Hiç düşündünüz mü, tükettiğimiz etlerin "kırmızı" veya "beyaz" olarak kategorize edilmesinin ardında yatan sebepler neler? Mesela tavuk eti neden "beyaz" da, dana eti "kırmızı"? Hele ki bu farklı renkteki etlerin insan sağlığı üzerinde farklı etkileri olduğu düşünülecek olursa, bu renkler bir anda daha da büyük bir öneme kavuşmaktadır. Bu yazımızda, hayvan etlerinin renklerini belirleyen unsurları inceleyecek ve bunların bizim için önemine bir bakış atacağız.

Öncelikle şunu anlamamız gerekiyor: Et dediğimiz şey, kesim işleminden geçirilmiş hayvan kasıdır. Yani tükettiğimiz etler, hayvanların kas dokusudur. Bu, tıpkı sizin kol veya bacak kaslarınız gibidir. Et dokusu (yani kaslar), neredeyse tamamen protein kolajen içeren bir bağ dokusu tabakası ile çevrilidir ve üç ana bileşenden oluşur: su, protein (bağ dokusu) ve yağ. Etin pişirildiğinde kahverengine dönüşmesini sağlayan ise etteki karbonhidrattır (şeker). Bu karbonhidrat olmasaydı, ette istenen lezzet ve renk elde edilemezdi.

Uluslararası Matematik Olimpiyatı (IMO) üniversite öncesi öğrenciler için muhtemelen en prestijli yarışmadır. Her yıl dünyanın dört bir yanından gelen öğrenciler bronz, gümüş ve altın madalyalar için yarışıyor. Yakında yapay zeka programları da onlarla yarışabilir.

Ocak ayında Google DeepMind'dan Google DeepMind ve New York Üniversitesi'nden Trieu H. Trinh, Nature dergisinde AlphaGeometry adlı yeni bir yapay zeka programını tanıttı. Araştırmacılar, programın geçmiş Uluslararası Matematik Olimpiyatı'ndaki 30 geometri probleminden 25'ini çözebildiğini, bunun da insan altın madalya sahiplerininkine benzer bir başarı oranı olduğunu bildirdi. Yapay zeka ayrıca 2004 IMO'sunda uzmanların dikkatinden kaçan bir soruya daha genel bir çözüm buldu.

Evrim, çok uzun bir tarihe sahiptir. Her şey, erken oluşum evreleri sonrasında soğumaya başlayan gezegen üzerinde yavaş yavaş birikmeye başlayan sığ su birikintileri ve okyanus sularında başladı. Gerek kuyruklu yıldızlarla taşınan malzemeler, gerek gezegenin ilkin atmosferinde oluşan kimyasallar, gerekse de çoğunluğu sığ sularda ve çamurlu su birikintilerinde oluşan moleküllerin birbiriyle etkileşimi, ortalamada 600 milyon yıllık bir kimyasal evrim süreci sonucunda, çok erken hücre benzeri yapıların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Tüm canlıların atası olacak bu cansız-canlı geçişindeki yapılara bugün “koaservatlar” ya da “ön hücreler” adını veriyoruz.

Bunların büyük bir kısmı süreç içerisinde elenerek yok olmuş olsa da, bazıları çok daha uzun süreler varlıklarını koruyabilecek yapıdaydı. Kendilerini kopyalamayı başarabilen bu ilkin başlangıç, canlılığın temellerini oluşturdu. Bu basit yapılı varlıklar, öncelikle bakteriler ve arkeler gibi bugün hala varlıklarını sürdüren, bildiğimiz prokaryotlara (basit hücre yapılarına sahip canlılara) evrimleştiler.

