Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Anahatları ile Neolitik Çağ - 3

Anahatları ile Neolitik Çağ - 3
4 dakika
787
Tüm Reklamları Kapat

Çanak Çömlek Teknolojisi, Çanak Çömlek Evrimi: "Altı Üstü 3-5 Çanak Çömlek" Mi?

Tüm Reklamları Kapat

İnsaymunlar Paleolitik Çağın sonlarından itibaren, yaklaşık olarak 40 bin - 35 bin yıl öncelerinden beri, kilin plastik olma özelliklerine sahip olduğunu başka bir deyimle yoğrularak biçim verilebildiğini ve verilen şekli de uzun bir süre muhafaza ettiğini biliyorlardı. Bundan dolayı Paleolitik Çağın sonlarında, kilden heykelcikler ve mağara duvarlarına kabartma figürler yapmışlardır.

Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ'dan itibaren kilin, çok daha farklı ve yoğun kullanım modelleri ile karşılaşırız. Bunların başında ise mimari geliyor: Elde biçimlendirilen kil topanları, Güneş'te kurutulduktan sonra yapı malzemesi olarak kullanılmıştır. Bu uygulamaya kerpiç adını veriyoruz. Daha sonra kil, geniş yüzeyler halinde hazırlandıktan sonra tahta kalıplar ile kesilerek Güneş'te kurumaya bırakılmış ve seri üretimdeki kerpiç tuğla ortaya çıkmıştır. Dam örtüsü, duvar harcı ve sıvası, ev tabanları, ocak kenarı ve ocak tabanı kilin uygulandığı alanlardan bazılarıdır. 

Tüm Reklamları Kapat

Güneş'te kurutularak sertleştirilen kilin, ateşte pişirildiği ölçüde sağlamlık ve kalıcılık kazandığı bilen Neolitik Çağ insaymunları kilden heykelcikler, takılar ve çeşitli nesneler de yaptılar.

Kile önem kazandıran niteliklerin başında; sulandırıldığı zaman, içine başka maddeler karıştırılarak değiştirilebilmesi gelir. Diğer yandan girişte sözünü ettiğim gibi kuruduğu zaman şeklini uzun bir müddet korur, geçirimsizlik sağlar. Köy yaşantısının zorunlu bir getirisi, depolama ihtiyacıdır (artı ürün artı değerdir kavramının üzerini açmıştık, hatırlayın). Depolama ise, bu kap kacak ile sağlanmıştır. Tahıl, Neolitik insaymunları için oldukça önemlidir ve bu tahılın kap kacak ile karşılıklı etkileşimi, sulu aş kavramını gündeme getirmiştir.

Kilden kap kacak yapımı, genel olarak bakıldığı zaman, günümüz bakış açısında basit bir teknoloji olarak yorumlanabilir. İlksel özelliklerdeki kilden kap kacaklar fırınlama ile değil, kurutularak sertleştirme metodundan elde edilmişlerdir. Burada genele uymayarak ilk yerine ilksel demek zorundayım; çünkü en eski kap kacağı, yani ilk kap kacağı,  bulmak imkansızdır (fırınlanmamış olmaları da en önemli etmenlerden biridir). 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Tarih öncesi arkeolojisi açısından çömlekçilik, sadece depolama ya da yemek pişirme amaçlı düşünülemez. Bunlardan süs eşyaları, tören kapları, oyuncaklar da üretilmiştir.

M.Ö. 9000

Hasırdan ve kamıştan yaptıkları sepetlerin yüzeyini kille sıvamışlardır. Bu şekilde geçirimsiz depolama kapları ortaya çıkmıştır.

M.Ö. 7000

Günümüzde çömlekçilik adını verdiğimiz uygulama, yani, kilden kap kacak yapımı başlar. Teknolojide çok büyük bir atılım olarak kabul edilen kilden kap kacak yapımının başlaması, bir anda olmamıştır (bunu iddia etmek için kafadan çatlak olmak gerekiyor). Öncesindeki kültürel süreçlerin itici gücünde, kilin özellikleri tanınmıştır. Deneme yanılma yönteminde hangi kile ne türden malzeme karıştırmaları gerektiğini öğrenmişlerdir. Bunu iyi pişirmek ise, ateşin kontrolünün sağlanması ile mümkün olmuştur. Zaten kültürel evrimin de özünde bu vardır; kolektif beyin.

