Mutasyonlar, evrimsel biyolojinin ve moleküler biyolojinin en ilginç çalışma sahalarından birisidir ve bu konunun detaylarına ne kadar çok inilirse, ilginçlikler de o derecede artmaktadır. Örneğin canlılarda meydana gelen ve sabitlenen mutasyonların ezici bir çoğunluğunun etkisiz olduğunu, geriye kalan ufak kısmın ani etkili zararlı veya ani etkili yararlı olduğunu biliyoruz (her ne kadar halk arasında "mutasyonlar her zaman zararlıdır" gibi tamamen hatalı bir görüş yaygın olsa da). Fakat mutasyonların ve genlerin acayipliği, mutasyonlarla ilgili bahsettiğimiz "nötral-zararlı-yararlı" ilişkisini bile farklı boyutlara sokabilmektedir. Bunu bir örnekle izah edelim:

Mutasyonların organizma üzerindeki etkilerinin incelendiği bir çalışmada E. coli ve Pseudomonas bakterilerinin IMDH enzimleri yapay mutasyonlar üretilerek karşılaştırıldı. İki bakterinin enzimi arasında 168 noktada fark olduğu tespit edildi. Enzimin E. coli versiyonuyla oynanarak 168 tane tek-mutasyon yaratıldı. Bu mutasyonların her birisi ilgili konumdaki Pseudomonas amino asidiyle değiştirildi. 168 tek aminoasit-mutantı E. coli enziminin 104 tanesinde hiçbir aktivite değişimi gözlemlenmedi. Bu 104 mutasyon nötrale (etkisize) yakın özellikteydi. Geri kalan 63 tanesindeyse ise enzimin aktivite kaybına uğradığı gözlemlendi. Zarar veren bu 63 mutasyonun etkileri birbirine eklendiğinde enzimin kesinlikle bozulması gerekiyordu. Ancak bu 63 noktada farklı olan Pseudomonas enzimi rahatlıkla çalışıyordu! Nasıl olur da zarar verici olduğundan emin olduğumuz mutasyonlar canlının faaliyetleri üzerinde sıkıntı yaratmaz ve canlı normal şekilde yaşayabilir?

Akademik temeli ekonomi sahasında olan Meksikalı politikacı Josefina Eugenia Vázquez Mota, istatistiklerle ilgili şöyle söylüyor:

Gerçekten de istatistikler son derece tehlikeli oyuncaklardır. Birçok bilim insanı ve filozof buna dikkat çeken sözler söylemişlerdir. Örneğin Mark Twain, "Gerçekler inatçı olsa da, istatistikler daha fazla eğilip bükülebilir yapıdadır." diyerek tehlikeye işaret etmiştir. Kimi zaman Twain'e, kimi zamansa İngiliz başbakanı Benjamin Disraeli'ye atfedilen bir diğer meşhur söz ise şöyledir:

Toplumsal eşitsizliğin tarihi engindir. Zenginler ve fakirler, kadınlar ve erkekler, siyasetçiler ve yönetilenler... İnsan doğası kusursuz olmadığı için, insanların inşa ettikleri sistemler de kusursuz olamamaktadır. Buna rağmen, atalarımız her gün bir yandan av olmadıklarından emin olup, bir yandan avcılık ve toplayıcılık ile karınlarını doyurmak zorunda kalırken, günümüzde köşebaşındaki marketten karnımızı doyuruyoruz. Toplumsal buhranın sebep olduğu beklenmedik bir cinayete kurban gitme olasılığımız da ziyadesiyle düşük. Demek ki biyolojik tarihimizden gelen sorunların üstesinden istediğimizde gelebiliyoruz. Çözümlerimiz de inşa ettiğimiz sistemlerin kendisi kadar kusursuz olamıyor; ancak kabul edilebilir düzeyde çözümler üretebiliyoruz. İş kadın-erkek eşitliğine geldiğinde bunu neden hala yapamadık? Ve bu yönde atılan adımlar neden güçlü bir ayak direyiş ile karşılanıyor?

Bunun elbette birçok nedeni var. Kimisi feministler tarafından verilen mesajları isabetsiz buluyor. Kimisi ortada herhangi bir eşitsizlik problemi olmadığı kanaatinde... Kimisi, yöntemin feministlerinkinden farklı olması gerektiğini düşünüyor. Kimisi tamamen alakasız ve yanlış konulara odaklanıldığı düşüncesinde... Ancak bu ve bunun gibi düşünen gruplar azınlıkta. Geri kalan herkes kadın-erkek eşitsizliğinin kabul edilemez ama çözülebilir bir problem olduğunda hemfikir. İşte bu büyük kitlenin problemi ise susmak... Uğraşmak istemiyorlar, tartışmalara girmek istemiyorlar, konu hakkında bilgisiz olduklarını düşünüyorlar, toplumda daha büyük problemler olduğuna kanaat getirmiş durumdalar... Dolayısıyla susuyorlar. Bu da, özellikle de internetin gericiliği ve popüler fikirlerin yerilmesini ön plana çıkaran yorum/beğeni sistemleri ve algoritmaları ışığında, azınlığın sesinin, bir gürültü olarak da olsa, çoğunluğun sessizliğinin yerini almasına neden oluyor.

Hayvanların ölüme nasıl tepki verdikleri uzun bir süredir insanların ilgisini çekmektedir.^[9] Ancak bu konudaki sistematik çalışmalar oldukça yenidir; öyle ki, bu alandaki bilimsel sahaların tanımlanması bile sadece birkaç sene öncesine dayanmaktadır.^[10] Buna rağmen, özellikle de yas tutma, matem tutma, keder sergileme gibi davranışlar, hayvan davranış bilimcilerin (etologların) giderek yükselen ilgi alanları arasında bulunmaktadır.^[11]

Bu yazımızda, hayvanların ölüm sonrasında sergiledikleri bazı tepkilerden yola çıkarak, bilimsel araştırmaların bu konuda neler söylediğine bakış atacağız. Bunu yapmadan önce, bazı kavramları netleştirmekte fayda görüyoruz: