Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

İlk Canlıdan İnsana Evrim: Evrim Ağacı'nın İnsanlara Giden Dallarında Hangi Evrimsel Değişimler Yaşandı?

Maymundan İnsana Geçişi Gösteren Çizimler Evrimi Yansıtıyor mu?

İlk Canlıdan İnsana Evrim: Evrim Ağacı'nın İnsanlara Giden Dallarında Hangi Evrimsel Değişimler Yaşandı?
Muğla Dalış Topluluğu tarafından Dalyan gezisi sırasında yapılan muhteşem bir evrim canlandırması!
6 dakika
13,927
Tüm Reklamları Kapat

Genellikle evrimden söz edildiğinde, hele ki insan evriminden söz edildiğinde akla gelen ilk şey "maymunlar" olur, o kadar. Ondan gerisi, berisi, arası bilinmez. "Ne yani, biz şempanzeden mi geliyoruz; o zaman onlar neden insan olamıyor?" seviyesinden öteye gidemeyen bir algı çerçevesinde, evrimsel biyoloji gibi insanlık ve bilim tarihinin gördüğü en güçlü bilim dallarından biri hiçe sayılıyor. İnsan-maymun-evrim ilişkisini burada, burada, burada ve burada detaylıca analiz etmiştik ve doğru bilinen yanlışları düzeltmiştik; tekrar etmeye gerek yok. 

Öte yandan biz modern insanlar (Homo sapiens), 4 milyar yıla yakın canlılık tarihinde son 250.000 yıldır var olan türleriz. Yani gezegen üzerindeki canlılığın %0.006'lık kısmında yer alıyoruz. Bir diğer deyişle, zamansal olarak bir hiçiz. Tabii bu sadece bizimle ilgili bir durum değil. Her ne kadar evrim tarihini her zaman kendi gözlerimizden anlatmaya meyilli olsak da, bugün bizlerle birlikte aynı gezegeni paylaşan ortalama 60 milyon canlı türünün birçoğu, bu uçsuz bucaksız evrim zamanının kısacık bir diliminde var olmuş canlılar. Çünkü bugüne kadar var olan türlerin %99'undan fazlası yok oldu, sadece %1'i yoluna devam ediyor.

Tüm Reklamları Kapat

Fakat bu, şu anda yaşayan türlerin "özel" olduğu anlamına gelmiyor. Bundan 300 milyon yıl öncesinde yaşayan canlılar da, kendi zamanlarına kadar yaşamış olan canlıların çok ufak bir kısmını temsil ediyordu. Evrim böyledir. Her zaman kesidinde var olan en uyumlu bir grup canlı hayatta kalır ve gelecek nesilleri inşa eder. Geri kalan ezici bir çoğunluksa zamanla yok olur veya biyolojik olarak baskın türlere karışarak asimile olur. Bu nedenle belli bir zaman aralığında var olan türler, genel türlerin çok ufak bir kısmını yansıtır.

İlk canlıdan insana evrimsel yolak...
İlk canlıdan insana evrimsel yolak...

Yukarıdaki görsel, Evrim Ağacı'nın ufacık bir örneğinde, insana giden dalı kırmızıyla göstermektedir. Bu, bize önemli bir gerçeği gösterir: Evrim, zincirleme olarak işleyen bir süreç değildir! Evrimsel süreç aşırı dallı budaklıdır ve yukarıdaki gibi çizimlerin her bir basamağında, en azından 1, muhtemelen onlarca diğer tür evrimleşmiştir. Bu, o basamakların her birinin "dallanmasına" neden olur. Bu da bize aşağıdaki gibi Evrim Ağacı'nı verir.

Tüm Reklamları Kapat

Buna bağlı olarak, bu tarz çizimlerde neyin anlatıldığı da iyi sorgulanmalıdır. Örneğin aşağıda gösterdiğimiz ve Darwin'in sadık dostu biyolog Huxley tarafından yayınlanan (ve Waterhouse Hawkins tarafından çizilen) insan ve maymun iskeletleri kıyası, aslında doğrudan bir evrimsel yolak iddiasında bulunmamaktadır. Sadece iskeletlerin benzerliğini göstermeyi hedeflemektedir.