Tüm Reklamları Kapat

Kilden kap kacak yapmanın en basit yöntemi olarak, sepet türünden önceden hazırlanmış nesnelerin kalıp olarak kullanılarak, yüzeyinin kille sıvanması eşliğinde fırınlanması verilebilir. Bu yöntem ile yeni bir kap elde edebilirsiniz; ama yeni kap, başka bir kabın tahribatını da beraberinde getirir.

Ya da rulo yöntemini kullanabilirsiniz. Bu yöntemde, rulo haline getirilen çeşitli çaptaki kil halkalar, üst üste yerleştirilir ve devamında yüzey düzeltilir.

En yaygın olan yöntem ise ''el ile açma''dır. Kil, parmaklarla ezilerek ve çekilerek biçimledirilir. En son olarak yüzeyin sıyırılması koşulunda, verilen biçim daha düzgün bir hale getirilir. M.Ö. 3500 yıllarına kadar kullanılacak olan bu yöntem sayesinde, en karmaşık ve zahmetli üretimler sağlanmıştır.

M.Ö. 3200

Tüm Reklamları Kapat

Kentleşme süreçleri ile paralel olarak gelişen, standart biçime sahip olan kapların seri üretimi ile karşılaşırız. İlk aşamada ''turnet'' adı verilen ve kendi ekseni etrafında oldukça yavaş dönebilen bir altık, biçimlendirmede kullanılır. M.Ö. 3200ler'den itibaren ise, Güney Mezopotamya'da, oldukça gelişkin bir kent ekonomisi ile vardır. Bununla birlikte gerçek çömlekçi çarkı da ortaya çıkar. Çömlekçi çarkı sayesinde, merkezkaç kuvvetinde, kil çekilerek biçimlendirilmiştir.

Yüzeyin Tamamlanması ve Fırınlama

Kil, henüz kurumamışken yüzeyinin sürtülmesi sonucunda, ince kil mineralleri yüzeyde toplanır ve bu sayede parlak bir zemin elde edilir. Bu aynı zamanda, kabın geçirimsizliğini de sağlayan tabakadır. İsteğe göre yüzey daha sert bir madde ile de sürtülerek, daha parlak bir yüzey elde edilebilir.

Fırınlama kimyasal bir olaydır. Kilin mineralleri ısının etkisinde kaynaşacak ve kildeki katkı malzemeleri ile kilin rengi belirlenecektir. Rengi belirleyen bir diğer etmen de fırının tipidir; çünkü oksijenin görece daha bol olduğu fırınlama ile kapalı fırınlama renk değişimine yol açar. Örneğin açık ateş; kırmızı renkteki kapları verirken, kapalı ortam siyah renkteki kapları verir. 

Tüm Reklamları Kapat

Diğer yandan biz arkeologlar için kırık olarak elimize geçen, herhengi bir çanak çömlek parçası da çok önemlidir. Çünkü bir bütünü anlamamız için gereken ipuçlarını saklar, dahası buraya kadar sözünü ettiğim birçok özelliğin birini ya da birkaçını içinde barındırabilir.

Kısacası bu iş, 3'e 5'e bakmaz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
0
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 10:23:43 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1967

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. A. Sökmen, et al. Anahatları ile Neolitik Çağ - 3. (15 Şubat 2014). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/1967
Sökmen, M. A., Bakırcı, Ç. M. (2014, February 15). Anahatları ile Neolitik Çağ - 3. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/1967
M. A. Sökmen, et al. “Anahatları ile Neolitik Çağ - 3.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 15 Feb. 2014, https://evrimagaci.org/s/1967.
Sökmen, Mehmet Arif. Bakırcı, Çağrı Mert. “Anahatları ile Neolitik Çağ - 3.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 15, 2014. https://evrimagaci.org/s/1967.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close