Modern biyoloji ders kitapları, yalnızca bakterilerin atmosferden azotu alıp yaşam için kullanılabilir bir forma dönüştürebileceğini iddia eder. Baklagiller gibi azotu sabitleyen bitkiler, bunu kök nodüllerinde simbiyotik bakteriler barındırarak yaparlar. Ancak yeni bir keşif, bu kuralı altüst ediyor.

2024 yılında yayınlanan iki makalede, uluslararası bir bilim ekibi ökaryotik bir hücre içinde bilinen ilk azot sabitleyici organeli tanımlıyor. Bu organel, prokaryotik bir hücrenin ökaryotik bir hücre tarafından yutulduğu ve simbiyozun ötesinde bir organele dönüştüğü süreç olan birincil endosimbiyozun tarihteki dördüncü örneğidir. UC Santa Cruz'da doktora sonrası araştırmacı ve son iki makaleden birinin ilk yazarı olan Tyler Coale şöyle anlatıyor:

Çene, temel olarak kafa bölgesinde bulunan, ağzın girişini barındıran ve karşılıklı veya yarı-karşılıklı olarak açılıp kapanabilen kemik yapısının genel adıdır. Temel görevi, yiyecekleri yakalamak ve ağza yönlendirmektir. 

Çene yapısının ilk olarak Silüryen Dönem'de (443-416 milyon yıl önce), günümüz modern balıklarının atalarında evrimleştiği ve tüm omurgalılara bu şekilde aktarıldığı düşünülmektedir (sinapomorfi = synapomorphy: atasal bir noktada kazanılmış bir özelliğin torun türlere aktarılması). Silüryen Dönem'de yaşamış Zırhlı Balıklar (Placodermi) sınıfında evrimleştiği düşünülen çene yapısının Devonyen Dönem'de (416-359 milyon yıl önce) yaygınlaşıp çeşitlendiğine dair pek çok bulgu mevcuttur.

Birçok insan, genetiği çok tekdüze zanneder: iki ebeveynin gözleri "baskın" olarak bilinen kahverengi ise, çocukları da öyle olmak zorundadır diye düşünürler. Ancak ikisi de mavi gözlü gibi "çekinik" bir renkteyse, yavrular da mavi göz rengine sahip olabilir diye düşünürler. Ama bu doğru değildir. Mavi gözlü ebeveynlerin, kahverengi gözlü çocukları olabilir. Her ne kadar sözde esprili bir dille "sütçü-tüpçü" gibi cinsel kimliği aşağılayıcı malzemelere dönüştürülse de, modern genetik açısından bu sözde "beklenmedik" durumlara rastlamak mümkündür. Bu makalemizde, göz rengiyle ilgili güncel bilgiler ışığında, temel genetik bilgilerini kullanarak size bunun nasıl olduğunu anlatmaya çalışacağız. Bu makalede özellikle, mavi gözlü anne-babaların kahverengi gözlü bir çocuğa nasıl sahip olabileceklerini mantıklı ve bilimsel bir şekilde açıklayacağız.

Türkiye'de ve Dünya'nın sayısız ülkesinde göz renkleri, Mendelyen özellikte genetiğe örnek olarak gösterilir. Mendelyen genetiğe uygun karakterler, tek bir özelliği, tek bir genin kontrol ettiği karakterlerdir. Liselerde buna boy uzunluğundan, saç ve göz rengine kadar sayısız örnek verilir. İşin üzücü tarafı, lisede "Mendelyen karakter" olarak verilen tek bir özelliğin bile Mendelyen karakterde olmamasıdır; hatta gerçekten çok kötü örnekler olmasıdır. Göz rengi, saç rengi, dil yuvarlama becerisi, ayak parmaklarının yapısı, saçların ön kısmındaki V şeklindeki uzantı, kulak memelerinin yapışıklığı/ayrıklığı, başparmağı bükebilme becerisi (otostopçu parmağı) ve daha nicesi... Bunların hepsi liselerde Mendelyen karakter olarak, tek bir genin baskın ve çekinik versiyonlarına (alellerine) bağlı olarak belirlendiği anlatılır. İstisnasız olarak hepsi de hatalıdır. Bunların hiçbiri tek bir genin farklı alellerine bağlı olarak belirlenmez. Hepsinde birden fazla gen belirleyici rol oynar, hatta bazılarında 8-30 farklı genin işlevi tespit edilmiştir! Dolayısıyla lisedeki basit hesaplama ile tespit edilebilir unsurlar değildir. 

