Türkoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Elbette bu hızlara çıkabilmesinin bir evrimsel uyum başarısı vardır. Başlıca göğüs kemiği, sert tüyleri, aerodinamik anatomisi ve son derece verimli dolaşım/solunum sistemi ile ilgilidir. Carina (keel) isimli göğüs kemiğinin kalınlığı ve dayanıklığı sayesinde, uçmaya yardımcı birçok göğüs kası tutunabiliyor. Sivri uçlu kanatları sayesinde roket benzeri pozisyon alabiliyorlar. Sert tüyler hızlı uçuşlarda manevra kabiliyetini ve stabilizasyonu artırıyor. Fakat en önemlisi solunum ve dolaşım sistemlerinin evrimsel uyumudur. Akciğerlere tek yönlü hava girişi sağlayabilirler. Öyle ki saatte 300 km gibi yüksek hızlarda nefes almaları mümkün hale gelir. Halihazırda diğer birçok uçan kuş gibi hava keseleri bulunduğu için akciğerler, ekspirasyon (soluk verme) sırasında havasız kalmaz. Ayrıca dakikada 400-600 kere atabilen kalpleri sayesinde vücuttaki kan dolaşımı da yüksek hızlarda bozulmaz. Bu sayede saniyede 4 kez kanat çırpabilirler.

Bazen şehirlerdeki yüksek yapılarda da gözlemlenebilirler, İzmir.
Bazen şehirlerdeki yüksek yapılarda da gözlemlenebilirler, İzmir.
H. Tuğrul Atasoy

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Türkiye'de Akdeniz havzasına özgü Falco peregrinus brookei alt türü bulunur. Yeni Zelanda, Kutuplar ve Yağmur Ormanları dışında Dünya'nın her yerine yayılmış durumdadır.

Tüm Reklamları Kapat

Davranış ve Etoloji

Başlıca avlanma davranışı, güvercin iriliğindeki kuşları hızlı bir dalış ile havada yakalamaktır. Diğer bir yöntem ise kendinden büyük olan avları, yani hızını kesip onu sakatlayabilecek büyüklükteki kuşları yanlarından geçerken sıkı bir pençe darbesi ile sakatlayıp, yere düşürmektir. 

Vahşi Yaşam Rehabilitasyon Merkezi'nde sağ gözü yaralanmış bir yetişkin, Lubbock/Teksas.
Vahşi Yaşam Rehabilitasyon Merkezi'nde sağ gözü yaralanmış bir yetişkin, Lubbock/Teksas.
Çağrı Mert Bakırcı

Yuvası civarında son derece saldırgan bir kuştur ve yavrularına yönelebilecek tehditlere karşı inanılmaz savunmacıdır. Yuvalarını savunan gökdoğanların normalde uzak durdukları kaya kartalı (Aquila chrysaetos) ve kel kartal (Haliaeetus leucocephalus) gibi kendinden oldukça büyük yırtıcıları yuvalarına çok yaklaştıkları için öldürdükleri dahi bilinmektedir!

Diyet ve Metabolizma

Nadiren memeliler, sürüngenler ve hatta böcekler ile beslenir. Genelde diğer kuşları avlar.

Koyu renkli tüyleri ve kuyruk sokumundaki soluk renk tonu, muhtemelen bir yetişkin olduğunu gösteriyor, Ankara.
Koyu renkli tüyleri ve kuyruk sokumundaki soluk renk tonu, muhtemelen bir yetişkin olduğunu gösteriyor, Ankara.
Akif Aykurt

Etimoloji

Kendisi gökdoğan, alacadoğan veya direkt doğan olarak tanımlanır. İngilizce'de "common" kısmen hatalı bir şekilde bazı kaynaklarda "bayağı" veya "adi" şeklinde çevrilmiştir. Bu terimi "yaygın" şeklinde kullanmakta fayda var. Ayrıca "yaygın" ifadesi kullanılmadan dile getirilen bütün ifadelerden "yaygın" türü anlaşılmalıdır. Örneğin "yaygın karabatak" ile "karabatak" aynı türdür. Aynı şekilde bayağı doğan, yaygın doğan, gökdoğan veya doğan da aynı türdür. Hepsi Falco peregrinus türünü tanımlamaktadır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
14
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 7
  • Muhteşem! 3
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • Mustafa Sözen, Mustafa Erturhan, Kerem Ali Boyla, Tuncer Tozsin, Murat Soydaş. (2018). Zonguldak Kuşları. ISBN: 978-605-4610-77-8. Yayınevi: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı.
  • Mustafa Özdemir. Gökdoğan. (5 Mart 2020). Alındığı Tarih: 5 Mart 2020. Alındığı Yer: TRAKUS | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. Peregrine Falcon. (5 Mart 2020). Alındığı Tarih: 5 Mart 2020. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. Fastest Animals. (5 Mart 2020). Alındığı Tarih: 5 Mart 2020. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • Lars Svensson & Peter J. Grant. (2018). Collins Bird Guide. ISBN: 0-00-219728-6. Yayınevi: HarperCollins.
  • Aidan. Why Can The Peregrine Falcon Fly So Fast?. (4 Ağustos 2018). Alındığı Tarih: 4 Ağustos 2018. Alındığı Yer: Bio-aerial Locomotion 2011 | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 09:06:05 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5400

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
P. Türkoğlu, et al. Gökdoğan (Falco peregrinus). (13 Mayıs 2018). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5400
Türkoğlu, P., Bakırcı, Ç. M. (2018, May 13). Gökdoğan (Falco peregrinus). Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5400
P. Türkoğlu, et al. “Gökdoğan (Falco peregrinus).” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 13 May. 2018, https://evrimagaci.org/s/5400.
Türkoğlu, Pedram. Bakırcı, Çağrı Mert. “Gökdoğan (Falco peregrinus).” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 13, 2018. https://evrimagaci.org/s/5400.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close