Öte yandan aşağıdaki gibi çizimler, ne anlatmaya çalıştıklarına bağlı olarak doğru veya yanlış olabilirler:

Aslında çizimler yapısal olarak "hatalı" değillerdir; sadece hatalı bir izlenim uyandırdıkları için evrimsel biyologlar tarafından pek sevilmezler. Bu çizimler özlerinde doğrudur; çünkü atasal bir türden torun bir türe giden evrimsel yolağı, kuzen türlere yer vermeksizin gösterir. Tüm bu süreci, sanatsal bir şekilde, şöyle göstermek de mümkündür:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Koaservatlardan insanlara evrim... Tabii evrimin asla böyle zincirleme olduğu unutulmadan!
Koaservatlardan insanlara evrim... Tabii evrimin asla böyle zincirleme olduğu unutulmadan!

Bu çizim, sadece yukarıdaki görselde gördüğünüz kırmızı hattın, en uçtaki ufacık bir kısmını göstermektedir. Ki o bile tam olarak doğru değildir. Maymunsu atalardan insana gelene kadar birçok tür, bizlere gelecek soy hattından ayrılarak kendi yollarına gitmiştir. Örneğin Kenyanthropus cinsi ya da Homo neanderthalensis, bizlerin atası olmayan, sadece kuzen konumunda olan "insansı" türlerdiri

İnsana Giden Evrimsel Yolak

Şimdi gelin en başta verdiğimiz kırmızı hatlı Evrim Ağacı inceleyelim. İlk bakışta gördüğümüz, tam da yukarıda bahsettiğimiz gibi, bol miktarda dallanma olduğudur. Bu tür ağaçlar, "kök" kısmından başlanarak okunur. Burada "kök", en sol tarafta, "Evrensel Ortak Ata" (İng: "Universal Common Ancestor") olarak işaretlenmiştir. Bu canlı, bütün canlılığın atası konumunda olan, cansızlıktan ilk evrimleşen yapılar olan koaservatlardır. Sonrasında, sola doğru gidildiğinde, hızla günümüze yaklaşılır. Zaman içerisinde ilerledikçe, sayısız dallanmadan geçildiğine dikkat ediniz. Genellikle bu dallanmalar 2 alt dala ayrılma şeklinde olmaktadır; çünkü en net bilinen türleşme ve ayrışma örnekleri yazılmıştır. 

Ayrıca her dalda, bir sayının yer aldığına dikkat ediniz. Bu sayılar, o noktada meydana gelen büyük evrimsel değişimleri göstermektedir. Örneğin "1" numara ile gösterilenler, basit yapılı hücreli canlıların (prokaryotlar), karmaşık yapılı hücreli canlılara (ökaryotlar) evrimini göstermektedir. Bugün bu sürecin Endosimbiyotik Teori denen bir teori dahilinde gerçekleştiğini biliyoruz. Bir prokaryotun, bir diğer prokaryot içerisine hapsolması ve mutualist (karşılıklı faydacı) bir yaşam biçiminin evrimleşmesi nedeniyle, karmaşık ve zarlı yapılı hücreler, yani ökaryotlar evrimleşimiştir. Bu şekilde bir "kaynaşma" olduğu için, o dal üzerinde Bakteriler'den (Bacteria) gelen oklar görülmektedir.

Önemli Yol Ayrımları

İnsana giden kolda, sırasıyla meydana gelen kritik evrimsel dönemeçleri sıralayacak olursak:

  1. Simbiyotik bakterilerin mitokondrilere evrimleşmesine neden olan endosimbiyoz olayı
  2. Çok hücreliliğin evrimi ve hücre-doku farklılaşmasının başlaması
  3. Hayvanların evrimi, iç sindirim kanalının oluşması, kasların evrimi
  4. Döterostomlar olarak bilinen, embriyolojik gelişim sırasında oluşan ilk açıklığın anüsü oluşturduğu canlıların evrimi
  5. Kordalıların evrimi, omurga-omurilik düzleminin temelini atacak olan notokordun evrimi, sırt omur şeridinin evrimi
  6. Omurgalıların evrimi, kemikli iskelet yapısının oluşması
  7. Dört üyeliler olarak da bilinen Tetrapod'ların evrimi; kol-bacak gibi uzuvların oluşumu
  8. Yumurtaları içerisinde amniyotik zar yapısına sahip Amniyotlar'ın evrimi, sudan karaya çıkışı sağlayacak ve sürdürecek yapıların erken oluşumu
  9. Memeliler'in evrimi, ayırt edici çene bağlantısının oluşumu, orta kulak kemiklerinin özelleşmesi ve süt salgısının evrimi
  10. Primatların evrimi; binoküler görüşün evrimi, ağaç üzerinde yaşama geçiş
  11. İnsanı maymunların evrimi, kuyrukların yitirilmesiyle Kuyruksuz Maymunlar'ın evrimleşmesi
  12. İki ayak üzerinde durabilen insansıların evrimi
  13. Homo sapiens türünün Afrika'dan tüm Dünya'ya yayılımı