Makroevrim nedir? Neden önemlidir? Makroevrimsel düşünce, primat evriminin modellerini yorumlamaya nasıl yardım eder?

Yaşam ağacında, hepsinin ortak bir ataya bağlandığı birçok dal vardır ve ağaç üzerindeki yaşam çeşitliliği evrimsel süreçlerden kaynaklanmaktadır. Yeryüzündeki yaşamı hiyerarşilere ayırarak düzenlediğimiz gibi, evrimsel süreçler ve modelleri için de aynısını yapmak istiyoruz. Bu nedenle, birçok bilim insanı, aralarındaki ayrım biraz yapay olsa da, evrimin mikroevrim ve makroevrim olarak iki ayrı hiyerarşik sürece ayrılabileceğini önermektedir. Mikroevrim, türlerin gen havuzlarındaki alellerin frekanslarını değiştiren mekanizmaları tanımlar (Rexnick & Ricklefs 2009). Bu mekanizmalar mutasyon, göç, genetik sürüklenme ve doğal seçilimi kapsar. Teori, bu süreçlerin etkilerinin zaman içinde biriktiğini ve bazen de popülasyonların ayrışmasına ve yeni türlerin doğmasına neden olabildiğini ileri sürmektedir. Buna karşılık, makroevrim geniş zaman dilimleri boyunca yaşam ağacı üzerindeki modelleri büyük bir ölçekte tanımlar. Denge, kademeli değişim, hızlı değişim, adaptif radyasyonlar, nesil tükenmeleri, iki veya daha fazla türün birlikte evrimi ve türler arasındaki genetik özelliklerde yakınsak evrim (convergent evolution) sadece birkaçı olmak üzere, yaşam ağacında büyük ölçekte birçok farklı model gözlemlenebilir (Görsel 1). Makroevrimsel çalışmalar, sonuçlarını çoğunlukla fosil buluntularından elde eder. Fosiller yeni yaşam formlarının ortaya çıkışını, coğrafi dağılımlarının zaman içinde nasıl değiştiğini ve sonunda nesillerinin ne zaman tükendiğini belgelemektedir. Buna karşılık, mikroevrimsel değişimler genelde fosil buluntularından gözlenemez, çünkü türlerin kendi içindeki evrimsel değişimleri yöneten süreçlerin çok daha kısa zaman ölçeklerinde gerçekleştiği düşünülmektedir. Bu nedenle, makroevrim, tür seviyesinin üzerindeki evrimsel modelleri açıklamaya odaklanmıştır (Rexnick & Ricklefs 2009) ve bu konuda çalışan araştırmacılar, bu modelleri açıklayan temel ilkeleri araştırmaktadırlar.

Harvard Tıp Okulu ve RAND Corporation'daki araştırmacılar tarafından yürütülen yeni bir analize göre, halihazırda yüksek COVID-19 enfeksiyon oranlarına sahip bölgelerde yapılan doğum günü kutlamaları, pandeminin en yoğun olduğu aylarda enfeksiyonun yayılmasını tetiklemiş olabilir.

21 Haziran 2021'de JAMA Internal Medicine'de yayınlanan makale, COVID-19 oranının yüksek olduğu bölgelerde, yakın zamanda doğum günü olan hanelerin, doğum günü olmayan hanelere kıyasla COVID-19 teşhisi alma olasılığının %30 daha fazla olduğunu gösterdi.

Normalde aşina olduğumuz 3 uzaysal (uzamsal) boyutu bilirsiniz: En, yükseklik, derinlik... Sol-sağ, ileri-geri, yukarı-aşağı... Daha bilimsel tabiriyle x, y, z... Buna, 4. boyut olarak bilinen zaman boyutunu da eklersek, modern fiziğe ulaşıyoruz. Bu konularla ilgili bilgilerinizi tazelemek için Genel Görelilik Kuramı'nı okuyabilirsiniz. Konuya daha basit bir giriş içinse buradaki yazımıza göz atabilirsiniz.

