Peter Wohlleben'in önceki kitabı Ağaçların Gizli Yaşamı hakkındaki analizimize buradan ulaşabilirsiniz. Hayvanların Gizli Yaşamı kitabında da, diğer hayvanların biz insanlardan o kadar farklı olmadığı, kısa hikayeler ve örnekler ile çok güzel bir şekilde işleniyor. Uzun zamandır sadece insanlara atfedilen duyguların yavaş yavaş diğer hayvanlarda da gözlenmesi, onları daha iyi anlamamızı sağlıyor! Eğer zooloji (hayvan bilimi) ve etoloji (hayvan davranış bilimi) alanına ilgi duyuyorsanız bu kitap tam sizin için biçilmiş kaftan.

"Geyikler, yabandomuzları ya da kargaların, kendi içinde mükemmel olan hayatlarını yaşarken eğlenebildiklerini de kavrayan biri, kadim ormanlardaki yapraklar arasında neşeyle dolaşan o minik hortumluböceklerine de saygı duyabilir belki."

Biyolojik cinsiyet ile ilgili anatomik farklılıklar pelviste, halk arasındaki adıyla leğen kemiğinde kolayca ayırt edilebilmektedir. Erkek ve dişi Homo sapiens pelvisleri arasındaki yapısal farklılıklar, dişi pelvisi ile karşılaştırıldığında daha belirgin ve iyi işaretlenmiş kas ekleri ile birlikte daha büyük eklem yüzeyleri olan erkek pelvisinin daha kalın iskeleti ile ilgilidir.

Daha belirgin farklılıklar ise, elbette dişi pelvisinin doğuma uygun şekilde evrimleşmesinden kaynaklanmaktadır. Peki gerçekten öyle mi?

İnternette kimi zaman "İnsanlarla sineklerin de genlerinin %60'ı benzer, demek ki sinekten geliyoruz." ya da "Patateslerin de 48 kromozomu var, şempanzelerin de; belki de patatesten geldik." gibi düşük seviyeli ama halkın kafasını karıştırabilecek argümanlar görmek mümkündür. Bu yazımızda, bu argümanların hatalarını izah edeceğiz.

Genetik benzerlik, ele alınan iki türün ya da tür grubunun genomlarının (var olan bütün genlerinin toplamının) birbirlerine olan benzerlik oranı olabileceği gibi, bu tür veya tür gruplarının sadece belli başlı gen bölgelerinin birbirine benzerliği anlamına da gelebilmektedir. 

1907'de tanımlanan ve şu ana dek 7 bireyin fosili bulunan Scleromochlus taylori, sahip olduğu özellikleriyle birçok bilim insanının aklını karıştırmıştı. Tanımlanmasının üzerinden bir asırdan fazla zaman geçmesine rağmen hala Scleromochlus hakkında bildiklerimiz kesin bilgiler değil. Ancak şu ana kadarki en güncel ve detaylı çalışma 2020'de S. Christopher Bennett tarafından yayınlandı ve Scleromochlus hakkında önceden kabul görmüş (Scleromochlus'un terozorların atası/kardeş türü olması, Scleromochlus'un koşucu olması, vb. gibi) bazı fikirler yeniden tartışıldı. Ne yazık ki Scleromochlus cinsi üzerine Türkçe bir yazı henüz yazılmamış. Biz bu yazımızda, Bennett'in makalesinde sunduğu yeni bulguları paylaşacağız ve Scleromochlus hakkında kapsamlı bilgiler sunacağız.

Fakat öncelikle, Scleromochlus cinsi nedir?

Bugüne kadar köpek balığı, vatoz ve sıçansı türleri, deniz koruma alanlarının planlamasında yeteri kadar dikkate alınmamıştı. Ancak IUCN SSC Köpek Balığı Uzman Grubu, IUCN Okyanus Takımı ve IUCN Deniz Memelileri Koruma Alanı Görev Gücünden araştırmacıların Frontiers in Marine Science dergisinde yayımladıkları makale, yeni bir yapı geliştirdi.^[1] Bu yapıyla köpek balıklarının, koruma alanlarının tasarımlarında göze alınma durumunun temelden değişmesi planlanıyor. Böylece, yok olma tehlikesiyle yüz yüzeyken son derece ihtiyaç duydukları koruma sağlanabilir. IUCN Okyanus Takımı Danışmanı Ciaran Hyde şöyle açıklıyor:

