Evrimsel biyolojiye giriş yapacak biri, bu alanın kökenlerinin çok eskiler gittiğini bilmelidir. Bu tarihsel birikim, aynı zamanda teorinin gücünü de belirleyen unsurlardan birisidir. Tarihte, evrime dair görüşlerin ilk izlerine Antik Yunan'da rastlamaktayız.

Antik Yunan medeniyeti, daha sonra birçok bilimsel düşünceye temel oluşturacak fikirlerin ortaya atıldığı bir zaman dilimini kapsamaktadır. Bunlardan biri de canlılığın kökeni ve nasıl çeşitlendiği ile ilgili görüşlerdir. Bu yazımızda, Antik Yunan medeniyetinde canlılığın kökeni ve değişimiyle ilgili görüşlere bakış atacak, Evrim Teorisi'nin tarihsel temellerini inceleyeceğiz.

Demokrasi, halkın kendisini yönetecek kişileri seçme otoritesinin olduğu bir yönetim biçimidir. Kelime, Yunancadaki δημοκρατία (dēmokratiā) sözcüğünden gelir ve "dēmos", yani "insanlar" ile, "kratos", yani "yönetme" anlamındaki sözcüklerden türetilmiştir. Dolayısıyla halkın kendi yöneticilerini seçtiği bir yöntemin köşe başında, adil ve düzenli aralıklarla yerleştirilmiş seçimler olmalıdır.^[1] Demokratik seçimlerde çok sayıda seçmen vardır ve ikiden fazla aday olmalıdır.

İyi ama... Yöneticileri nasıl seçeceğiz? Yani tam olarak hangi yöntemi kullanarak, bir kişinin yöneticimiz olmasını istediğimizi ilân edeceğiz? Genelde bu soru sorulduğunda, "E oylama yapılacak işte." gibi yanıtlar almaktayız. Bu doğru. Ancak oylamanın birçok farklı yöntemi olabileceği ve Dünya'nın büyük bir çoğunluğunda, olabilecek en kötü, en tehlikeli ve yönetilen-yönetici arasındaki ve farklı görüşlere sahip halk grupları arasındaki uçurumu en çok açmaya yönelik yöntemi uygulamakta ısrar edildiğini öğrenmek, birçoklarını şaşırtmaktadır. Oylamanın kaç farklı yöntemi olabilir ki? İşte bu sorunun cevabını arayan sosyal bilimler teorisine Oylama Teorisi veya Sosyal Tercih Teorisi adını vermekteyiz.

Günlük yaşamda sıkça kullandığımız kol ve bacaklar gibi uzuvlarımız, hayati öneme sahiptir. Bu uzuvlar olmadan yaşam, aşırı derecede zorlaşır, çünkü hareket kabiliyetimizi sağlarlar. Bu organları sıkça kullanmamızdan dolayı, onları detaylı bir şekilde incelemişizdir; nitekim günlük hayatta sürekli gözlemlemekte ve kullanmaktayız.

İnsan anatomisini incelediğimizde, dört uzva sahip omurgalı bir tetrapod olduğumuzu görürüz. Bu özellik sadece insanlara özgü değildir; atlar, inekler, kuşlar, kediler, kertenkeleler gibi birçok omurgalı hayvan türü de dört uzuvla donatılmıştır. Peki, neden tüm bu hayvanların dört uzvu vardır ve bu uzuvlar nasıl ve neden evrimleşmiştir?

Michael Lässig, 19 Ocak 2030 gecesi (hala yaşadığını ve gökyüzünün pırıl pırıl olacağını varsayarsak), Almanya'nın Cologne şehrindeki evinden dışarı adımını attığında dolunayı göreceğinden emin olabiliyor.

Lässig'in bunun gerçekleşeceğine dair bu güveni, gelecekten psişik mesajlar almasından kaynaklanmaz. Ay'ın dolunay halinde olacağını bilir; çünkü bunu ona söyleyen fizik bilimidir. Cologne Üniversitesi'nde fizikçi olan Lässig şöyle diyor:

Uluslararası Matematik Olimpiyatı (IMO) üniversite öncesi öğrenciler için muhtemelen en prestijli yarışmadır. Her yıl dünyanın dört bir yanından gelen öğrenciler bronz, gümüş ve altın madalyalar için yarışıyor. Yakında yapay zeka programları da onlarla yarışabilir.