Ancak fiziğin en büyük ve meşhur problemi şu: Kara delikler, yıldızlar ve gezegenler gibi çok büyük cisimlerin fiziği olarak bilinen Görelilik Teorisi ile, atom altı parçacıklar gibi çok küçük cisimlerin fiziği olan Kuantum Fiziği, daha spesifik olaraksa Kuantum Alan Teorisi arasında bir uyuşmazlık söz konusu. Bunlar, fiziğin iki ayrı alt dalı olarak incelendiğinde harika bir şekilde çalışıyorlar; ancak birbirleriyle bütünleşik olarak incelenmeye çalışıldığında çok ciddi problemler çıkıyor. İşin özünde, iki teori birbiriyle uyumlu değil gibi gözüküyor.

Filmlerin vazgeçilmezlerinden biri dramatik defibrilasyon sahneleridir. Daha yaygın tabiriyle, duran bir kalbe elektrik şoku verme sahneleri. Hepsi aynı şekilde gelişir: Beklenmedik bir anda, baş rol oyuncusunun veya o karakterle doğrudan ilişkili birinin ambulansta veya hastanede kalbi durur. Bunu nasıl anlarız? Tabii ki meşhur "düz çizgi" ve uzun "biiip" sesiyle.

Yakışıklı veya güzel bir doktor hemen olaya müdahale eder, hemşireye ya da görevli birine bir voltaj değeri söyler, iki defibrilatör pedalını birbirine sürter, sonra hastanın üzerine koyar, etraftakilere "Açılın!" der ve pedal üzerindeki tuşlara basar: Bızzt!

Büyük Patlama hakkındaki tüm bilgilerimize rağmen bilim dünyasının en büyük bulmacalarından biri, sahip olduğunu gözlemlediğimiz tüm özellikleriyle birlikte Evren'in, bir bütün olarak nasıl oluştuğunu anlamaktır. Modern Evren'imizin erken dönemdeki daha sıcak, daha yoğun, daha homojen halinden evrimleşerek günümüzdeki hâline kavuştuğunu anlayabiliyoruz. Hatta bu durumun, erken kozmik enflasyon döneminden ortaya nasıl çıktığını da anlayabiliyoruz. Fakat yeterince geriye gidersek bir noktada daha önceki zamanlara ait herhangi bir özelliği veya damgayı ölçme yeteneğimizi kaybediyoruz; bunun ötesinde, bize yol gösterebilecek tek şey olarak denklemlerimiz ve birtakım spekülasyonlar kalıyor.

Teyit için çok erken olan bu zamanlarla ilgili ortaya çıkan tahminlerden biri ise Evren'imizin çok sayıda evrenden yalnızca biri olduğu ve var olan her şeyin bir "çoklu evrenler sistemi"ni oluşturduğudur. Ama bir çoklu evren için gereken tüm kütle/enerji nereden geliyor? Prof. Dr. Laura Templeman'ın cevabını bilmek istediği soru da bu:

Klinik terminolojilerde "mitomani" veya "pseudologia fantastica" olarak da bilinen patolojik yalan, kompulsif veya alışkanlık haline gelmiş, derin ve kronik bir yalan söyleme davranışıdır. Günlük yaşamın bir parçası olarak bireyler tarafından söylenen tipik yalanlardan farklı olarak patolojik yalanlar süreğen, orantısız ve herhangi bir kazanç elde edilemeyecek durumlarda bile söylenmeleriyle ayırt edilirler. Bu tür yalanlar "patolojik" olarak kabul edilir, çünkü yalnızca yalan söyleyen bireyin değil, aynı zamanda çevresindekilerin de hayatını bozar ve bu nedenle önemli psikolojik, sosyal ve bazen de yasal sonuçlar doğurur.