Günümüzde halen evrimin bilim insanları tarafından "şüpheyle yaklaşılan" ve "kabul edilmemiş", sadece bir "teori" olan, dolayısıyla "ispatlanamamış" bir "düşünce" olduğuna dair söylentiler halk arasında dolaşıyor, dolaştırılıyor. Bu işteki ilk tuhaf taraf, biyoloji ve ilgili dallarda çalışmalar yapan tüm bilim insanlarının %95'inden fazlası (kimi kaynağa göre %99 civarı) evrimi kabul etmektedir (buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan, buradan ve benzerlerinden bilgi alabilirsiniz). Diğer gülünç taraf, bir doğa yasasını, bir bilim insanının bilimsel bir temelde reddedebileceğini iddia etmekten kaynaklanıyor. Tabii şu anda bilimin içinde olmayan toplumlarda evrimin neden yasa olduğu bilinmediği, Evrim Teorisi'nin ne olduğunun anlaşılmadığı ve "evrim" ile "Evrim Teorisi"nin birbirinden farklı şeyler olduğu algılanamadığı için, bu tür sanrılar da kısmen anlayışla karşılanabilmektedir. Ancak sözü edilen bu konularda bir miktar bilgi edinen kişiler, evrimin bilimsel düzlemde reddedilebilir bir kavram olmadığını kolayca göreceklerdir. Yani birilerinin evrimi reddetmesi, kütleçekimini reddetmesi kadar absürttür. İkisi de benzer şekillerde gözlenmiş, test edilmiş, algılanmıştır. İki konuyla ilgili de teoriler bulunmaktadır; ancak bir doğa yasası ile, o yasaya yönelik bilimsel teori birbirine karıştırılmamalıdır. Evrimin doğada gerçekleştiği tartışılabilir bir konu değildir. Tıpkı bıraktığımız topların yere düşüp düşmediği gibi... Ancak bu yasaların neden ve nasıl işlediği elbette tartışılabilir; zaten gözlem ile bilim arasındaki fark da buradadır diyebiliriz. Herkes gözlem yapar; ancak sadece "neden" ve "nasıl" diye sorabilenler bilim üretebilirler. Teoriler de, bu sorulara aranan cevaplardan doğarlar. Tüm bunları öğrenmek için, 3 yazıdan oluşan Bilimsel Yöntem yazı dizimiz okunabilir.

Bu makalemizde ise halk arasında evrimle ilgili yanlış anlaşılmalardan ziyade, bilim düşmanlarının kendilerini haklı çıkarmak için bilimsel cemiyeti de sahtekar bir şekilde yanlarına çekme çabalarına değinmek istiyoruz. Halk üzerinde, sanki evrim bilim camiasında kabul edilmiyormuş, büyük bir ret varmış, bilim insanları evrimi umursamıyormuş gibi bir algı yaratılmaya çalışılmaktadır. Bu elbette saçmalıktır. Ancak kimi zaman, bu tür iddiaların saçmalıklarını görmek için, çarpıcı verilerden söz etmek faydalı olmaktadır. Biz de burada, tüm Dünya'daki bilim insanlarını çatısı altında toplayan bir bildiriyi ve bu bildiriye imza atan kurumları inceleyeceğiz.

Eşcinsellik, bir türün bir bireyinin, kendisiyle aynı cinsiyetten bir diğer bireye karşı romantik veya cinsel bir çekim hissetmesi veya bu iki birey arasında cinsel etkileşim yaşanmasıdır.^[1][2][3] Bu bakımdan eşcinsellik, bir cinsel yönelim grubudur ve kişinin kendi biyolojik cinsiyetinden olan diğer bireylere yönelik kalıcı bir duygusal, romantik ve/veya cinsel çekim hissetmesi olarak tanımlanabilir. Doğal olarak bu cinsel yönelim, kişinin deneyimlediği bu duygulara uygun olan davranışlar sergilemesini ve bu türden duygular deneyimler yaşayanlarla ortak bir komünite olma algısını da içerir.^[4]

Tarihte, eşcinsellere karşı çok sert ve çok acımasız birçok kampanya yürütülmüş olmasına karşın, bilimin ve toplumsal algının göreceli olarak gelişmiş olması sayesinde, bu karşıtlıklar (Türkiye de dahil hala birçok coğrafyada etkisi sert bir şekilde hissedilmekle birlikte) giderek azalmaktadır. Bu azalmada, bilimsel algımızın gelişmesinin, toplumsal hareketlerin dönüştürücü etkisinin ve halk arasında evrimin artık çok daha iyi anlaşılıyor olmasının çok büyük bir rolü olmuştur. 

İnsanların refahı, ekonomik gelişimi ve fakirliğin azalması için, enerjiye erişim kritik öneme sahiptir. Herkesin enerjiye yeterince erişim sağlayabilmesini mümkün kılmak, küresel gelişim çabalarının önünde süregelen ve giderek daha önemli hale gelen bir zorluktur.