Ocak ayında Google DeepMind'dan Google DeepMind ve New York Üniversitesi'nden Trieu H. Trinh, Nature dergisinde AlphaGeometry adlı yeni bir yapay zeka programını tanıttı. Araştırmacılar, programın geçmiş Uluslararası Matematik Olimpiyatı'ndaki 30 geometri probleminden 25'ini çözebildiğini, bunun da insan altın madalya sahiplerininkine benzer bir başarı oranı olduğunu bildirdi. Yapay zeka ayrıca 2004 IMO'sunda uzmanların dikkatinden kaçan bir soruya daha genel bir çözüm buldu.

Sandra Bullock'un başrolünü oynadığı Netflix yapımı Bird Box filmi büyük yankı uyandırdı. Filmden türetilen memler her yerde! Kimi filme hayran kaldı, kimi ise yerden yere vurdu. Tıpkı geriye kalan tüm filmler gibi! Burada ise sorumuz şu: Bird Box, bize insan evrimin geleceği ile ilgili ne öğretebilir?

İnsanların halen evrimleştiğini biliyoruz; çünkü evrimleşmek zorundayız! Her ne kadar Doğal Seçilim'in etkisini kısmen kırabilmiş olsak da, Doğal Seçilim ne evrimin tek mekanizmasıdır, ne de evrimden söz edebilmek için sadece Doğal Seçilim'e odaklanmak yeterlidir. Evrimin matematiksel altyapısı, Hardy-Weinberg Dengesi'ne dayanır. Hardy-Weinberg Dengesi ise, şu 5 koşul sağlandığı sürece evrimin gerçekleşmeyeceğini öngörür:

Dünya’mızın düz değil de geoit (kutuplardan basık, ekvatordan şişkin) şekilde olduğu yüzyıllar boyunca bilinmesine karşın, günümüzde “Düz Dünyacılar” (İng.: Flat Earthers) denen bir kesim hâlen görülmektedir. Bu kişilerin bazıları Dünya’nın düz olduğuna inanmadıkları hâlde insanlarla alay etmek için bu tarz iddiaları yayabilirler; ancak bunların haricinde uzun yazılar, hesaplamalar ve videolar hazırlayıp, ortada bir “NASA komplosu” olduğuna inanıp sanki her birimiz aktör Jim Carrey’nin başrolde oynadığı The Truman Show (1998) filmindeki karaktermişiz gibi iddialarında ciddi olan insanlar da bulunmaktadır. İddialarını desteklemek amacıyla komplo teorilerine dikkat çekmeleri haricinde, bazılarının dinî referanslara da dayandıkları görülebilir. Yani kutsal görülen kitapların (Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim gibi) Dünya’nın düz olduğunu belirten ayetlere sahip olduklarını iddia ederler.

Daha rahat okunabilmesi için yazının devamında “Düz Dünya” için DD ve “Küresel Dünya” için KD kısaltmalarını kullanacağız. Öncelikle, DD iddialarını gündeme getiren ve güncel tutan çalışmalardan birine bakış atalım:

İstanbul'un su kaynaklarından bir tanesi olan Durusu gölü ya da daha çok bilinen ismiyle Terkos gölü, Karadeniz’in aralıksız oluşturduğu devasa ve hareketli kumulun uzun yıllar etkisi ile karşı karşıya kalmıştır. Kıyı bandında biriken kumullar, rüzgârın etkisiyle göl alanının iç kesimlerine ilerleyerek, 1900’lü yıllarda İstanbul’un su ihtiyacını tehlikeye düşürebilecek bir noktaya gelmiştir.

Söz konusu alan, 1959 yılında ilgili kurumların çalışmasıyla ülkemiz ölçeğinde önemli ve ilklerden olan kumul ağaçlandırması sayesinde çölleşme tehdidinden kurtarılmıştır. 1960’lı yıllarda 2102 hektar alana dikilen fidanların günümüzdeki görüntüsünü ülkemizde çölleşme tehdidi altında olan yerlerde de görmek sanırız hepimizin isteğidir.