Patolojik yalancıların söylediklerinin doğru olmadığını anlayıp anlamadıkları net değildir. Bazı insanlar söyledikleri şeyler açıkça yanlış olsa bile bunlara inanırlar. Diğer patolojik yalancılar ise ancak yalanları kanıtlandığında yalan söylediklerini kabul ederler.

Kaynakça:https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0309170822002147. Gözenek ölçeğinde akışın simülasyonu, bir sıvının gözenekli bir ortamdaki davranışını karakterize etmek için büyük önem taşır. Gözenek ölçeği simülasyonları, alan ölçeğindeki akış niteliklerini yöneten gözenek ölçeği mekanizmalarını araştırmamıza izin verir. Gözenek ölçekli simülasyon alanındaki en büyük zorluklardan biri, kafes Boltzmann yönteminde genellikle geri sekme sınır koşulu ile tanımlanan kaymazlık sınır koşulunun güvenilir şekilde modellenmesidir. Bu çalışmada, mikro-CT görüntülerindeki doğal hata dikkate alınarak sihirli parametre değerinin simülasyon sonuçlarına etkisi araştırılmış ve son olarak sonuçlar Navier-Stokes yöntemi ile karşılaştırılmıştır. Ayrıca, uygun olmayan görüntü çözünürlüğünden kaynaklanan hatanın büyüklüğünü belirlemek, mikro BT görüntülerini simüle etmenin zorluklarından biridir. sihirli parametreyi tanımlayarak, davranışını ve sonuçlar üzerindeki etkisini analiz ederek, mikro BT görüntülemeye bağlı akış özelliklerinin hata genliğini tahmin etmek için uygun bir kriter sunulur. Bu çalışmada, sınırların farklı açıları arasındaki enterpolasyona dayalı olarak, geri sekme sınır koşulunun doğruluğu açısından karmaşık geometrileri en az hatayla simüle edebilen ideal bir sihirli parametre Λ = 0.21 sunulmuştur. Magic parametresinin makul değerleri için, magic parametresinden kaynaklanan hata genliğinin, görüntüleme hatası genliğinin bir alt kümesi olduğu da bulunabilir. Yani Sınırların farklı açıları arasındaki enterpolasyona dayalı olarak, geri sekme sınır koşulunun doğruluğu açısından en az hatayla karmaşık geometrileri simüle edebilen ideal bir sihirli parametre Λ = 0.21 sunuldu. Magic parametresinin makul değerleri için, magic parametresinden kaynaklanan hata genliğinin, görüntüleme hatası genliğinin bir alt kümesi olduğu da bulunabilir. Yani Sınırların farklı açıları arasındaki enterpolasyona dayalı olarak, geri sekme sınır koşulunun doğruluğu açısından en az hatayla karmaşık geometrileri simüle edebilen ideal bir sihirli parametre Λ = 0.21 sunuldu. Magic parametresinin makul değerleri için, magic parametresinden kaynaklanan hata genliğinin, görüntüleme hatası genliğinin bir alt kümesi olduğu da bulunabilir. YaniD ∧ ⊆ D CT. Magic parametresi için makul bir değer, gözeneklerdeki düğümlerin sayısına bağlıdır, ancak 0,01 <Λ <1,0 aralığı oldukça güvenilirdir ve 0,01 <Λ <2,0 aralığı, başına çok yüksek sayıda düğüm bulunan ağlarda da önerilir. gözeneğin birim çapı. Bu aralıklarda, sihirli parametre hatası her zaman görüntüleme hatasından daha azdır. Ayrıca mikro BT görüntülerinde ideal sınır tanımlanarak LBM ve NSE yöntemlerinin sonuçları karşılaştırılmıştır. Sonuçlar, aynı koşullar altında sihirli parametre 0.21'de NSE yöntemiyle elde edilen geçirgenlik değerinin LBM'den elde edilen değerden her zaman biraz daha az olduğunu ortaya koymaktadır; ancak, her iki yanıt da görüntüleme hatası aralığı içindedir. Bununla birlikte, Λ = 0,21'deki LBM sonuçları, mikro BT görüntülerinde ideal ve medyan sınır sonuçlarına daha yakındı. Nihayet,