Ne var ki, aynı zamanda enerji sistemlerimizin çevresel etkileri de büyük öneme sahiptir. Tarihsel olarak ve günümüzdeki enerji sistemleri fosil yakıtlara (kömür, petrol ve gaz) dayanmaktadır. Bunlar, karbondioksit ve diğer sera gazlarını üretmektedir - ki bunlar da, küresel iklim değişikliğinin ana itici gücüdür. Eğer küresel iklim hedeflerini tutturmak ve iklim değişiminin tehlikelerinden kaçınmak istiyorsak, dünyanın enerji kaynaklarını köklü ve küresel olarak gözden geçirmesi gerekmektedir.

Sabiilik, Güney Mezopotamya’da yaşayan ve ışık karanlık düalizmine dayalı gnostik inançlarıyla tanınan topluluğun bağlı olduğu dindir. Antik dönemlerde bu inanç sisteminin Kuzey Mezopotamya ve Ortadoğu'nun pek çok bölgesine yayıldığı da bilinmektedir. Günümüzde özellikle Güney Mezopotamya’da tapınak kalıntılarının ve çok az sayıda hala bu inanca sahip küçük toplulukların olması nedeniyle genel anlamda bu bölge içerisinde tanımlanır. Kelime kökeni her ne kadar Arapça'da "dönek" anlamında kullanılsa da Sabiilerin dili olan Mandence’de (kökleri Arami-Süryani dillerine dayanır ve zamanla Arapça'dan da çok etkilenmiştir) vaftiz olmak, yıkanmak, arınmak anlamlarında kullanılmaktadır.

Gnostik inançların ortak özelliklerini sayarak inanç sisteminin biraz detayına inmek gerektiğini düşünüyorum. Prof Dr. Şinasi Gündüz’e göre gnostik inançların ortak özelliklerini aşağıdaki gibi sırlamıştır.

Öpüşme insanlar arasında evrensel değildir, bugün bile bazı kültürlerde yeri yoktur. Bu da bize, çoklukla düşündüğümüz gibi, doğuştan gelen ve içgüdüsel bir davranış olmadığını gösterir. Bir başka olasılık da, öpüşmenin “öperek besleme”den evrimleşen öğrenilmiş bir davranış olmasıdır; öperek besleme, bazı kültürlerde annelerin bebeklerini ağızdan ağıza çiğnenmiş yiyecek geçirerek besleme yöntemidir. Gerçi modern yerel kültürlerin bazılarında öperek besleme uygulansa da sosyal öpüşme yer almaz. Öpüşme ayrıca kültürde yer edinmiş bir ön hazırlık davranışı da olabilir; en azından derin veya erotik öpüşme şekli, cinsel birleşmenin bir ifadesi, alternatifi veya tamamlayıcısıdır.

Durum ne olursa olsun, öpüşme davranışı sadece insanlara özgü değildir. Bonobo maymunları gibi primatlar sık sık birbirini öper, kedi ve köpekler birbirini ve başka hayvanları yalar ve onlara burunlarını sürter, salyangoz ve böcekler bile duyargalarını oynatarak birbirine temas eder. Tabii bütün bu davranışlar, öpüşmeden ziyade hayvanların birbirini temizlemesi, koklaması veya birbiriyle haberleşmesi de olabilir; ancak öyle bile olsa davranışları güven ve bağlanma gerektirir ve bu duyguları güçlendirir.

Oganesson elementi "Og" sembolü ile gösterilmektedir. Atom numarası 118 olan elementin atom ağırlığı ise 298 olarak belirlenmiştir. Periyodik cetvelin 7. periyodunun soygazlar grubunda yer almaktadır. Bir ametal element olarak oda koşullarında gaz fazında bulunması beklenmektedir. Atomun erime ve kaynama noktaları bilinmemektedir.^[1] Oganesson, şimdiye karar yeterli miktarda üretilemediğinden; halojenlerle, asitlerle ve bazlarla reaksiyonlarında radon ve ksenon gibi davranacağı tahmin edilmektedir.^[2] Diğer tüm asal gaz katılarının aksine, oganessonun bir yarı-iletken olduğu tahmin edilmektedir.^[3]

Oganesson, yapay bir element olduğundan kararsız bir yapıya sahiptir ve kararlı bir izotopu bulunmamaktadır. Bu izotop ²⁹⁴Og, yarı ömrü yaklaşık 0.89 milisaniye olarak bilinmektedir. Alfa bozunması ile livermoriyum-290 dönüşür.^[4]