Dikkat edecek olursanız, her ayrım türleşmeyi de beraberinde getirmektedir. Çünkü evrim, bir canlı grubunun tamamında, bir anda meydana gelen bir süreç değildir. Popülasyonların bir kısmında belli özellikler evrimleşirken, diğerleri bu sürecin dışında kalmıştır. Onlar, Evrim Ağacı üzerinde diğer tarafa giden dalları oluştururlar. Bu canlılar kimi zaman farklı evrimsel yolaklara girerek günümüze kadar gelirler. Örneğin Bakteriler, Ökaryotlar'ın evriminden sonra kendi yollarına devam etmişler ve bugünlere kadar ulaşmışlardır. Bu süreçte kendi evrimsel süreçlerini yaşamış ve değişmişlerdir. Kimi zamansa bu ayrımların diğer tarafında kalan canlılar yok olurlar. Örneğin Memeliler'in evriminde (9. ayrım noktası) Morganucodonta, Docodonta, Tikitherium, Hadrocodium gibi canlı grupları, varlıklarını sürdüremeyerek yok olmuşlardır. Bunlar, Evrim Ağacı'nda günümüze (en sağ tarafa) kadar ulaşamayan dallar olarak gösterilirler.

São Bernardo Do Campo'da yaşayan Brezilyalı sanatçı Paulo Zerbato'nun
São Bernardo Do Campo'da yaşayan Brezilyalı sanatçı Paulo Zerbato'nun "Geçici Doğrular" isimli bir çalışması... Zerbato bu çalışmada Darwin'den çok önceleri fark edilen, günümüzde sıradan bir doğa yasası olarak bilinen evrimi ve Darwin'in ileri sürdüğü Evrim Teorisi'ni işliyor. "Geçici doğrular" derken neyi kastettiği pek açık değil; ancak çizimine işlediği, evrimi pek de doğru tasvir etmeyen ancak insanların yerinde "klişe" biçimde yer etmiş değişim figürleri ve özellikle de türümüzün yeniden ataları gibi maymunsu türlere evrimleştiğini göstermesi, "geçici doğru" olarak kastettiğinin kuram veya doğa yasası olmaktan çok, türümüzün kendisi (ve diğer tüm türler) olduğunu düşündürüyor. Hiçbir zaman "nihai tür" olmadık, evrim tarihinde asla böyle bir tür görülmedi ve asla da görünmeyecek. Hepimiz, yaşadığımız zamanlarda "nihai" olduğumuzu sanan "geçici doğrularız".

Uzun lafın kısası, devasa bir Evrim Ağacı üzerinde insana ve diğer bin bir türe gelen evrimi, sadece yakın tarihlerinden ibaret görmemiz doğru değildir. Yakın tarihe yönelik daha fazla bulguya erişebildiğimiz için, bilgilerimizin daha eksiksiz olduğu doğrudur. Ancak yine de, sadece kısıtlı bir evrimsel döneme saplanıp kalarak, çok daha antik bir tarihi görmezden gelmek, hatalı analizlere neden olabilecektir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
14
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 13
  • Bilim Budur! 10
  • Muhteşem! 6
  • İnanılmaz 3
  • Umut Verici! 3
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Güldürdü 2
  • Korkutucu! 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • D. Futuyma. (2009). Evolution. ISBN: 978-0878932238. Yayınevi: Sinauer Associates Inc..
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 11:57:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3178

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. İlk Canlıdan İnsana Evrim: Evrim Ağacı'nın İnsanlara Giden Dallarında Hangi Evrimsel Değişimler Yaşandı?. (3 Ocak 2015). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3178
Bakırcı, Ç. M. (2015, January 03). İlk Canlıdan İnsana Evrim: Evrim Ağacı'nın İnsanlara Giden Dallarında Hangi Evrimsel Değişimler Yaşandı?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3178
Ç. M. Bakırcı. “İlk Canlıdan İnsana Evrim: Evrim Ağacı'nın İnsanlara Giden Dallarında Hangi Evrimsel Değişimler Yaşandı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 03 Jan. 2015, https://evrimagaci.org/s/3178.
Bakırcı, Çağrı Mert. “İlk Canlıdan İnsana Evrim: Evrim Ağacı'nın İnsanlara Giden Dallarında Hangi Evrimsel Değişimler Yaşandı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 03, 2015. https://evrimagaci.org/s/3178.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close