Uç yırtıcılar olarak köpek balıkları, ekosistemin dengede kalması için hayati derecede önemli işlevler sağlıyor. Köpek balıkları, balık topluluklarını şekillendiriyor ve türlerin çeşitliliğini koruyor. Ayrıca deniz eriştesi yataklarını koruyarak okyanuslarımızın daha fazla karbon tutmasına yardımcı oluyorlar. IUCN Okyanus Takımı Programı yöneticisi Lynn Sorrentino şuna dikkat çekiyor:

Sindirim, gıdaların mekanik ve enzimatik olarak parçalanarak, kan dolaşımınca emilebilecek maddelere dönüştürülmesi sürecidir. Gıda, emilmeden önce sindirilmesi gereken üç makro besin içerir: yağlar, karbonhidratlar ve proteinler. Sindirim süreci boyunca, bu makro besinler bağırsak epitelini geçebilecek ve vücutta kullanılmak üzere kan dolaşımına girebilecek moleküllere ayrılır.

Tüm canlı organizmalar hayatta kalmak için besin maddelerine ihtiyaç duyar. Bitkiler besin maddelerini köklerinden ve hücresel işlev için gerekli enerji moleküllerini fotosentez süreciyle elde edebilirken, hayvanlar besin maddelerini diğer organizmaları tüketerek elde ederler. Hücresel düzeyde, hayvan fonksiyonu için gerekli biyolojik moleküller amino asitler, lipid molekülleri, nükleotidler ve basit şekerlerdir. Ancak tüketilen gıdalar protein, yağ ve kompleks karbonhidratlardan oluşur. Hayvanların, bu makromolekülleri hücresel işlevlerini sürdürmek için gerekli olan basit moleküllere dönüştürmesi gerekir. İşte bu nedenle sindirim sisteminin işlevi, yediğiniz gıdaları parçalamak, besinlerini serbest bırakmak ve bu besinleri vücuda emmektir. İnce bağırsak, sindirimin çoğunun gerçekleştiği ve salınan besinlerin çoğunun kana veya lenflere emildiği sistemin ana aktörü olmasına rağmen, sindirim sistemi organlarının her biri bu sürece hayati bir katkıda bulunur.

Gökbilimciler, artık güneş sistemimiz dışındaki yıldızların etrafında dönen gezegenleri sıkça keşfetmekte, bu gezegenlere "ötegezegen" adı verilmektedir.^[1] 2022 yazında, NASA'nın Transiting Exoplanet Survey Uydusu'nda çalışan ekipler, ana yıldızlarının yaşanabilir bölgelerinde dönen ilginç birkaç gezegen keşfettiler.^[2]

Bir gezegen Dünya'dan %30 daha büyüktü ve yıldızının yörüngesinde üç günden daha kısa bir sürede dönüyordu.^[3] Diğeri ise Dünya'dan %70 daha büyüktü ve derin bir okyanusa ev sahipliği yapıyor olması muhtemeldi.^[4] Bu iki ötegezegen, Dev Dünya (İng: "Super-Earth") sınıfındandı ve Dünya'dan büyük, ancak Uranüs ve Neptün gibi buz devlerinden küçüktü.^[5]

Elinizdeki sıradan bir taşla deney yapalım. Arkadaşlarınızla aranızda kim daha uzağa atabilir diye bir yarış düzenlediğinizi düşünün. Belki de en kuvvetli olanın kazanacağını düşünüyorsunuz. Fakat burada güç kadar zeka da devrede. Çünkü taşı atarken kullanacağınız yöntem, belki de onu uçuracak en büyük güç olacak. Peki sıradan bir taş atmanın roket bilimi ile ne ilgisi var? İşin içine girince, taş atmanın bir roketin uzaya fırlatılmasıyla ne kadar çok ortak noktası olduğunu görebiliriz.

Her şeyin bir bilimi vardır ve evet, taş atmanın da bir bilimi var. İşte burada devreye fizik kanunları giriyor. Bir taşın havada nasıl ve ne kadar süreyle kalacağını ve nihayetinde ne kadar uzağa gideceğini belirleyen pek çok değişken var. İlk olarak, Taşın elden çıktığı zamanki ilk hızı taşın havada ne kadar süre kalacağını belirlediği gibi ne kadar uzağa gideceğini de belirler. Ancak önemli diğer faktör taşın hangi açı ile atıldığıdır. Zemine dik hayali bir çizgi ile zemin arasını eşit iki alana bölen 45 derecelik açı ile taş hem havada en uzun süre kalacaktır hem de en uzağa gidecektir.